Tronditje pa revoltë

Nuk ka nevojë të shohësh votime në internet për të nxjerrë përfundimin se numri i atyre shqiptarëve që thonë se edhe pas skandalit të kasetës Meta - Prifti nuk do të ndodhë gjë është më i madhi në numër. Këtë sikur e ndjejmë të gjithë nga përvoja e deridjeshme. E megjithatë pyetja e parë që të vjen ndërmend është: pse ndonëse e dimë fare mirë se çfarë ndodh, ne u tronditëm megjithatë? E shtroj këtë pyetje dhe më duhet të shtoj se  kjo lloj tronditje ka një karakter të veçantë shumë të ndryshëm psh. nga ajo trinditja që ndodhi në Hungari kur doli ai inçizimi ku kryeministri i thoshte një kolegu se e kishin gënjyer me vetëdije elektoratin dhe, si pasojë, njerëzit pushtuan rrugët të revoltuar. Kjo e jona është një tronditje, si ta quaj, e ndrydhur, pa atë ndjenjën e revoltës që të bën të pushtosh rrugët.

Pse kjo tronditje pa revoltë? Përgjigja që të vjen menjëherësh është se tek ne niveli i ndjeshmërisë së shoqërisë ndaj asaj që mund të quhet “skandal” është ulur aq shumë saqë kjo shoqëri mund të quhet në prag të paralizës. Analiza e asaj se çfarë ka ndikuar për ta paralizuar trupin e kësaj shoqërie kërkon më së pari t’i përgjigjemi pyetjes nëse kemi pasur ndonjëherë vërtet ndjeshmëri më të madhe apo kemi të bëjmë me një mënyrë të jetuari prej të nënshtruari ndaj abuzimit të pushtetit, të trashëguar nga komunizmi. Përgjigja ndaj kësaj pyetjeje më duket sa e thjeshtë, kur them se ashtu është, edhe mjaft e komplikuar kur më duhet të them se nuk është tamama ashtu. Sepse rënia e komunizmit do të thoja se edhe çliroi ndjeshmëri të ndrydhura, të paralizuara, ndaj pushteteve abuzive dhe autoritare. Prandaj them se fakti që ato u rimpinë shumë shpejt nën goditjet e reja në forma të reja të pushteti të ri meriton një analizë jo aq të thjeshtë. Për shembull një analizë të veçantë në këtë drejtim gjykoj se meriton fakti se sa ka ndikuar pandëshkueshmëria e djeshme në mungesën e ndjeshmërisë së sotme. Sa psh. ka ndikuar një ngjarje si 97-ta që abuzuesit tanë të mos kenë frikë ta ngulin thikën e abuzimit thellë e më thellë? Sa ndikon fragmentizimi që i ka sjellë shoqërisë sistemi ekonomik në të cilin jetojmë dhe mungesa e strukturimit të atyre që punojnë bashkë?  Vini re: sot nuk mund të flitet më për kolektive punëtorësh që punojnë në një aksh fabrike apo ku di unë ku mund të ngjizej një protestë. Të gjithë jetojnë të ndarë e përçarë si kokrra (e në këtë analizë edhe emigracioni do të kishte peshën e vet); edhe fakti që përballë tyre qëndrojnë të punësuarit në shtet të cilët mund të konsiderohen kokrra të privilegjuarish që duhet të rrinë urtë sepse jeta e tyre varet nga pushteti. Do të meritonte një analizë po ashtu edhe fakti se jetojmë në një sistem që shumicës më të kualifikuar dhe më ambicioze të shoqërisë i imponon, për të mbijetuar, bashkëpunimin me këtë sistem korrupsioni, prandaj dhe bashkëfajësinë.

Ajo çka vihet re përtej analizës së shkaqeve të kësaj paralize të re, si formë edhe e paralizës së vjetër, është se megjithatë tronditja ekziston. Skandali i kasetës Meta - Prifti ka tronditur shumë vetë. Këta të tronditur do t’i ndaja në disa kategori. Në kategorinë e parë do të vendosja ata  që u tronditën jo pse mësuan ndonjë gjë që nuk e dinin, por pasi dalja në shesh e të keqes, që direkt apo indirekt e njohin dhe madje e pësojnë përditë, sikur  i poshtëron dhe demoralizon edhe më shumë duke ua vënë edhe më në dukje pafuqinë e tyre për të reaguar. Kjo kategori përjeton një tronditje ku peshën më të madhe si të thuash e ka poshtërimi e që lidhet sigurisht edhe me mosbesimin tek institucione të tilla si gjyqsori dhe opozita veçanërisht.

Por një tronditje disi ndryshe ka edhe një kategori tjetër.  Kjo është kategoria e atyre që do të thoja se janë ende në  gjendjen infantile në raport me pushtetin e partive dhe liderët e tyre. Këta janë si ata fëmijë të cilëve kaseta u nxorri para sheshit mënyrën se si e “mbajnë familjen” prindërit e tyre: me punë të pista, por edhe që nuk duan ta dinë këtë sepse kështu u tronditet lidhja familjare, besimi që kanë apo duan të kenë për të jetuar. Tek kjo pjesë kemi fenomenin e polarizimit emocional që skandalin kërkon ta shikojë si produkt të armikut, por nuk mund të thuash se për momentin ata nuk janë të tronditur sepse fakti është shumë i pakundërshtueshëm. Kështu që tek tronditja e kësaj kategorie peshën më të madhe e ka turpi, i cili edhe ky e frenon revoltën.

Një kategori tjetër e rëndësishme është ajo e të tronditurve të shtirur: e atyre që bëjnë sikur janë tronditur, por që në fakt u intereson thjesht e vetëm instrumentalizimi i tronditjes. Mjafton të kesh parasysh faktin se kaseta ka një vit që ekziston dhe as nuk ka dalë në media dhe as është çuar në prokurori apo faktin se si një pjesë e saj u pre për të lidhur Berishën domosdo me aferën e tenderit, për të kuptusr se kjo është kategoria e hajdutëve që bërtasin “kapeni hajdutin” të cilët nuk i motivon ndonjë ndjenjë drejtësie prandaj dhe s’mund të jenë vërtet të revoltuar. Fakti që protestat (e vonuara) që thuhet se do të bëhen këto ditë po organizohen nga kjo kategori sikur e paralizon edhe më pjesën tjetër.

Por të gjithë jemi të tronditur megjithatë. Dhe tronditja është një kusht i nevojshëm për të nisur një proces ndryshimi. Pa përjashtuar asnjë formë reagimi personalisht gjykoj se ky proces duhet të shoqërohet me një debat të madh publik që të zbërthejë fëlliqësirën që kemi gatuar këta njëzet vjet dhe njëherësh të denoncojë përgjegjësit kryesorë politikisht, moralisht dhe ligjërisht. Një debat e denoncim që duhet të zhvillohet edhe brenda vetë partive kryesore e jo të devijohet prej tyre në formën e akuzave të ndërsjellta. Në fakt është një debat dhe denoncim që njerëzit e bëjnë përditë me njerëzit më të afërm, por sjellja e tij në skenën e madhe publike sabotohet apo devijohet nga përgjegjësit e së keqes që kanë uzurpuar thuajse krejtësisht skenën publike. E megjithatë gjykoj se ky proces duhet të fillojë të shfaqet sa më parë në skenën e madhe publike që nesër të mos shfaqet në forma të dhunshme e tragjike. (Panorama, 18 janar 2011)