Mbi procesin zgjedhor

Cili do të ishte një koment i parë i shpejtë mbi procesin zgjedhor ndërkohë që votimi ka mbaruar, por kur ende, në momentet që shkruhen këto rradhë, nuk kemi një rezultat përfundimtar sepse votat janë në numërim? Personalisht, duke tentuar të formuloj disa ide e ndjej se më duhet të them më së pari se ndaj vlerësimet që bënë përfaqësuesit ndërkombëtarë në deklaratën e tyre paraprake të orës 15 të ditës së hënë me formulën tashmë të bërë rutinë: ”Keni bërë hapa përpara por ju mbetet ende shumë për të bërë.”
Së pari, për të filluar me “hapat para”, mund të thuhet se u zhvillua një proces në tërësi ndoshta më i mirë në aspektin e qetësisë dhe numrit të incidenteve sesa proceset zgjedhore që kemi kryer që nga vitit 1996 e këtej. Them “që nga viti 1996” sepse në zgjedhjet e zhvilluara në 1991, 1992 dhe për referendumin e vitit 1994 ende nuk kishte hyrë sëmundja e vjedhjes së votës apo fenomenet e Dushkut. (Se si dhe pse hyri kjo sëmundje nga e cila ende nuk jemi shëruar kjo është një temë që meriton një analizë më vehte.) Pra kemi një proces votimi që, po të kemi parasysh se edhe në vitin 2005, megjithë problemet, patëm një proces deri diku të ngjashëm me këtë, mund të shpresohet se vendi ka hyrë në një periudhë ku, më në fund, mund të flitet se faza e rrezikimit të grabitjes “fizikisht” të votës është pakësuar (por pa u zhdukur) aq sa të mos e vendosë kjo rezultatin e votimit.
Thënë kjo, megjithatë mendoj se jemi ende larg një procesi zgjedhor normal, me çka kuptoj zgjedhjet që kryhen në vendet evropiane, madje do të thoja se jemi ende larg edhe vendeve fqinje. Duke dëgjuar ndërkombëtarët që shprehën dje edhe formulën: “standartet nuk janë arritur, por keni mundësi t’i arrini pas katër vjetësh” me të drejtë mund të lindë pyetja: po me çfarë i matin ata standartet? Apo, cilët janë treguesit konkretë të standarteve të arritura apo të paarritura? Sipas gjykimit tim në kontekstin e këtyre zgjedhjeve këtë formulim duhet ta interpretojmë kështu: Nuk ka pasur shkelje të atilla sa ta bëjnë rezultatin më të keq se ai paraardhës prandaj dhe të papranueshëm, por ka përsëri tregues që të bëjnë të arrish në përfundimin se standartet nuk janë arritur. Po cilët janë këta tregues, lind pyetja. Sipas mendimit tim më shumë sesa incidentet e ndodhura andej këndej treguesi kryesor është emëruesi i tyre i përbashkët. Ky emërues, sipas meje, është niveli i lartë i mosbesimit që kemi në këtë fazë të demokracisë sonë se mund të bëjmë zgjedhje të lira. Pra mosbesimi që mbretëron qoftë në publik qoftë në partitë ka mbetur shumë i madh qoftë përpara ditës së zgjedhjeve qoftë gjatë ditës së zgjedhjeve. Mjafton të kesh parasysh luftën e kartave të indetitetit para zgjedhjeve apo historitë e mëngjesit të ditës së zgjedhjeve me stilolapsat kamera apo me tipet e tjera të mikrokamerave për ta vërtetuar këtë apo alarmet e vazhdueshme mdiatike për keqvajte të procesit andej këtej; mosbesimet e ndërsjellta tek sondazhet apo exit poll-et e me rradhë. Edhe vetë “monitorimi” me media i procesit hap pas hapi e reflektonte këtë mosbesim të ndërsjelltë. Edhe vetë fakti se njerëzit u mbërthyen para ekranit për të dëgjuar “verdiktin” e pjesshëm të arbitrit ndërkombëtart; edhe fakti që deklaratat e tyre dhe konferenca e shtypit zaptoi thuajse një orë e gjysëm në televizionet kryesore është tregues se këto standarte nuk janë arritur. Madje edhe vetë nevoja e ndërkombëtarëve është një nga treguesit. Apo edhe vonesa e jashtëzakonshme e porcesit të numërimit që nuk ka të bëjë vetëm me anët teknike, por edhe me mosbesimin. Me fjalë të tjera mund të thuhet se, ndërkohë që nëpërmjet sistemit elektoral dhe përvojës së këtyre viteve dy forcat kryesore politike në garë kanë arritur të kontrollojnë njëra tjetrën duke garantuar njëfarësoj votën e tyre në sajë të mosbesimit reciprok dhe kontrollit rciprok, më anë tjetër nuk kemi hyrë dot në fazën e besimit i cili, sipas mendimit tim, ndërtohet më së pari si rezultat i një pjekurie politike të vetë forcave politike dhe, së dyti, në sajë të besimit që ka shoqëria në institucionet që kontrollojnë këto forca politike. Kjo fazë nuk ka ardhur ende dhe vetëm kur të arrijë kjo fazë mendoj se mund të thuhet se janë arritur standartet. Veçanërisht po të kesh parasysh me këto standarte faktin se në vendet evropiane zgjedhjet i menaxhon e i numëron qeveria nëpërmjet Ministrisë së Rendit dhe askush nuk dyshon se ajo, megjithëse është qeveri e mazhorancës që është në lojë, mund të verë dorë mbi votën e qytetarit.
Në këtë kontekst do të thoja se do të ishte shumë e gabuar që forcat politike, veçanërisht mazhoranca që organizoi këto zgjedhje, të mburren se kanë arritur zgjedhje të standarteve evropiane. Ndërkohë që mund të thuhet se problemet e ardhëshme me zgjedhjet nuk do të kenë të bëjnë me frikën e grabitjes së votës si të thuash fizikisht, nuk mund të thuhet kurrsesi se problemet që mbeten nuk janë të shumtë dhe të parëndësishëm. Mjafton të kesh parasysh disa prej tyre që u vunë në dukje edhe nga ndërkombëtarët të tillë si mungesa e transparencës financiare të fushatave apo përdorimi i mediave si instrumente partiake më shumë sesa si informues të publikut.
Një problem tjetër që besoj se ka lindur si rezultat i këtyre zgjedhjeve më i fortë se kurrë ndonjëherë e që prandaj do të mbetet për t’u përballuar e për t’u korrigjuar në zgjedhjet e ardhëshme është edhe ai i arrogancës në rritje të dy partive të mëdha ndaj forcave të tjera më të vogla politike që thuajse u asgjësuan, por edhe ndaj institucioneve që duhet t’i kontrollojnë ato. Ky sistem duket haptazi se i ka fuqizuar shumë ato duke duke krijuar probleme të reja që vetëm koha do ta provojë nëse janë më të lehta apo më të vështira për t’u përballuar. (Korrieri, 30 qershor 2009)