Wednesday, April 5, 2006

Keqpërdorimi i Nënë Terezës

Duke ndjekur debatin mbi ngritjen e monumentit të Nënë Terezës në Shkodër nuk mund të mos më kujtohej një pasazh shumë i komentuar i Biblës. Është pasazhi kur tregohet grindja përpara se Kaini të kryejë aktin e vëllavrasjes ndaj Abelit. Eshtë komentuar shumë ky pasazh sepse në tekst nuk është i qartë motivi i grindjes; ka një shkapërcim që e le të errët motivin se për çfarë u grindën dy vëllezërit aq sa Kaini arriti të vrasë vëllain. Edhe Spinoza është marrë me komentimin e këtij pasazhi.
Një nga interpretimet më interesante që kam lexuar është ai i një rabini, i cili, duke e komentuar këtë pasazh, përjashton motivin grua, Evën, përjashton edhe motivin ekonomik, sepse që të dy kishin shumë pasuri dhe thotë se grindja u bë për tempullin: pra se ku do të vendosej tempulli, në tokën e njërit apo të tjetrit. Me fjalë të tjera, sipas këtij interpretimi, grindja nuk ndodhi as për pasionin dashuror, as për pasionin e pasurimit, por për identitetin.
Kush ka parasysh konfliktet e vllavrasjet e panumurta që kanë ndodhur në botë do të gjejë se identiteti, në mos pastë qenë motivi kryesor, ka qenë, në më të shpeshtën e rasteve, flamuri i tundur i betejës në shumë konflikte.
Nuk ka dyshim se edhe konflikti i fundit i ndezur në Shkodër është konflikt tempulli/identiteti. Në thelb kemi të bëjmë me vazhdimin e së njëjtës grindje që hapi çështja se çfarë ishte monumenti i kulturës në kalanë e Shkodrës kishë apo xhami, (por edhe të konflikteve të gjysëmdezura në kohën kur në mes të qytetit u ngrit një xhami shumë e madhe).
Vendosja e monumentit të Nënë Terezës në hyrje të qytetit do të thoshte t’i jepej qytetit një identitet që tenton të njesojë identitetin e shkodranëve me identitetin e krishterë. Mjafton fakti se kjo refuzohet nga muslimanët, pa harruar rrëzimin e kryqeve të vënë në Bushat pak kohë më parë, për të arritur në konkluzionin se kjo politikë identitetdhënëse është e mbarsur me probleme që i kalojnë, madje, përmasat lokale.
Refleksionet dhe komentet mbi këtë temë të identitetit janë të shumta. Në këtë shkrim dua të ndalem në një çështje që më duket më e mprehta në kontestin shqiptar pa menduar aspak se mund ta shteroj, përkundrazi, vetëm sa po e cek duke mbetur i hapur për debat.
Çështja ka të bëjë me atë se një simbol identiteti kur kthehet në flamur beteje kundër tjetrit shpesh tjetërson vetë thelbin e figurës apo simbolit që përdoret si identitet. (Fatkeqësisht kjo ka ndodhur e po ndodh në botë edhe me Krishtin edhe me Muhametin edhe me kishat edhe me xhamijat.)
Kur Nënë Tereza erdhi në Shqipëri për herë të parë një gazetare shqiptare i ngriti çështjen “Ti po na flet për fenë, por feja e shqiptarit është shqiptaria.” Athere Nënë Tereza i dha një përgjigje që çuditërish dhe jo çuditërisht nuk është përmendur shumë në Shqipërinë pas komuniste ndonëse Nënë Tereza është glorifikuar aq shumë. Ajo iu përgjegj gazetares: “Atdheun do ta doni më shumë kur të doni njëri tjetrin më shumë.”
Ka një arsye pse kjo thënie, që, sipas meje, duhet të ishte mësimi kryesor që u ka dhënë shqiptarëve Nënë Tereza, nuk përmendet. Shkaku ka të bëjë me atë se Nënë Tereza nuk është marrë e glorifikuar nga shqiptarët si simbol i fesë, por si simbol kombëtar. Pra fama e saj e çmimit Nobel dhe e shenjterimit, janë instrumentalizuar me ideologjinë nacionaliste duke u harruar se bash mësimi që ajo u dha atyre 16 vjet më parë: - se kur të aplikonin mësimet e fesë do të arrinin ta donin më shumë njëri tjetrin e se kjo do t’ua bënte më të dashur edhe atdheun – ishte një mësim në thelb antinacionalist ashtu siç ishte edhe e tërë vepra e saj (që ishte katolike që do të thotë universale). Ajo njihet në tërë botën si Nënë Tereza e Kalkutës pikërisht sepse besimi i saj nuk njeh as kufij, as kombësi dhe as raca. Ajo është simbol i dashurisë dhe përkushtimit për tjetrin më të varfër e më të dobët, kudo e kushdo qoftë ai. Pra emri i saj nuk ka të bëjë fare me mburrjet nacionaliste të përkatësisë e të superioritetit ndaj tjetrit. Mund të thuhet, gjithashtu, se ajo ka pasur si mision përhapjen e katolicizmit në botë, por jo të shqiptarisë. Për fat të keq, historia e Shqipërisë paskomuniste tregon se ndonëse nënë Tereza është glorifikuar aq shumë shqiptarët shumë pak kanë kuptuar thelbin e asaj që ajo përfaqëson e këtë e tregon fakti se ajo çka atyre u mungon me shumicë është bash dashuria për njëri tjetrin të cilën jo rrallë e zëvendësojnë me fraza boshe mbi dashurinë (e rrejshme) për atdhun.
Prandaj mendoj se përdorimi i Nënë Terezës si mit identiteti nacional është një veprim që jo vetëm më pak se kujtdo i shkon figurës së saj, por edhe asaj se për çfarë kanë nevojë sot shqiptarët.
Aq më pak mund të përdoret Nënë Tereza si mit identiteti nacional i njesuar ky me identitetin kristian, siç duket se ekziston një tendencë e lindur nga ideja sa servile aq edhe miope se kështu, si të krishterë, Perëndimi mund të na pranojë më lehtë, që në nivel lokal duket se kërkojnë ta shfrytëzojnë katolikët e Shkodrës që dihet se kanë historikisht një tension fetar me muslimanët e qytetit. Kjo do të thotë ta bësh Nënë Terezën të luajë rolin e një Skënderbeu të krishterë. Sepse, po të kemi parasysh Skënderbeun dhe mitin e tij do të shohim se Rilindasit në shek. XIX u treguan shumë më të mençur se ç’po duan të tregohen disa nacionalistë të vonuar shqiptarët të shekullit XXI. Duke e ditur se shqiptarët ishin me tre fe ata e ngritën atë si simbol të heroit që luftoi për çlirimin e atdheut duke ia “pastruar” dimensionin e mitit “Atlet i Krishtërimit” që ia kishte ndërtuar Kisha në Shekullin e XVI. Naim Frashëri thotë: “Po vjen si pëllumb i shkruar / të shpëtojë mëmëdhenë.” Kurse të përdorësh Nënë Terezën si mit nacional dhe njëherësh si identitetdhënës të krishterë të shqiptarëve sot në shekullin XXI është një anakronizëm dyfish i rrezikshëm, së pari si nacionalizëm dhe së dyti si përçarës i shqiptarëve. Dhe kush mendon se kjo përçarje dhe diskriminim mund të ndalet deri tek nxjerrja e muslimanëve si shqiptarë të dorës së dytë gabohet sepse, po u vu në lëvizje ky mekanizëm diskriminues e përçarës fetar, nesër do të ngrihet edhe çështja që të nxirren si shqiptarë të dorës së dytë edhe ortodoksët, edhe evangjelistët edhe ateistët e më the të thashë.
Kjo që shtjellova më lart të çon edhe në një çështje tjetër që lidhet me fetë dhe rolin e trye në Shqipëri pas ringritjes së feve. Edhe ngjarjet e fundit vërtetojnë atë se deri më sot ato i kemi parë të luajnë thuajse vetëm një funksion, atë identitar, por pak, shumë pak, të luajnë atë rol që është thelbi i fesë: rolin përbashkues të njerëzve, rolin e krijimit të një komuniteti, të solidaritetit e sakrificës për të dobëtit. Sot pak, shumë pak i shohim klerikët shqiptarë, muslimanë e të krishterë, të ngrenë zërin për çështjet e vështira që përballon vendi, si varfëria, polarizimi, padrejtësia, imoraliteti. Janë këto çështje që burojnë nga thelbi i përbashkët i këtyre feve: nevoja e kultivimit të dashurisë së njeriut për njeriun, që duhet t’i afrojnë besimtarët e tyre dhe jo t’i ndajnë.
Ky do të ishte edhe kontributi kryesor i feve në këtë kohë të vështira, edhe i simboleve si Nënë Tereza, kurse përdorimi i feve dhe i simboleve të tyre për qëllime identitare do ishte i rrezikshëm, veçanërisht në Shqipëri. Historia e vjetër sa bota e Kainit që vrau Abelin për shkak të tempullit nuk ka humbur asnjë grimë nga tragjizmi i saj edhe sot. (Korrieri, 5 prill 2006)

No comments: