Tuesday, July 3, 2007

Parti me rrënjë dhe parti televizive

Disa ditë më parë, duke kaluar me telekomandë nga një kanal televiziv në tjetrin, më rastisi të kap një fragment fushate elektorale të Pogradecit. Ishte kryetari i PS Edi Rama duke i paraqitur mokrarëve kandidatin Saimir Kodra. Fjalët që dëgjova qenë pak a shumë këto: ky djalë i shoqërisë civile, që u propozua nga komuniteti mokrar, erdhi e trokiti në dyert tona për të na kërkuar mbështetjen dhe ne, politikanët, bëmë një hap prapa për t’ia lënë vendin atij.
Besoj se edhe i fundmi i mokrarëve e di se përzgjedhja e Kodrës nuk është bërë nga poshtë lart, por nga lart poshtë dhe se ajo që u tha Rama mokrarëve është nga ato gënjeshtrat që s’ka gjë se nuk besohet pasi imponohet. Prandaj nuk mund të mos shkaktojë nënqeshje rremësia e këtij pohimi, që tregon se ndonëse reklamojnë kaq shumë politikën e re politikanët e llojit Rama punojnë me llogjikën e stërvjetër të gënjeshtrës. Por ndërsa ky deklarim i Ramës meriton të vihet në dukje për të thënë se politika e re do të fillojë vetëm kur të fillojë sëra e politikanëve që do të komunikojnë me njerëzit sinqerisht dhe jo gënjeshtarisht, përzgjedhja e një kandidati si Kodra meriton të merret në analizë, përtej kësaj. Edhe përtej rezultatit të Pogradecit që e nxorri humbës. Madje do të duhej të merrej edhe më shumë në analizë në rast fitoreje të tij.
Pra, sipas meje, ndonëse Shqipëria është e zhytur në debatet lidhur me zgjedhjen e figurës së Presidentit, nuk duhet ta anashkalojë këtë debat që, sipas meje, është jo pa lidhje me të parin.
Dy janë çështjet që ndihmon t’i kthjellojë përzgjedhja e Kodrës: Së pari, çështja se çfarë po ndodh në PS. Së dyti çështja që ka të bëjë me debatin mbi rolin e shoqërisë civile në raport me pushtetin politik e, në këtë kontekst, edhe mbi raportet e mediave të mbështetura nga bizneset e pronarëve me këtë pushtet. Të dy çështjet nuk janë pa lidhje me njëra tjetrën, madje më duket se janë dy faqe të së njëjtës medalje.
Përzgjedhja e Kodrës në mënyrë më ekplicite sesa çdo tjetër flet për thellimin e një fenomeni të njohur në PS. E kam fjalën për fenomenin e një lloj çrrënjosjeje nga terreni të kësaj partie. Çfarë kuptoj me këtë çrrënjosje që më duket se qëllimisht është lënë në mjegull? Së pari le të shpjegoj për çfarë e kam fjalën kur flas për rrënjë të PS? Me këtë kuptoj faktin se PS-ja për arsye historike të njohura ka qenë partia më e rrënjosur në terren. Nëpërmjet të ashtuquajturave organizata bazë ajo kishte edhe në fshatin më të humbur strukturat e veta, njerëzit e vet. Kjo rrënjosje ka përbërë edhe forcën e saj që, për fatin tonë të keq, është shfaqur në mënyrë tmerrësisht negative dhe dramatike gjatë regjimit diktatorial të Hoxhës. Por, pavarësisht kësaj, si tipologji partie mund të quhet parti me rrënjë. Pikërisht këto rrënjë bënë që asaj, megjithëse i iku krejtësisht koka e vjetër më 1991, dhe ndryshoi edhe emër edhe program, vazhdoi të mbetet parti e madhe dhe, për mirë apo për keq, mundi të mbijetojë.
Nën udhëheqjen e Ramës, për shumë arësye që nuk lidhen vetëm me rolin, ambiciet dhe historinë e Ramës, (madje do të thoja se ky është një proces i filluar edhe me Nanon), PS po shkon drejt tipologjisë së një partie që mund të quhet pa rrënjë. Rindërtimi i saj po mbështetet mbi një ide të gabuar, por të suksesëshme në terma afatshkurtër, e cila bazohet në faktin se sot, në epokën e televizioneve, nuk ka nevojë si më parë të kesh kontakt të drejtpërdrejtë me njerëzit për të transmetuar idetë e tua dhe karizmën tënde e për të ndarë vlerat me ta. Sot jemi në epokën e liderëve populistë televizivë të cilët e fitojnë elektoratin jo në sajë të kontaktit të tyre direkt me të, por nëpërmjet karizmës së tyre televizive. Këta lider, edhe kur bëjnë ndonjë takim me bazën, e bëjnë në funksion të televizioneve. Kjo tipologji nuk është vetëm shqiptare. Për shembull kur krahasohet partia Forca Italia e Berlusconit me partinë ish komuniste vihet në dukje kjo diferencë, sepse e para nuk mund të lindte pa forcën e televizionit. Por edhe fakti se një parti e djathtë e ka më të lehtë të jetë e tillë kurse një e majtë e ka më të nevojshme pasjen rrënjë në terren.
Një aspekt i dytë i çrrënjosjes që po ndodh në PS është tashmë i njohur: zëvendësimi i militantëve historikë me njerëz pragmatistë biznesmenë që pushtetin që u jep partia e përdorin për të mbrojtur dhe fuqizuar bizneset e tyre. Ata nuk arrijnë as të dallojnë privaten nga publikja në motivimin për të hyrë në një parti (madje as të kujtojnë partitë nga e kanë nisur simpatinë, mbështetjen apo karrierën). Po ashtu në përgjithësi pasionin dhe energjinë e militantit të një partie me rrënjë këta e zëvendësojnë me fuqinë e lekut që e konsiderojnë si investim për të nesërmen.
Cilat janë teknikat që po përdor Rama për ta shndrruar PS nga një parti e rrënjësuar në terren në një parti të tillë, le ta quajmë televizive.
Teknika më efikase është ajo e krijimit të aleancave deri në shkrirje apo humbje dallimi midis PS dhe aktorëve të tjerë të shoqërisë civile, veçanërisht mediave e pronarëve të tyre. Figurat që përfaqësojnë këto pjesë të shoqërisë janë ndër më televizivët për vetë natyrën e pëunës së tyre. Jo rastësisht edhe lideri i kësaj partie, Rama, është i kësaj tipologjie. Besoj se zgjedhja e Kodrës është ilustrimi më tipik i kësaj që thashë më lart. Por edhe ajo që po ndodh me Velinë e Mjaftit e me shumë liderë OJQ të tjera. Madje kandidimi i Kodrës i paraqet të dy tiparet e çrrënjosjes së PS sepse me një anë kemi të bëjmë me një person karizma e të cilit është krijuar veçse nëpërmjet ekranit të televizionit dhe më anë tjetër ky, më shumë sesa kandidat i shoqërisë civile, duket se është produkt dhe kandidat i pronarëve të televizionit Top Channel të cilët kanë investuar fuqimisht në mbështetjen e PS dhe Ramës aq sa mund të quhen aleatë në koalicion.
Kjo çrrënjosje ka edhe aspektet e veta pozitive duke patur parasysh PS-në e dikurëshme. Nëpërmjet saj po u hiqet pushteti një pjese që e kanë atë denbabaden që nga koha e Enver Hoxhës. Po ashtu, megjithëse parti e rrënjosur, PPSH-ja dhe pataj PS-ja, nuk është se kanë qenë parti demokratike. Strukturat e partisë kanë shërbyer për të transmetuar më mirë autoritetin dhe urdhërat që dilnin nga lart e kjo ka bërë që strukturat e bazës të jenë edhe ato autoritare dhe jo demokratike. Është po ashtu e vërtetë se liderët e këtyre strukturave nuk se janë ushqyer me idealizëm, por edhe ata janë ushqyer me abuzime me pushtetin për interesat e tyre.
Megjithatë nuk mendoj se krijimi i një partie pa rrënjë, televizive dhe gllabërimi i shoqërisë civile janë rruga për reformimin e PS. Mendoj përkundrazi se janë më të shumta anët negative të këtij procesi që po shohim, i kryer nën ngutin e ethshëm për rikthim në pushtet të liderve të rinj të PS dhe interesave të kërcënuara të atyre që i mbështesin. Kjo mund të duket rruga më e shkurtër, por veç rrugë serioze e hedhjes së rrënjëve të reja të një partie serioze të majtë evropiane me vlera evropiane nuk është.
E keqja më e madhe që ka përzgjedhja e njerëzve me karizmën thjeshtë televizive si Kodra është se kjo karizëm nuk mbështetet mbi njohjen e ndërsjelltë zgjedhës - të zgjedhur, madje as edhe mbi njohjen e problemeve konkrete të një terreni, por është një njohje e njëanëshme. Është njohja e spektatorit ndaj një aktori, por jo edhe e kundërta. Më me kuptim dhe më serioze do të kishte qenë të kandidohej regjizori apo autorët e skeçeve të emisioneit Fiks Fare, jo aktori i tyre.
Një e keqe tjetër që parqet kjo tiplogji është se në këtë lloj partie humbet kuptimin jeta në parti dhe frymëzimi e motivimi që buron prej saj. Për partitë me rrënjë të qënit në parti është edhe një mënyrë dhe një kuptim jetese, edhe një bashkëndarje vlerash, shpresash e besimesh. Ashtu siç është edhe të shkuarit në kishë për besimtarët. Kurse në këtë lloj tipologjie antarët e thjeshtë të partisë humbasin diçka shumë të rëndësishme nga kuptimi i tyre i jetës. Partia shndrrohet gjithnjë e më shumë në një turmë amorfe e cila shërben thjesht dhe vetëm si trampolin për të lançuar udhëheqësit e saj, të cilët, nga ana e tyre, më shumë se sasa njerëve që gjoja përfaqësojnë u shërbejnë pastaj interesave të tyre. Krijimi i partive pa rrënjë që synojnë që nëpërmjet përdorimit të mediave të bëhen parti të të gjithëve, që e lenë gjithshka në dorën e liderëve populistë dhe mediave që mbështesin ata rrezikojnë shumë demokracinë e vërtetë e përfaqësimin e vërtetë. Ato gjithashtu rrezikojnë edhe më shumë edhe misionin e politikës si punë për të përmirësuar jetën e njerëve, sepse ndarja reale nga njerëzit më një anë dhe krijimi i një bote virtuale nëpërmjet mediave më anë tjetër herët ose vonë korr frytet e një dështimi.
Një e keqe tjetër e madhe e kësaj teknologjie që po përdor Rama është (sh)përdorimi i së ashtuquajturës shoqëri civile deri në kthimin e saj në shërbëtore të një partie si fazë e parë përpara shkrirjes përfundimtare me të. Në këtë kuadër rasti Kodra tregon se disa media të mbështetura nga bizneset e pronarëve të tyre synojnë tashmë direkt pushtet politik nëpërmjet aleancave me PS duke nxjerrë madje edhe kandidatët e tyre. Sot është e vështirë në mos e pamundur të dallosh ndryshimin e politikave editoriale të Zërit të Popullit, nga ato të gazetës Shqip apo të Top Channell. (Jo më larg se dje gazeta Shqip, 48 faqëshe u nxorr në treg me çmim vetëm 10 lekë, çka tregon një përshkallëzim të investimit me background politik). Tek e fundit ky fenomen, që në kohën e Edi Ramës Kryetar PS-je po merr tipare edhe më të frikëshme, (edhe për shkak të kundërveprimeve të Berishës ndaj këtyre mediave) ka çuar në polarizimin e mediave dhe të shoqërisë civile në përgjithësi duke lënë bosh një hapësirë që më duket se është e domosdoshme të mbushet nga një shoqëri civile dhe nga një media që qëndron e pavarur dhe si kundërpart i pushteteve politike.
Kur thashë se diskutimi i këtij fenomeni nuk është pa lidhje me debatin mbi zgjedhjen e presidentit kisha parasysh edhe këtë polarizim e monopolizim të jetës politike nga PS dhe PD e cila (kjo e dyta) e tërhequr nga modeli PS duket se po shkon edhe ajo drejt imitimit të modelit të partisë populiste televizive – çka e ka edhe më të nevojshme pasi në krahasim me PS është një parti shumë më e re e me më pak rrënjë. Mendoj se vështirësia e gjetjes së një presidenti, që po çon deri në shkeljen e tërë rrregullave të parashikuara nga ligji për zgjedhjen e tij, pasi po çon në emërimin e tij nga tryeza Barisha Rama, jo zgjedhjen nga Parlamenti, vjen si rezultat i aplikimit të kësaj filozofie të akumulimit të gjithshkaje në duart e liderve populistë, i shndërrimit jo vetëm të mediave e të shoqërisë civile në përgjithësi, por edhe të tërë institucioneve që duhet të jenë të pavarur nga pushteti politik i dy partive kryesore në shërbëtor të tyre. (Korrieri, 25 qershor 2007)

No comments: