Vdekja Trebicka

A jetohet më në këtë vend? Kjo është pyetja që e kam dëgjuar të artikulohet më shpesh se kurrë ndonjëherë nga goja e të njohurve të ndryshëm teksa bëjnë komentet e asaj që ndodhi me Kosta Trebickën.
Është një pyetje retorike që vjen si rezultat i një përvoje të gjatë ekstreme dhe jo i një çasti dëshpërimi ekstrem.
Ajo që më bën përshtypje është se njerëzit nuk merren thjesht me pjesën e verdhë të kësaj vdekjeje. Shumica refuzojnë madje ta hapin diskutimin nëse vdekja mund të jetë edhe pasojë e një aksidenti të paqëllimtë. Dhe kjo jo thjeshtë pse janë të prirur, si zakonisht, të besojnë në teorinë e konspiracionit. As thjesht pse urrejnë Sali Berishën. Por sepse kjo ngjarje ka ardhur si ajo pika e fundit e ujit që derdh kupën. “Vdekje aksidentale”, “vdekje misterioze”, “vrasje nga mafia”, “vrasje nga pushteti” janë disa nga etiketimet që i janë vënë deri më tani vdekjes së Trebickës. Por nuk bën asnjë gabim nëse thua se në perceptimin tonë këto mund të jenë të gjitha sëbashku të vërteta e fare mirë mund t’i përmbledhësh me një shprehje të vetme e t’i quash: “vdekja Trebicka”. Sepse ky është një vend ku jeta e njeriut është e kërcënuar shumë herë më tepër se në çdo vend normal nga të katër llojet e këtyre vdekjeve, por edhe nga lloje të tjera kërcënimesh jete. Një vend ku duhet të jetosh nën hijen e bandave dhe agersorëve të çdo lloji, e ku, aq më keq, nuk mund as të mbijetosh nëse nuk ndjek ligjet e kësaj xhungle kriminale. Cila është në thelbin e vet historia e Trebickës? Është historia e një njeriu të cilit, ca më të këqij se ai, ca më të fortë se ai, ndër të fortët e xhunglës, i morën biznesin dhe më në fund edhe jetën. Tek fati i Trebickës çdo njeri sheh fatin e tij në ktë xhungël prandaj dhe ngre pyetjen: a vlen më të jetohet në këtë vend ku mund të pësosh “vdekjen Trabicka” që mund të jetë njëherësh edhe vrasje edhe aksident, edhe e misterëshme edhe e qartë, edhe e zbuluar edhe e pazbuluar, edhe e proçesuar nga prokuroria edhe e paproçesuar, edhe e dënuar edhe e padënuar.
Në fakt duhet të jesh shumë mendjelehtë ose shumë i pandërgjegjshëm që këtë ngjarje ta kalosh duke u marrë me atë nëse e vranë apo vdiq aksidentalisht Trebicka. Apo edhe me atë nëse kjo e dëmton apo e favorizon pushtetin e Sali Berishsë apo Edi Ramës. Kjo është një ngjarje që të ngërmon të reflektosh për tërë ato që kanë ndodhur në vendin tonë në këta 17 vjet pas-komunizëm. Kjo vrasje të thërret nga kujtesa – duan apo s’duan ata që pretentojnë se është aksident – numrin e pafundëm të ngjarjeve tragjike që kanë mbetur të pazbuluara dhe të pandëshkuara në vendin tonë gjatë këtyre viteve. Le të kujtojmë pak çka ndodhur në këta 17 vjet. Ne na erdhi në krye një parti që për të përshpejtuar ardhjen e saj në pushtet ia filloi me plaçkitje e shkatërrime deposh e magazinash, që ndërtoi një Ministri Rendi që në vend të organizmit të rendit merrej me organizimin e trafikut të drogës e prostitucionit, (që nga kapua e poshtë); që krijoi një shoqëri me emrin e madh Shqiponja që trafikonte naftë e karburant në kohën e embargos, (me në krye kryetarin e partisë), që është marrë me trafik armësh të ardhurat e të cilave nuk ka asnjë gjurmë se ku kanë shkuar; që lejoi njerëzit të zbresin të zaptojnë tokat e pronarëve të vjetër apo shtetërore sikur të ishin prona e tyre, që lejoi piramidat financiare të grabisin gjithë kursimet e shqiptarëve, dhe që, për të mos rënë nga pushteti, preferoi ta fuste vendin në kaos duke hapur depot e armatimeve në të gjithë vendin. Sot ende nuk dihet ekzakt as numri i të vrarëve që thuhet se është midis 2000 dhe 3000, por dihet saktë se nuk ka asnjë përgjegjës.
Ne na erdhi në pushtet pas kësaj palo partie një tjetër palo parti që jo vetëm kishte në gjirin e saj kush e di se sa kriminelë të kohës së komunizmit, por që vazhdoi ta mbajë vendin në ligjet e botës së krimit. Që nuk bëri asnjë transperencë dhe asnjë drejtësi për ato që kishin ndodhur, por në vend të këtyre përfundoi grabitjen e shqiptarëve; një parti liderët e së cilës miqtë më të mirë i kishin të gjithë banditë me të cilët hanin e pini pa droje; që e vazhoi trafikun e drogës e të prostitucinit, të armëve e me rradhë. Mjaft të kesh parasysh se ish kryetari i saj e shkeli me makinë burrin e botës, e hodhi në kanal dhe shokët e tij banditë u morën me mbulimin e bëmës. Dhe sot ai jo vetëm mbetet deputet i nderuar i Parlamentit, ndonëse nuk shfaqet kurrë atje, por pretendon edhe për president të Republikës e nesër mund të marrë edhe medaljen Gjergj Kastrioti nga Presidenti. Kurse prokurori që nuk e hetoi mund të dekorohet me medalje për kontribute të larta në drejtësi. Sepse ky është një vend që të nderon, respekton e të ngre këngë e monumente vetëm po të keshë vrarë njerëz.
Kur ke parasysh tërë këto, të thuash se ishte aksidentale vdekja e Trebickës është njëlloj sikur të thuash se ai jetonte i qetë e i lumtur në xhungël, por, fatkeqësisht i ndodhi aksidenti që e sulmuan luanët dhe pasi ia hëngrën ata mirë e mirë mishin, të mbeturat ia shqyen hijenat. Jo, ato që na ndodhin përditë nuk janë aksidente, janë rezultat i asaj që kemi ndërtuar keq dhe mbrapsht. Vdekje të tilla veçse ndriçojnë më mirë punën e mbrapshtë që kemi bërë, e vërtetojnë atë. Kështu duhet interpretuar vdekja e Trebickës edhe sikur ajo vërtet të jetë aksidentale.
Në vitin 1990 – 1991 ne aspiroinm aq shumë për pluralizëm politik. E konsideronim këtë gati të barabartë me demokracinë. Të gjithë e kujtojnë debatin: pluralizëm idesh apo pluralizëm politik. Ngjarje si kjo e Trebickës, sipas meje, na ftojnë edhe një herë të bëjmë një përmbledhje të rezultateve. Pas gjithë këtyre viteve, nën dritën e kësaj ngjarjeje që është, si të thuash, pika që mbushi kupën e Gërdecit për këtë qeveri, (ndonëse kupat tona janë të krisura sepse ato janë mbushur shumë herë) do të thoja se është gabim i madh të mendosh se demokracia ndërtohet me pluralizëm partish. E kam thënë dhe e përsëris se pluralizmi i partive mund të degjenerojë në pluralizëm bandash nëse nuk ka drejtësi. Dhe ky i yni është thjeshtë dhe vetëm një pluralizëm bandash që luftojnë për ndarje territori dhe pushteti.
Nëse do të dish nëse një vend është vend demokratik apo jo nuk duhet pyetur nëse ka apo jo pluralizëm partiak, por nëse ka drejtësi të pavarur nga pushteti politik apo jo. Po nuk pati përjashtoje menjëherë nga lista e vendeve demokratike. Provë e kësaj është fakti se për rastin Trabicka ne jemi të sigurt se drejtësia jonë nuk do të mund të bëjë gjë, se nuk kemi besim as në ekspertë, as në prokurorë, as në gjyqtarë dhe as në politikanë, qofshin këta edhe të opozitës, Ne themi: e vetmja shpresë që të mësojmë të vërtetën është të bëjnë ndonjë gjë amerikanët. Sepse ne kemi përvojën e këtyre 17 vjetëve kur asgjë nuk është bërë për të gjetur rastet e panumërta të vrasjeve apo goditjeve të njerëzve kur prapa tyre ka pasur një sfond politik apo persona politikë ashtu sikurse nuk është bërë asgjë për të dënuar korrupsionin e abuzimet e tyre. Nuk po i përmend se janë shumë, por ia vlen të bëhet një tabelë ku të vihen me një anë rastet e vrasjeve apo rrahjeve për vdekje të personave të ndryshëm dhe më anë tjetër shënimi: motivi i pashpallur, autorët të pagjetur dhe të pandëshkuar; ose, më një anë akuzat për korrupsion dhe më anë tjetër shënimi: dosje e pahapur, çështje e pahetuar.
Edhe diçka duhet vënë në dukje kur flasim për shpresën tonë tek drejtësia amerikane. Vdekja Trebicka tregoi edhe një arësye tjetër që i bën njerëzit të thonë: a jetohet më në këtë vend? Ajo tregoi se sikur drejtësia të fillojë të funksionojë, siç ka qenë e detyruar të funksionojë sadokudo në një rast si ai i Gërdecit për shkak të përmasave ndërkombëtare të krimit dhe trafiqeve që i kanë paraprirë atij, tek ne do të ketë shumë më tepër vrasje mafize apo të misterëshme nga ç’kemi pasur. Sepse deri tani ajo që e kemi quajtur mafja apo krimi i organizuar i lidhur me politikën nuk ka vrarë sepse nuk ka qenë i kërcënuar, pasi drejtësia ka qenë (sipas meje edhe mbetet) në duar te tyre. Vrasjet kanë qenë më shumë larje hesapesh midis bandave, por rrallë ose aspak kemi patur raste vrasjesh dëshmitarësh, apo edhe gazetarësh që kanë denoncuar një krim. Përfytyroni për një çast një drejtësi amerikane që vjen të punojë në vend të asaj tonës për hesapin e popullit tonë dhe jo të mafjes sonë. Çfarë katrahure vrasjesh dëshmitarësh do të kishim. Gati gati të vjen të shtrosh pyetjen: a ka kuptim të kërkojmë të vendosim një shtet ligjor që do të ndëshkonte kriminelët kur këta, nga ana tjetër, janë në krye të punëve tona politike e ekonomike? Sikur të kërkonim këtë e të sillnim prokurorë e gjyqtarë amerikanë do të na dilnin shumë më tepër telashe nga ç’kemi. Kështu të paktën jetojmë me shpresën se do të na lenë të qetë po nuk u përzjemë në pazaret e tyre të pista apo do të na hanë të fundit siç i tha Polifemi Ulisit kur ky i ofroi kupën e verës.
Por ky është një iluzion, që të fut më thellë në gropën e hapur me duart e veta. Ashtu sikurse është iluzion të shpresosh se do të bëjnë drejtësi për ty amerikanët. Prandaj, të vetëdijshëm për këto iluzione, shumë njerëz sot shtrojnë pyetjen: a ka më kuptim të jetosh në këtë vend. Një pyetje që është shtruar prej kohësh dhe ka marrë edhe një përgjigje tragjike. Më të mirët gjithmonë ikin dhe vendi mbetet në duart e krimit e të kriminelëve.
Megjithëse ky është realiteti asnjëherë nuk është vonë dhe keq, megjithatë, të tregosh edhe rrugën tjetër, atë më të vështirën, por edhe më të mirën: sikurse provon historia, vetëm kurajua qytetare për t’iu kundërvënë krimesh e sistemesh të tilla kriminale e nxitur nga dëshira për liri e për të jetuar pa frikë e me dinjitet në vendin tënd, nga ndjenja e solidaritetit ndaj viktimës, por edhe nga mendimi se se ajo që ndodh sot tjetrit mund të të ndodhë nesër ty, është rruga për të dalë nga kjo gropë e frikshme ku kemi rënë. (Korrieri, 16 shtator 2008)