Një koment për zgjedhjen e LSI

“Të arta” i quajti deputeti Dritan Prifti katër mandatet që i krijonin LSI-së dy mundësi: për të qenë parti stabilizuese e legjitimuese e mazhorancës së brishtë të Berishës në njërën anë, ose për bashkimin me PS-në në një opozitë që, në mos bllokimin e mazhorancës, e bënte atë aq të brishtë, saqë linte shpresa që opozita të mund ta kthente situatën në favor të saj në një të ardhme të afërt. Duke ndjekur shtypin dhe median në tërësi, nuk mund të mos të binte në sy se e gjithë vëmendja e analistëve, kur tentonin të ndikonin për njërën apo tjetrën nga këto zgjedhje, u përqendrua në ambiguitetin e fjalës “ar”. Në fakt, fjala “ar” ka dy kuptime të ndryshme: ajo përdoret për të vlerësuar gjërat më të shtrenjta në kuptimin shpirtëror, që nga njerëzit e artë deri te punët e arta, por ka edhe kuptimin e fuqisë maksimale të parasë që korrupton gjithçka. Më e njohura në këtë kuptim është simbolika e lopës së artë të hebrenjve në shkretëtirë.
Sigurisht, deputeti Prifti e përdori në kuptimin e parë: ai tha se këta katër mandate do të mund të përdoreshin për të vendosur drejtësinë në Shqipëri, për të imponuar zgjedhje të lira e me radhë, e se mandati i tij do t’i shkonte Berishës me këtë kusht. Po në këtë kuptim e përdorën arin një pjesë politikanësh apo gazetarësh, duke e idealizuar befas Ilir Metën e duke kërkuar prej tij të bëhet zëri i së mirës në këtë vend: një pjesë (ata që mbështesnin PS-në), duke i thënë që të mos bashkonte votën e tij me Berishën, por t’i mbetej besnik fjalës së dhënë majtas dhe një pjesë tjetër (ata të së djathtës), duke i thënë që të mendonte për interesat e vendit, të mos e linte vendin pa qeverisshmëri përpara situatash të vështira që parqet mundësia e thellimit të krizës.
Nga ana tjetër, në të gjithë debatin ndjehej fort edhe kuptimi tjetër i “arit”. Katër mandatet mund të shiheshin edhe si mundësi për t’i “shitur shtrenjtë” ato, duke arritur përfitimin maksimal. Më konkretisht, kjo do të thoshte dy gjëra: përfitime personale të katër deputetëve dhe përfitime maksimale për mbështetësit e partisë që, duke u futur në qeveri me Berishën, do të mund të forconin strukturat e saj, të mbronin bizneset e tyre (ata që i kanë) apo të hapin bizneset e tyre (ata që nuk i kanë) e me radhë.
Këta dy kuptime të arit u trajtuan edhe në kontekstin e asaj se çdo të thoshin këto zgjedhje në terma afatshkurtra dhe në terma afatgjata për LSI-në e Ilir Metën vetë. Ata pranë PS-së vunë në dukje se, duke u bashkuar me Berishën, LSI-ja do të humbiste identitetin, do të humbiste lidhjet me elektoratin, do të humbiste peshën e partisë dhe, për një kohë të shkurtër, do të hidhej në koshin e plehrave nga Berisha. Por ende, Meta që dihet se është njeriu më i rëndësishëm në mbajtjen në këmbë të kësaj partie, do të humbiste përgjithmonë mundësinë e realizimit të ambicies së tij personale, për t’u bërë përsëri njeriu më i fuqishëm i vendit. Një pjesë, duke dashur ta mbanin pranë së majtës, duket se në këmbim ishin gati ta mbështesnin në heqjen qafe edhe të pengesës “Edi Rama”, ambicia e stërmadhe e të cilit konsiderohet si shkaku kryesor i mosbashkimit të PS-së me LSI-në, me rrjedhoja fatale për PS-në. Ky skenar dukej se ishte ai më arndjellësi për Ilir Metën, por ai nuk i hyri kësaj aventure, madje as nuk priti pak më gjatë sa të fermentonte situata për ta marrë vendimin e bashkimit me PD-në. Dikush thotë se ndoshta marrja shpejt e vendimit, paradoksalisht, është pikërisht shenjë se kemi të bëjmë me një vendim të vështirë që, o merret menjëherë, o nuk merret dot. Të tjerë thonë se ky vendim ishte marrë në kokën e Metës që para zgjedhjeve, pasi urrejtja e tij për Edi Ramën është më e madhe sesa ajo për Sali Berishën. Por, gjithsesi, duhet pasur parasysh se ky vendim është marrë edhe duke pasur parasysh se skenari që i premtonte atij udhëheqësinë e tërë të majtës kishte jo pak vështirësi. Vështirësia e parë mbante emrin Sali Berisha (me gjithë trafiqet e kombinacionet që ai mund të bënte, nëse Meta nuk pranonte bashkëpunimin me të) dhe vështirësia e dytë emrin Edi Rama.
Ndërkaq, në debatet mbi këta skenarë bien në sy dy gjëra shqetësuese: së pari, se sa pak rëndësi u jepet programeve dhe se sa shumë rëndësi personaliteteve e interesave të individëve të veçantë në zgjedhjet që bën politika jonë. Së dyti, se naivisht, ne vazhdojmë t’u kërkojmë politikanëve tanë normat më të larta morale, t’u drejtohemi në emër të principeve në emër të interesave të vendit e me radhë, ndonëse e dimë se ata nuk i kanë këto si prioritete në tërë aktivitetin e tyre. Sa për ilustrim, sot një pjesë e të majtëve që ndjehen humbës, duke përfshirë edhe një pjesë të LSI-stave, e akuzojnë Metën për tradhti, për mosmbajtje fjale e më the e të thashë, por as që mendojnë sesa përgjegjësi kanë edhe ata, për faktin se nuk kanë kontestuar zgjedhjet e deritanishme të Metës, ku kam parasysh kryesisht tërheqjen pranë kësaj partie të të gjithë njerëzve të Nanos p.sh., që kanë qenë shenja të qarta se kjo parti po sillej me të njëjtën logjikë mbështetjeje tek “të fortët”, me të atyre që denonconte. Dhe pyetja që të vjen logjikisht është: pse u duhej atëherë Meta?
Në fakt, çfarë treguan zgjedhjet? Sipas mendimit tim, ato treguar se dy partitë kryesore, përtej demagogjisë së ndryshimit e ku di unë, luftuan për konsolidimin e interesave të grupeve të interesave që përfaqësojnë e që janë grupet mbisunduese në këtë vend. Nuk mohohet se ndeshja elektorale tregoi se një nga shkaqet kryesore të fitores ishte ai, se Berisha, brenda katër vjetësh, ka arritur të forcojë grupimin e tij mbisundues të interesit. Nuk ka sesi të mos jetë kështu, kur ke parasysh se ka pasur në dorë krejt makinerinë e shtetit, ndërkohë që Rama ka pasur vetëm Bashkinë e Tiranës.
Rreshtimi i LSI-së në koalicion me PD-në, sipas mendimit tim, duhet lexuar më së pari në kontekstin e këtij karakteri të partive. Është e vërtetë se vendi në variantin e dytë, atë të rreshtimit të Metës në kampin opozitar, rrezikonte të përjetonte një gjendje krize dhe konfliktualiteti shumë të fortë e të mbarsur me rreziqe. Është e vërtetë gjithashtu, se ky kamp opozitar vështirë se do të mund të funksiononte, duke mbajtur brenda Edi Ramën dhe Ilir Metën së bashku, veçanërisht pas atyre që ndodhën gjatë zgjedhjeve, ku LSI-ja e pa veten gati jashtë parlamentit, për shkak të thirrjeve të PS-së për të mos ia hedhur votën asaj. Por, gjithsesi, sipas mendimit tim, primar në bashkimin e Metës me Berishën mbetet fakti se partitë tona gjithnjë e më shumë janë bërë konglomerat interesash politikanësh dhe militantësh që e shohin politikën si biznes. Fakti se edhe në kampin opozitar kemi një konglomerat interesash të tilla, ia lehtësoi Metës këtë zgjedhje, sepse sot në fakt pakkush beson në retorikën e “besnikërisë ndaj së majtës”. Pra, programi nuk është aspak primar në bashkimin PD-LSI, siç deklaroi Berisha. Fjalët “integrim’ dhe “punësim”, që Berisha i cilësoi si gjërat esenciale të përbashkëta, janë aq të përgjithshme, saqë nuk ka parti të mos i ketë në programin e saj. PD-ja dhe LSI-ja kanë pasur shumë më tepër gjëra të përafërta programore për t’u bashkuar në vitin 2005, kur të dyja së bashku në opozitë, denonconin monopolet dhe korrupsionin e PS-së në pushtet dhe premtonin luftën kundër tyre dhe sistemit të korrupsionit të ngritur. E megjithatë, nuk e bënë. Tani harrojeni këtë. Partitë tona po bëhen gjithnjë e më pak principiale, dhe gjithnjë e më pak koherente e të moralshme në emër të mbrojtjes së interesave të militantëve të tyre, e veçanërisht të atyre të liderëve të tyre. E kanë provuar këtë jo vetëm dushqet e vegjël e të mëdhenj, por edhe ndryshimi i katërciptë i premtimeve elektorale, kur kanë ardhur në qeverisje. Sa për ilustrim, po ripërsëris premtimet që iu dhanë Vlorës nga Berisha në vitin 2005 dhe çfarë janë projektet për Vlorën sot. Çfarë do të thotë Ilir Meta lidhur me këto? Fatkeqësisht, pakkush diskuton mbi këto gjëra, që në fakt duhet të jenë thelbësoret kur diskutohen koalicionet.
Sidoqoftë, duke lënë mënjanë idealizmat, jo për t’i harruar, por për të kuptuar më mirë se çfarë po ndodh, duke pasur parasysh natyrën e partive tona, rezultatin e nxjerrë nga votimet e tyre të dominuara nga të fortët e secilës palë dhe marrëdhëniet e PS-së me LSI-në, duket se ky kompromis interesash ishte zgjidhja më e mundshme për momentin. Është një zgjidhje që, në këtë kontekst, nxjerr fitimtar Berishën, që Metës i jep të tashmen, duke i rrezikuar seriozisht të ardhmen dhe një humbje për PS-në, me nevoja serioze reformimi në të ardhmen. Lidhur me atë se çfarë përfitimesh do të mund të nxjerrë vendi nga kjo lojë të fortësh, shumëçka do të varet sesi do të luajnë në të ardhmen të tre lojtarët. Por treguesit nuk janë shumë shpresëdhënës! (Korrieri, 7 korrik 2009)