Revolucionarë pa ideal

“Provoko trazira dështo, provoko  trazira dështo, provoko trazira deri në fitoren përfundimtare. Kjo është psikologjia e revolucionarit”. Ky është një nga citatet e Kryetarit Mao që qarkullonte në kapërcyell të viteve ‘60 sëbashku me libërthin e tij që e tundnin në erë gardistët e kuq. Më ka ardhur shpesh këto kohë ndërmend  për të karakterizuar lëvizjen e Edi Ramës për bojkotimin e Parlamentit me parrullën “hap kutitë ose ik”. Sepse kam qenë dhe mbetem i bindur se çështja e hapjes së kutive është thjesht një pretekst për trazira dhe se kështu do të vazhdojë kjo histori, me trazira të herëpasherëshme që nuk do të kenë të sosur. Hyrja dhe dalja menjëherë nga Parlamenti e opozitës ditën e enjte është pjesë e kësaj filozofie veprimi. Dhe, kur gjykoj pak më historikisht, pra, duke patur parasysh jo vetëm këto trazirat e fundit, por tërë periudhën e post komunizmit shqiptar, më del se jeta jonë politike nuk ka qenë gjë tjetër veçse një refleks që na vjen nga koha kur edukoheshim me parullat e kryetarit Mao për revolucionarët, e vënë në përdorim herë nga njëra palë e herë nga pala tjetër. Madje do të thoja se Berisha është treguar një revolucionar ndoshta edhe më i madh sepse ka udhëhequr më shumë se një trazirë, kurse Rama këtë e ka të parën trazirë serioze që po provokon.
Po a ka ndonjë dallim kjo lëvizje me psikologjinë e revolucionarit të Maos? Ka edhe dallime, sigurisht. Por përpara se të shkruaj për dallimet midis revolucionarëve të Maos dhe këtyre tanëve dua të them se ne kemi ndërtuar një sistem që meriton në shumë aspekte të përmbyset sepse është një sistem i bazuar mbi një shpërndarje katërcipërisht të padrejtë dhe të paligjëshme të pasurive; një sistem ku pjesa më e madhe e popullsisë punon për të pasuruar një grusht njerëzish që kanë kapur shtetin. Dikush do të thotë se ky është kapitalizmi. Pjesërisht mund të jem dakort se ky është kapitalizmi, por duke shtuar dy gjëra: së pari se kapitalizmi nuk është një sistem i përsosur dhe, së dyti, se rasti ynë është modeli më i keq i një kapitalizmi që sot po shfaq krizën e tij edhe në botë. Në një farë kuptimi mund të thuhet fare mirë se ky model i kapitalizmit tonë, që ndryshe e kemi quajtur edhe sistemi i korrupsionit, i klientelizmit, i tregut dhe shtetit të kapur, i informalitetit dhe krimit të organizuar, e meriton një revolucion qoftë edhe në emër të një kapitalizmi me fytyrë njerëzore dhe ligjore. Për të ilustruar çka thashë më lart do ta ftoja lexuesin të shihte Greqinë ku njerëzit, ndonëse në kushte shumë herë më njerëzore dhe ligjore se këto tonat, janë ngritur më këmbë mu pse sistemi ka akumuluar të keqen e tij strukturore.
Le të flasim tani për dallimet midis revolucionarëve tanë dhe atyre për të cilët flet Mao. Timonieri i Madh, kur fliste për psikologjinë e revolucionarit, nënkuptonte një ideal që e frymëzonte lëvizjen e tij jashtë institucionale për përmbysjen e institucioneve të sistemit të vjetër. Dhe për të “fitorja përfundimtare”  nënkuptonte jo vetëm ardhjen e tij në pushtet, por edhe instalimin e një sistemi tjetër. Kurse kjo e fundit e Ramës, por edhe ato pararendëset e Berishës, kanë qenë dhe mbeten trazira revolucionarësh pa ideal dhe pa synim ndryshimi sistemi. Tek ne askush nuk beson se trazirat po shkaktohen në emër të një ndryshimi të madh që do të evitojë vjedhjen (edhe të votës)  mu pse të gjithë jemi të bindur se modeli i kapitalizmit që kanë ngritur të dy partitë kryesore ka në thelbin e filozofisë së tij padrejtësinë dhe vjedhjen e qytetarit dhe se vjedhja e votës është rrjedhim logjik i këtij sistemi. Mjaft të kesh parasysh se me ligjin zgjedhor të dy palët vendosën se votat do t’i kontrollojnë vetë, me militantët e tyre,  duke përjashtuar çdo numërues tjetër, qoftë të pavarur, qoftë të partive të tjera, apo mjaft të kesh parasysh se ato bëjnë kaq zhurmë për hapjen e kutive, por nuk thonë asnjë fjalë për hapjen e kutive të transparencës së financimit të fushatave të tyre elektorale. Po ende, askush nuk mund të besojë se Edi Rama lufton për ligjin dhe kundër vjedhjes së qytetarit kur sheh një Tiranë, që ai e ka qeverisur tash dhjetë vjet, ku çdo pëllëmbë ka shkelje ligji dhe grabitje të publikes nga njerëzit e tij. Askush nuk mund ta besojë kur e sheh se e ka mbushur partinë me biznesmenë që janë protagonistët e këtyre shkeljeve. Zor ta besonin edhe sikur të kërkonte ndjesë publike për ato që ka bërë bashkë me të tjerët apo në krye të të tjerëve dhe të na paraqiste një projekt alternativ, si shenjë pendese, e jo më që as i shkon ndërmend një gjë e tillë.
Dikush do të thotë: po edhe kryetari Mao dëngla i kishte ato idealet, se për pushtetin e vet dhe të të tijve luftonte. Kështu ka rezultuar, por përsëri, sipas meje, ka disa dallime të vogla, por të rëndësishme. Së pari kryetari Mao ka qenë idealist përpara se të vinte në pushtet dhe pastaj e ka korruptuar pushteti. Kurse revolucionarët tanë kanë kohë që kanë shijuar shijen e korruptimit nga pushteti madje Edi Rama deri më sot është politikani më jetëgjatë në pushtet (qysh nga viti 1998) dhe në pjesën  më të gjatë të kohës në krye të një pushteti tejet të rëndësishëm, që shumica e ve në vend të dytë pas atij të kryeministrit. Së dyti, sikurse e thashë, revolucionarët e Maos premtonin ndryshimin e sistemit kurse Rama është bash një nga hartuesit kryesorë të sistemit në fjalë me të cilin po na qeveris në shkallë kombëtare rivali i tij Berisha. E këtu, duke folur për dallimet, duhet shtuar edhe se revolucionarët si Mao, pasi kanë marrë pushteti me “fitoren përfundimtare” nuk e kanë lënë atë derisa kanë vdekur me pretekstin se po mbronin idealet e revolucionit, që nuk mund të mbaronte pa u zhdukur edhe mbeturina e fundit e armikut. Kurse këta revolucionarët tanë vërtet e aspirojnë këtë, vërtet janë me një psikologji ravolucionari permanent, por jo në emër të ndonjë ideali sepse ideali i demokracisë për të cilin flasin ditë e natë se punojnë, nuk njeh as fitore përfundimtare dhe as fitimtarë të përjeteshëm, përkundrazi nënkupton alternim të pushteteve. Dikush do të thotë: po transparenca e zgjedhjeve këtë synon, krijimin e kushteve për të pasur nesër zgjedhje të lira që do të siguronin rotacionin. E përsëris, nuk është e besueshme kjo gjë pasi transparenca e zgjedhjeve nuk sigurohet dot vetëm me hapje kutish, siç e kanë reduktuar luftën revolucionarët tanë, pasi kjo u lejon të marrin pushtetin pa ndryshuar sistemin, por me ndërtimin e një alternative që synon ndryshimin e këtij  sistemi të  bazuar mbi vjedhjen, paligjshmërinë dhe kapjen e institucioneve me metoda revolucionarësh pa ideal.
  Personalisht gjykoj se revolucionarët tanë pa ideal duhet, më në fund, të shtrëngohen të heqin dorë nga obsesioni i fitores përfundimtare dhe i instalimit të një pushteti të përhershëm; duhet të heqin dorë nga zëvendësimit të institucioneve me revolucionin, dhe të futen në hullinë e instucionalizimit të konfliteve politike si një përballje përmanente interesash të palëve që përfaqësojnë ku fitimtarët kanë vetëdijen se janë të përkohshëm, dhe se janë të kontrolluar nga pushtetet që nuk varen prej tyre. Me fjalë të tjera të fitojnë psikologjinë e demokratit. Dyshoj se hopin drejt kësaj psikologjie, nevojën e të cilit po e ve në mënyrë dramatike në dukje kjo krizë, mund ta bëjnë njerëz si Berisha dhe Rama, por, nga ana tjetër, dyshoj se ardhja e liderve me një tjetër psikologji mund të vijë pa ndryshim nga poshtë të shoqërisë dhe të bazës së partive. Por, për të ruajtur shpresëm dhe optimizmin, më duhet të them se Partia Socialiste, për shkak të faktit se është në opozitë dhe për shkak se gjatë këtyre afro njëzet vjetëve, ndryshe nga PD-ja, ka ditur të krijojë më shumë debat të brendshëm e më shumë hapësira demokratike, që kanë çuar edhe tek ndërrimi i liderve, ka shansin historik ta bëjë këtë hop e para. (Korrieri, 28 shkurt 2010)