Rasti Morava dhe trafiku i drogës

Në asnjë vend normal të botës arrestimi i një personi që është shkrimtar, poet, kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve, por edhe me moshë 62 vjeç, për më tepër edhe ish i persekutuar politik, siç është rasti i arrestimit të Zydi Moravës me 9 kg drogë në Itali ditët e fundit, nuk do të kalonte thjesht e vetëm si lajm i kronikës së zezë, siç kaloi në vendin tonë. Lajmi do të duhej të komentohej dhe stërkomentohej sepse është një fakt që i tejkalon përmasat e një krimi të rëndomtë, është një fakt që, përkundrazi, flet shumë për mjaft fenomene që karakterizojnë gjendjen e shoqërisë sonë. Tërë propaganda e qeverisë se ka luftuar krimin e organizuar shfryhet si fluskë sapuni me një arrestim të tillë ashtu sikurse nxihet menjëherë me disa gradë të zeze imazhi tek të huajt për të cilin punohet aq shumë. Por ndoshta edhe heshtja intelektuale ndaj këtij lajmi flet po kaq. Madje, duke patur parasysh këtë heshtje, ndoshta më duhet të ve në dukje kontradiktën e përdorimin të termit “normal”, sepse, nëse i referohemi idesë sipas të cilës “normal” mbiquhet një veprim që është i pranueshëm në një ambjent të caktuar, atëhere ndoshta kjo heshtje ndaj faktit në fjalë është gjëja më “normale” që mund të bëhet në “normalitetin” e një vendi si ky i yni. Pra, mos vallë jam unë që, duke vendosur të shkruaj mbi këtë rast, po bëj një akt anormal? Jo, besoj se shoqëria jonë i ruan, gjithsesi, disa sensorë të moralitetit. Të paktën e ka ende të qartë se shumçka nga ato që po na ndodhin nuk janë gjëra normale, paçka se ndjehet e pafuqishme për t’i ndaluar ato.
Komenti ndaj kësaj ngjarjeje, sipas meje, nuk është ai që dëgjoje të bënin mjaft njerëz nëpër tryeza apo ndoshta edhe në ndonjë media: nëse ishte Zydiu njeri që e bënte apo jo një punë të tillë, apo që e trajtonin ngjarjen si një gjë të jashtëzakonshme. Sipas meje ajo meriton të komentohet nëpërmjet aktit në fjalë, por pavarësisht e përtej tij, si diçka që në fakt është pjesë e jetës sonë të zakonshme. E përsëris: të zakonshme.
Kjo ngjarje para së gjithash tregon se sa e përhapur është puna e trafikimit të drogës në vendin tonë. Është e vështirë të ndash se çfarë është më e rëndë në këtë fakt: se kemi të bëjmë me një 62 vjeçar apo se ky është shkrimtar e poet. Pse mosha? Sepse mosha flet ndoshta edhe më shumë sesa profesioni për njeriun. Sepse çdo njeri i moshuar nënkupton, sadokudo, edhe një njeri të pjekur, një maturi e urtësi të fituar nga përvoja e jetës. Kurse kur sheh se puna arrin që me trafik droge të merret një njeri në moshën 62 vjeç, kjo flet shumë. Por veç kësaj mosha flet edhe duke patur parasysh se ky i moshuar ishte një transportues i thjeshtë droge. Sepse, nëse Zydiu do të ishte një bos i drogës që është marrë prej kohësh me këtë punë, në moshën 62 vjeç ai do të duhej të ishte ndër ata që i drejtojnë operacionet nga vilat lluksoze, e kjo mund të dukej më “normale”. Kurse fakti se ky 62 vjeçar ka futur drogën në makinën e tij të vjetër është shenjë se kemi të bëjmë më shumë me një të moshuar nevojtar sesa me një bos droge, me një individ të përdorur nga rrjeti i trafikantëve në shkëmbim të ndonjë përqindjeje, me një ish të persekutuar që në mungesë të dëmshpërblimit të burgut mendon të sigurojë një mbijetesë në vitet e vështira të moshës së tretë. Pra nëse me këtë punë merren të rinjtë mund të flasësh për një shoqëri të sëmurë, por kur me këtë punë merren edhe të moshuarit, atëhere kemi të bëjmë me kalbëzimin e saj.
Por, po aq dramatike sa mosha, për disa edhe më shumë, ngjarjen e bën dramatike fakti se aktin e ka kryer një shkrimtar, “poet i dashurisë”, kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve, fitues i Pendës së Argjendtë. Pra një njeri që në shoqëri duhet të jetë, siç thuhet rëndom, pjesë e ndërgjegjes së kombit dhe jo e llumit të kombit. Prandaj ky fakt flet shumë për qëndrimin e shoqërisë ndaj një “pune” të tillë siç është trafikimi i drogës. Gjurmët e parasë së drogës shoqëria jonë i ka të shkruara në ballë ngado që hedh sytë, por që kjo të shkruhet edhe në ballin e poetëve sikur i kalon kufijtë. Një shoqëri ku edhe poetët e dashurisë merren me trafik droge duke u vënë në shërbim të rrjeteve të kriminalitetit të organizuar mund të thuhet se ka mbrritur shkallën më eprore të degradimi moral e shpirtëror sepse në një shoqëri të tillë krimi është kthyer në elitë të vendit kurse poetët në argatë të tij. Është një histori që tingëllon e vjetër dhe shumë e përhapur nëse në vend të “krimi i trafikimit të drogës” do të themi vetëm krimi.
Ka një mendim mendjelehtë se paratë e drogës, duke u investuar në Shqipëri, gjithsesi kanë rritur mirëqënien. Kam dëgjuar se ka dalë edhe nga goja e njerëzve që kanë pasur apo kanë në dorë fatet e vendit. Besoj se një nga arësyet e heshtjes intelektuale ndaj rastit Morava është edhe ky mendim bashkëfajtor. Ashtu sikurse mund të konsideroj pjesë të kësaj bashkëfajësie edhe qëndrimin e një pjese tjetër që e gjykon këtë krim, ashtu sikurse shumë krime që ndodhin në këtë vend, si gjëra që i përkasin një bote me të cilën ata nuk kanë lidhje. Nuk është kështu. Në fakt, paratë e pista të drogës dhe të trafiqeve të tjera duke u derdhur nga lart poshtë në shoqërinë shqiptare sa për të ushqyer politikën e biznesin e mediat aq edhe për të ushqyer punën e përditëshme të shumë familjeve shqiptare ndotin gjithë shoqërinë. E dinë të gjithë se një pjesë e mirë e investimeve që shohim sot në ndërtim, e bar restoranteve, e hotelerive motelerive luksoze etj etj. vijnë nga pastrim parash droge. Dhe nuk është rastësi që ky ndërtim më shumë ngjet me një shkatërrim të burimeve natyrore e të cilësisë së jetës sesa me ndërtim mirëqënieje për të gjithë. Sepse, në thelbin e vet, filozofia e krimit nuk është zhvillimi dhe pasurimi i shoqërisë, por grabitja, pra edhe varfërimi i shoqërisë në emër të përfitimit të kriminelëve.
Por problemi kryesor që ka ngritur trafiku i drogës nuk është as shkatërrimi i burimeve natyrore të vendit, as kapja që ai i ka bërë institucioneve të shtetit, madje as fakti se një pjesë e të rinjve janë kthyer në përdorues të saj duke shkatërruar shëndetin dhe të ardhmen e tyre, për pasojë. Problemi kryesor është shkatërrimi i burimeve njerëzore në mbarë shoqërinë. “Puna”e trafikimit të drogës dhe fitimi i saj ka bërë që të kthehet kokëposhtë ai sistem vlerash sipas së cilit meriton më shumë dhe fiton më shumë ai që punon e studion më shumë. Në përgjithësi modeli që kanë përpara syve të rinjtë është ai i të riut që pasurohet shpejt e fiton një satus që e ve mbi të tjerët jo pse është më i zoti, më i mënçur, më i ditur, por shpesh sepse është më i guximshëm në këso punësh dhe më i paturpshëm gjithashtu. E duke iu referuar rastit në fjalë nëse edhe poeti, shkrimtari, shkon tek droga ç’mund të thuhet për të tjerët. Kur edhe poeti merret e mbijeton me drogë kjo do të thotë të zhduket fare modeli alternativ. Me këtë rast kujtoj se nuk është i vetmi rast ky kur njerëzit e artit kapen jashtë shtetit - jo brenda largqoftë – me drogë! Dhe shoqëria jonë e turpëruar – apo pse bashkëfajtore – ka nxituar shpejt t’i shfajësojë.
Si përfundim dua të ngulmoj se duke u nisur edhe nga ky rast shoqëria shqiptare duhet të ulet e të diskutojë fort seriozisht mbi efektet shkatërrimtare që ka pasur “puna” e trafikimit të drogës dhe të prostitucionit në trupin e saj gjatë këtyre 17 vjetëve dhe se çfarë duhet bërë kjo lloj industrie të frenohet. Nuk është kurrë tepër vonë. (Korrieri, 30 shtator 2008)