Vizita e Ramës në
Serbi ka ngritur një sherr midis Kosovës dhe Shqipërisë, të paprovuar deri më
sot në historinë dypalëshe. Reagimi i parë ishte ai i politikanëve dhe
intelektualëve kosovarë (ku spikati deklarata e Ministrit të Jashtëm të
Kosovës, Enver Hoxhaj) se Shqipëria nuk mund të përfaqësojë Kosovën në Beograd,
sikurse ka vepruar Rama. Nga Tirana, në vend të një analize nëse është e vërtetë
se ka ndodhur kështu, dhe a duhet të ndodhte kështu, u hodhën sulme ndaj
kosovarëve ku dominoi akuza se këta duan një Kosovë më vetë, jo të bashkuar me
Shqipërinë? Të dy palët hodhën benzinë pa ngurrim në një zjarr të kryqëzuar dhe
shumë kontradiktor. Cilët janë shkaqet më të thella të këtij sherri? Thënia e
Oscar Wilde-it se e vërteta nuk është kurrë e pastër dhe asnjëherë e thjeshtë i
shkon shumë të vërtetës së shkakut të kësaj situate. Po përpiqem megjithatë të
jap një këndvështrim.
***
Në thelbin e sherrit
mendoj se qëndron fakti se ne vazhdojmë të vuajmë kontradiktën midis kulturës
së trashëguar totalitare të partisë-shtet dhe sistemit demokratik që kemi
instaluar, që i ka ndarë shoqëritë tona në shumë parti. Vetë koncepti “parti”
në demokraci nënkupton një pjesë, kurse, sipas kulturës totalitare të
trashëguar, partia/pjesa, paradoksalisht, përfaqëson të tërën. Sherri, pra, erdhi si pasojë e rrekjes së
Ramës për të përfaqësuar në Beograd të tërën, ndërkohë që është një pjesë, që, për
shkak të mendësisë totalitare, nuk e ka vetëdijen se është pjesë. Por edhe për
shkakun se pjesët që e kundërsulmuan përdorën të njëjtën gjuhë. Por s’mund të
mohoet se ai është kryeprotagonisti i sherrit.
Në shkrimin “Gjuha e
trefishtë e Edi Ramës dhe flamuri si cohë toreadori” (Panorama, 6 prill 2015) kam komentuar paradën me shqiponjë
dhe bashkim kombëtar që bëri Rama në Pallatin e Kongreseve me rastin e takimit
të dy qeverive. Mes të tjerash aty kam
konstatuar faktin se gjuhës së dyfishtë - nacionaliste për konsum të brendshëm
dhe evropianiste për konsum të jashtëm - kryeministri i ka shtuar, së fundi,
edhe një gjuhë të tretë: atë për kosovarët, duke u paraqitur edhe si babai,
mbrojtësi apo përfaqësuesi i kosovarëve. Tek thellimi i kësaj tendence
delirante duhet kërkuar rrënja kryesore e sherrit. Por pa harruar se në ato fillime,
që pasuan edhe ndeshjen e futbollit në Beograd, Rama nuk u sulmua kështu nga
kosovarët, përkundrazi u duartrokit. Pse kësaj here prodhoi këtë reagim? Së
pari, sepse vjet e parvjet Rama ka përdorur shumë më tepër një gjuhë antiserbe,
nacionaliste të bashkimit, duke venë në fasadën e Kryeministrisë edhe flamurin
e Shqipërisë së madhe që valëviti droni në Beograd, e cila ka shumë më pak
kundërshtarë në Shqipëri dhe Kosovë,
kurse sivjet përdori gjuhën evropianiste, për nevojën e dialogut, paqes e bashkëpunimit me serbët. Së dyti, sepse
kësaj here i injoroi thuajse plotësisht liderët kosovarë në tentativën e tij
për t’u paraqitur si baba i tërë shqiptarëve të Ballkanit.
Në fakt, nëse ka politikan
që harron se është pjesë dhe pretendon se është e tëra, që qëndrimin që i duhet
për momentin e paraqit, me arrogancë madje, si qëndrim i së tërës, ky është Edi
Rama. Në këtë aspekt ia kalon edhe Berishës i cili, p.sh., ka qenë gjithnjë i
kujdesshëm që liderve kosovarë t’u linte hisen e tyre të pushtetit. Ndërsa
Rama, vini re, shkoi në Beograd jo vetëm si përfaqësues i shqiptarëve edhe i
kosovarëve, jo vetëm i (shumë) nacionalistëve edhe i (pak) kozmopolitëve, jo
vetëm i atyre (shumë) që janë për bashkim kombëtar edhe të atyre (më pak) që
janë për një Kosovë të mëvetëshme, por edhe si përfaqësuesi i gazetarëve dhe
intelektualëve kritikë shqiptarë. Libri i tij “Kurbani”, do t’i “prezantojë
publikut serb ngjarjet kulturore, politike dhe sociale në Shqipëri” (tha
botuesi i tij Veran Matiç), “vizionin e tij të transformimit demokratik dhe
modernizimit përballë vizionit autoritar të rivalit të tij Sali Berisha.” (është
shprehur Shkëlzen Maliqi për Danas).
Edhe në regjimet
komuniste zor se do të ecte, pa kërcitur keqas, kjo karrocë e mbingarkuar, jo
më sot. Prandaj, ashtu siç kërciti në veshët e gazetarëve pretendimi i
informimit të serbëve për realitetin shqiptar nëpërmjet “Kurbanit” ashtu dhe
kërciti në veshët e politikanëve kosovarë pretendimi i tij për të bërë shiun
edhe diellin e Kosovës, nacionalistin antiserb dje dhe evropianistin që citon
Andriçin sot.
***
Me këtë nuk dua të
them se kryeministri duhet të shkonte në Beograd si kryetar partie/pjese; as se
duhet të fliste me gjuhën nacionaliste me të cilën iu drejtua Vuçiçit para dy
vjetësh. Dua të them se duhet të shkonte me një qëndrim koherent dhe, mbi të
gjitha, si politikan i një shteti demokratik. Me koherencë kuptoj përdorimin e
një gjuhe të vetme si për shqiptarët e Shqipërisë, si për të huajt si për
kosovarët. Me “demokratik” kuptoj gjuhën e kryeministrit të një vendi
demokratik dhe jo autokratik, çka do të thotë të një kryeministri që e ka vetëdijen
se ka dalë nga një force politike që është pjesë, dhe se në vendin e tij ka
pjesë të tjera që nuk do të flisnin njëlloj si ai po të takoheshin me një
kryeministër të huaj. Vetëdije që do të duhej t’ia kushtëzonte gjuhën, mënyrën
e tij të të shprehurit ashtu që, edhe pa prezencën e tyre, këto pjesë të kishin
zë në Beograd. Kurse ai duket sheshit se nuk e ka këtë vetëdije. Ai foli me një
gjuhë absolutiste dhe të kundërt me gjuhën që ka përdorur para dy vjetësh po vetë,
jo vetëm në emër të të gjithë shqiptarëve të Shqipërisë, por edhe në emër të shqiptarëve
që kanë qeveri tjetër, histori tjetër me Serbinë, që kanë parti me qasje të
ndryshme brenda vet, siç është Kosova.
***
Dhe këtu dalim tek
problemi i kulturës politike totalitare që kemi trashëguar dhe nevojës për ta
ndryshuar atë, nëse duam të jetojmë në demokraci.
Në realitetin tonë,
si në Shqipëri dhe në Kosovë, nuk mund të mos konstatosh grupe njerëzish me
prirje më nacionaliste apo më evropianiste, që janë për bashkimin e Shqipërisë
me Kosovën apo për dy shtete, më antiserbe apo më të hapur për dialog me
serbët, që janë më evrocentrike apo më evroskeptikë, më të djathtë përsa u
përket politikave ekonomike apo më të majtë, më konservatorë përsa i përket
moralit apo më progresistë, me frymë fetare apo me frymë laike. Disa syresh më
afër ekstremeve dhe të tjerë më të moderuar. Ndërkaq, ajo që ndodh për shkak të
trashëgimisë totalitare është prirja e partive ekzistuese për t’i përfaqësuar
vetë të tëra këto prirje që ekzistojnë në shoqëri, në funksion të një pushteti
gjithëpërfshirës e gjithëpërfaqësues. Si rrjedhojë, këto parti sillen edhe si përjashtuese
të të tjerëve. Pikërisht prej kësaj kulture tek ne vazhdon të mbisundojë
koncepti i fitores mbi tjetrin, i shuplakave që i japim tjetrit. Kjo kulturë i bën
politikanët tanë të flasin në emër të të gjithëve me arrognacë sepse të
mundurit për ta nuk kanë gojë. (Prandaj Rama përdori të njëjtën gjuhë edhe kur tentoi
të miklojë shqiptarët duke u thënë se ne
e kemi fituar kundër Serbisë). E pra, në një shoqëri demokratike partitë dhe
politikanët duhet të ndahen nga kjo kulturë. Partitë tona duhet të sillen si
përfaqësuese të pjesëve, si shprehëse të vizioneve dhe interesave të tyre, duke
dialoguar me njëra tjetrën në një proces pa fund që çon drejt përmirësimit të
jetës shpirtërore dhe materiale të të gjithëve. E sipas këtij koncepti në
demokraci nuk mund të ketë humbës dhe fitues, por një pjesë që, falë
zgjedhjeve, merr detyrën që të qeverisë në emër të interesave të të gjithëve
dhe që, për ta bërë sa më mirë këtë punë, ka nevojë për dialogun dhe
konfrontimin e vazhdueshëm me pjesët e tjera, për kritikën e oponencën e tyre
ashtu sikurse ka nevojë edhe për mediet e lira, shoqërinë civile. Dhe jo ta
konceptojnë demokracinë si një ditë të vetme zgjedhjesh pas të cilës fituesi
merr gjithshka dhe humbësi del nga skena e vendimmarrjes.
Po nuk hyri kjo
kulturë politike në Shqipëri e Kosovë do të vazhdojmë të shohim parti/pjesë që,
duke u sjellur sikur përfaqësojnë të tërën dhe të vërtetën e vetme, do të përdorin
çdo mjet për të asgjësuar pjesët e tjera me pasojat tragjike që po shohim
përditë. (Panorama, 18 tetor 2016)
No comments:
Post a Comment