Kaosi – stratetgji apo paaftësi

Sikurse jam shprehur edhe në shkrimin paraardhës, ku tentoj të analizoj “pse”-të e zhurmës së hapjes së dosjeve të Sigurimit, ajo që bije në sy në qeverisjen dhe ligjvënien shqiptare, veçanërisht tek kjo mazhorancë kohët e fundit, pas Gërdecit, është kaosi i ideve, projekteve dhe vizioneve që prodhon kaosin e realitetit dhe anasjellataz.
Le ta ilustroj me një shembull nga një fushë shumë e rëndësishme e jetës së vendit, që drejtohet, madje, nga dy njerëz që kanë namin për më racionalë dhe më intelektualë sesa shumë nga qeverisësit e ligjvënësit e tjerë të mazhorancës. E kam fjalën për fushën e energjitikës.
Çfarë do të gjesh po të shikosh projektet e zgjidhjes së krizësh së pazgjidhur energjitike tash dy dekada. Do të gjesh se, në të njëjtën kohë, ka një numër projektesh që më shumë sesa komplementarë janë kundër njëri tjetrin. Ka një projekt për të ngritur termocentral me qymyr 1.3 Mwat që gati do të zgjidhte çështjen e furnizimit me energji të Shqipërisë e do të çonte energji edhe në Itali. Krahas këtij do të dëgjosh kryeministrin Berisha të angazhohet me të madhe për central termobërthamor i cili, edhe ai, do të zgjidhte problemet e furnizmitë të Shqipërisë me energji e do të furnozonte edhe Italinë. Nuk mjafton kaq, por janë bërë marrëveshje për TEC-ce me naftë e gaz në Vlorë e Seman, ku ai i Semanit do të prodhonte edhe për të huajt. Nuk mjafton kaq, por bëhen projekte për të ngritur hidrocentrale në kaskadat e lumenjve, si ai Vjosës psh..
Nuk ka nevojë të jesh specialist për të kuptuar se pranimi i njërit grup variantesh duhet të përjashtonte tjetrin. Kjo jo vetëm nga pikpamja e nevojave që ka vendi, por edhe nga pikpamja e filozofisë së dhënies prioritet njërit apo tjetrit. Nëse planifikon të ngresh një termocentral me qymyr, i cili një nga të këqijat e tij më të mëdha ka ndotjen ambientale, që aq më tepër do të shtrihet në zonën më të populluar të vendit, në bregdet, kjo, të paktën, do të nënkuptonte se s’ke më nevojë për një termocentral bërthamor, por edhe se nuk do të kesh më nevojë për të ngritur TEC-e në pjesë të tjera të bregdetit si ai i Vlorës apo Semanit. Dhe aq më pak të prishësh edhe kaskadat natyrore të lumenjve si Vjosa me hidrocentrale. Po ashtu, nëse mendohet se duhen ngritur hidrocentrale të vegjël që synojnë shfrytëzimin e kaskadave me ujra të shumta që ka Shqipëria, të cilët kanë një impakt ambiental më të vogël përsa i përket ndotjes së ajrit por që, gjithsesi prishin pakthyeshëm peisazhin dhe mundësitë turistike në ato zona e, më në përgjithësi, edhe cilësinë e jetës së banorëve që jetojnë anës këtyre lumenjve, të paktën duhet të kursesh bregdetin nga tymi i qymyrit. Nëse mendon se duhet ngritur një termocantral bërthamor atëhere ke ndërmarë riskun që të njollosësh një zonë të caktuar të vendit me shenjën e radioaktivitetit, me rrezikun e shpërthimit apo të rrjedhjes së ndotjes radioaktive, por ama ke siguruar pastërtinë e ambjentit si në bregdet ashtu edhe në kaskadat e lumenjve – sepse nga pikpamja e ndotjes së ajrit dhe të mundësive turistike e ambjentale e të pesazhit një central termobërthamor ka avantazhet e veta jashtë zonës ku ai ngrihet.
Kurse qeveritarët dhe ligjvënësit tanë duan t’i bëjnë të gjitha duke marrë përsipër edhe ndotjen e ajrit edhe prishjen e pejsazhit edhe masakrimin e bregdetit dhe të kaskadave të lumenjve, por edhe të na fusin rrezikun e bërthamorit.
E solla këtë vetëm si një shembull, si metaforë, pa hyrë në temën se çfarë do të ishte më mirë në këtë sektor, për të treguar kaosin ideor e të projekteve të qeverisësve dhe ligjvënësve tanë. Është vetëm një nga shembujt e shumtë që mund të jepen pasi i gjithë realiteti që jetojmë mban vulën e këtij kaosi që zgjat që prej 17 vjetësh.
Çështja në fakt është: nga se vjen ky kaos? A është strategji e menduar, për të peshkuar më lehtë në ujra të turbullta, a është paaftësi apo çfarë? Sipas meje njëra nuk e përjashton tjetrën madje ato gjenerojnë njëra tjetrën në një rreth të mbyllur: paaftësia kaosin kurse kaosi paaftësinë. Por, kur flitet për paaftësi, duhet të kemi parasysh diçka më komplekse sesa formimin dhe dijet personale të një kryeministri apo të disa ministrave. Për të sqaruar këtë le të përpiqem të shpjegoj, duke përdorur shembullin e sektorit të energjitikës, se pse ndodh kjo mbivendosje projektesh të kundërta pa asnjë vizion afatgjatë? Do të thoja se shkaku i parë vjen ngase politikanëve tanë u mungon një vizion dhe bindje e thellë personale mbi çështjen në fjallë për të cilën të jenë të gatshëm të luftojnë, por edhe të dorëhiqen kur e lyp nevoja. E këtu jemi në nivelin e paaftësisë apo papërgatitjes personale që sigurisht është mjaft e rëndësishme. Por nuk është vetëm kjo. Sepse, edhe po të mos e kenë përgatitjen personale, politikanët vullnetmirë mund ta marrin atë nga specialistët, madje janë të detyruar të konsultohen me specialistët edhe sikur të kenë bindjet e tyre. Por problemi tjetër është se atyre u mungon edhe vullneti i mirë i udhëhequr nga ndershmëria e qëllimit. Ata kanë hyrë në politikë me synim pushtetin për pushtet dhe përfitime individuale dhe jo shërbimi ndaj të mirës publike. Edhe kjo është një paaftësi e lloit të vet që mund ta quajmë edhe papërgatitje morale. Dhe ja ku vijmë tek mekanizmi që sjell mbivendosjen e gjërave që prodhon kaos. Nëse qeveritarëve tanë shkon e u troket në derë psh. një biznesmen financues i partisë së tyre që kërkon të bëjë një hidrocentral në kaskadën e Vjosës, ata i thonë ok. - se e kemi tonin. Por mund t’i thonë ok. edhe ndonjërit që, ndryshe, mund të mbështesë opozitën. Po kështu i thonë ok. edhe një të huaji që kërkon të ngrejë një termocentral sepse ai ose paguan ose na zgjidh një problem që s’jemi në gjendje ta zgjidhim. Por ka edhe grupe më të mëdha interesi që janë të lidhur me politikën italiane apo amerikane për të cilët pushteti ka nevojë ta mbështesin. Ja pra: i thuhet ok. të gjithëve sepse na duhen nga pak të gjithë për pushtetin dhe për paranë që na japin nën dorë apo në forma të tjera. Këtyre faktorëve të kaosit u duhen shtuar edhe përfitimet më direkte që kanë marrë tërë ata që nuk janë të interesauar të zgjidhet çështja e energjisë sepse me tendera janë bërë milionerë. Për ta shumë projekte do të thotë asnjë projekt dhe shtyrje e mundësisë për tendera. Mjafton kaq për të gjeneruar kaosin, por ka edhe më: një faktor tjetër që thellon paaftësinë që gjeneron kaos është edhe fakti se në qeveri e Parlament mungon realisht fryma demokratike e bashkëpunimit, e korrigjimit nëpërmjet debatit dhe ballafaqimit të ideve. Nga sa e kam ndjekur median lidhur me termocentralin bërthamor psh. Bojaxhi është shprehur diku kundër. Ka gjasa që edhe Ruli të jetë kundër. Por ata nuk kanë ngritur zërin ashtu dhe aq sa duhet. Del se Berisha e ka çuar përpara idenë e tij, pa u konsultuar as me ta as me specialistë. Madje ne kemi edhe një të ashtuquajtur Institut të Studimeve Bërthamore ku, gjithsesi, duhet të ketë njerëz të specializuar. Edhe ata injorohen. Pra paaftësia merr kështu edhe formën e një hibridi të krijuar nga shartimi i një varianti të enverhoxhizmit, ku udhëheqësi i madh është specialist për të gjitha, kurse të tjerët s’guxojnë ta kundërshtojnë, me prurjen e re të kapitalizmit: klientelizmin dhe korrupsionin.
Gjithë duke folur për paaftësinë duhet vënë në dukje se politikanët tanë nuk janë aktorët e vetëm gjenerues të kaosit për shkak të paaftësisë. Janë po aq të paaftë profesionalisht dhe moralisht edhe ata që hapin dyert e këtyre politianëve me para, me militantizëm apo me premtime mbështetjeje politike pa patur largpamësinë se, nëse varfërohet e prishet i gjithë vendi, varfërohen edhe ata sepse, në terma afatgjata, shtëpia e tyre e vogël lluksoze e zhytur midis plehërave dhe kaosit bëhet gjthnjë e më e pavlefshme dhe pajetueshme.
Por, nga ana tjetër, ndodh edhe e kundërta: kaosi i krijuar nga paaftësia gjeneron paaftësi. Kjo sepse një kaos i tillë dhe papërgjegjshmëri e tillë më së pari i largon të aftët, ngase ata që kanë sadopak ndërgjegje profesionale preferojnë të tërhiqen nga kjo çorbë apo ngase i përjashtojnë sepse u prishin planet. Së dyti, meqënëse vetëm të paaftët mund të jenë aventurierë dhe të papërgjegjshënm në këtë shkallë, ata gjejnë njëri tjetrin në zhvillimin e këtyre projekteve duke u shumuar. Së treti ky kaos është klima më e mirë pikërisht për këta njerëz të cilët në një shtet të rregullit, të ligjit dhe të meritokracisë ose e shohin veten në burg ose të falimentuar ose të paaftë për të krijuar pasuri. Së katërti ky kaos krijon edhe një bashkëfajësi duke i bërë edhe bashkëfajtorë e bashkëvuajtës të gjithë duke shpërndarë kësisoj përgjegjsinë e së nesërmes.
Jemi pra në një cikël të mbyllur ku paaftësia gjeneron kaos dhe kaosi paaftësi. Sot dëgjon gjithnjë e më shumë njerëz, të cilët, të pafuqishëm përpara këtij cikli të mbyllur, të thonë me naivitet: këtu duhet një juntë ushtarake që ta pastrojë vendin nga këta të korruptuar. Mirëpo këta harrojnë se juntat atje ku kanë dalë kanë përfaqësuar interesat e një kategorie të rëndësishme që ka investuar për politikën, ushtrinë, policinë, gjykatat, propagandën në mbrojtje të interesave të veta. Dhe shpesh ideologjia nacionaliste apo antikomuniste e përdorur prej tyre ka qenë fasada e përdorur për mbrojtjen e këtyre interesave. Dhe tek ne ekziston tashmë një juntë e tillë sepse njerëzit më të fuqishëm ata që drejtojnë politikën policinë, ushtrinë, gjykatat, propagandën mediatike janë pikërisht prodhuesit e kaosit të cilët janë të interesuar për ta mbajtur kaosin. Junta e tyre, “sui generis” mund të quhet “juntë e kaosit” dhuna e së cilës nuk është ashtu dhe aq policore as ideologjike, por, më së shumti e ndërtuar mbi pasigurinë e jetës që dikton gjendja e kaosit.
Dalja më e shëndetëshme nga ky kaos përdrejt një rendi të së ardhmes, krijimit të më shumë sigurie do të vijë vetëm nga aftësimi: dmth nga diturimi, ndërgjegjësimi mësimi. Prandaj vlen të shtrohet pyetja se nga do të vijë ky aftësim. Për fat të keq, sikurse e kam shprehur edhe herë tjetër, ne më shumë sesa nga përvojat pozitive apo negative e të tjerëve apo nga aftësia për të dëgjuar ata që dimë më shumë e për të korrigjuar njëri tjetrin mësojmë nga pësimi. (Korrieri, 23 korik 2008)