Pse them "banda" jo "parti"

Lidhur me shkrimin tim te fundit "Arvizu, shteti funksional dhe shteti fasadë" kam marrë disa komente nga lexues, direkte apo nëpërmjet e-mailit, që  më duket se ia vlen t'u përgjigjesh publikisht pasi ndihmojnë në debatin që është hapur së fundi për të gjetur një rrugëdalje të kësaj krize si simptomë e një sëmundjeje të pashërueshme që po e mban në lëngatë shoqërinë tonë. Po rreshtoj tre nga temat që më ngacmuan.

- Një lexues më thotë se e kam ekzagjeruar me përdorimin e termit "banda" për dy partitë, sepse ato nuk kryejnë vrasje të tipit mafjoz, dhe më fton të kem parasysh edhe tërë ata  antarë të PD apo PS që janë njerëz të thjeshtë, duke cilësuar si më të rrezikshme gjthsesi PD-në e duke më kërkuar të mbështes opozitën në këtë konflikt pasi përndryshe, me simetrinë, i shërbej Berishës.

- Një i dytë ve në pikëpyetje atë që them se është më mirë të kemi dy banda sesa një të vetme - sikurse them unë, - duke më vënë në dukje se një luftë e vazhdueshme e pareshtur bandash mund të jetë edhe më e keqe sesa sundimi i njërës prej tyre.

- Një i tretë më kërkon të shprehem se çfarë mendoj për mundësinë e krijimit të partive të reja meqënëse këto që kemi i quaj banda.

Po përpiqem t'u përgjgjem me rradhë - sepse nuk janë pa lidhje me njëra tjetrën

Së pari, lidhur me termin "banda" që kam përdorur i kujtoj lexuesit se kjo nuk është një shprehje e imja dhe as e re, por një shprehje e përdorur herët për të ashtuquajturat parti shqiptare. Kujtoj psh. se Sejfulla Maleshova, udhëheqës komunist i orëve të para, paralajmëronte - ndoshta edhe me vonesë - Partinë Komuniste, që më vonë u bë Partia e Punës se me metodat që po ndiqte ajo rrezikonte të shndrrohej në një bandë kriminelësh. Dhe nuk është, sipas meje, pa lidhje historike dhe kulturore me këtë, fakti se dy partitë për të cilat po flasim janë bija të asaj partie.

Këtu më duhet të shpjegoj se edhe termi "krim" nuk ka thjesht kuptimin "vrasje", por kuptimin e një veprimi të kundërligjshëm, të dënueshëm nga Kodi Penal. Pra nëse partitë që kemi sot i quaj "banda" me këtë kam parasysh grupime njerëzish që në bazë të aktiviteti të tyre kanë grabitjen e pjesës tjetër të shoqërisë dhe që, për këtë, përdorin kryesisht, por jo vetëm, institucionet e shtetit që, në këto kushte, quhet "i kapur". Besoj se nuk po them ndonjë gjë të re as të ububushme sepse këtë e tha vetë Edi Rama, kryetari i opozitës, jo më shumë se dy ditë më parë duke folur për njëmijë e kusur privatizimet që po bën Berisha së fundi duke i quajtur "plaçkitje", e duke premtuar se, kur të vijë në pushtetin qendor, do të bëjë transparencë. Këtu mungon vetëm gjysma tjetër  që s'tha kryetari i PS: se edhe partia e tij ka vepruar me të njëjtën logjikë plaçkitjeje që nga viti 1997 kur erdhi në pushtet deri në vitin 2005 me privatizimin e pasurisë së shqiptarëve, se kështu vepron ajo vetë në pushtetin lokal, madje se kështu veproi edhe me të hollat e asetet që kishin mbetur nga piramidat e rrënuara financiare - ndonëse u premtoi shqiptarëve se do të bënte transparencë. E tepërt të rikujtoj se të njëjtat akuza për "banda" e "kapje" dhe të njëtin premtim për transparencë bëri edhe Berisha më 2005 (a ju kujtohen "dukët e krimit" "baronët e drogës" që ua përmendte edhe emrat, premtimet se do t'u vinte ruspat abuzimeve të Kryetarit të Bashkisë që kishte dhënë leje ndërtimi deri mbi rrugët publike, e me rradhë e me rradhë). Pra, nëse do t'u referohemi atyre gazetarëve që ekzistencën e këtyre dy të vërtetave e konsiderojnë si garanci që të kemi të vërtetën e plotë del se duke i quajtur të dyja partitë banda nuk kam thënë asgjë tjetër veçse atë që disa syresh e thonë vetëm për njërën. Nga ana ime ngulmoj se e vërteta se që të dyja janë banda nuk është baraz me shumën e dy gjysëm të vërtetave pasi e para na çon drejt idesë se, që të shpëtojmë, duhet t'i denoncojmë e dënojmë të dyja kurse e dyta se duhet të gjejmë strehim tek njëra prej tyre në luftë ndaj tjetrës (e pastaj e kundërta) duke përjetësuar kësisoj pushtetin e tyre dmth. edhe skllavërinë tonë - siç kemi bërë der tani. Ja pse më duket më me vend të denoncohen të dyja sesa të mbështetet njëra kundër tjetrës.

Po ashtu fakti që këto nuk shkojnë në krime të rënda deri tek vrasja (e kam fjalën për vrasje të tipit mafjoz si ato që kemi parë e dëgjuar të ndodhin në Itali kundër gazetarëve apo hetuesve si Falcone Borselino)  i dedikohet vetëm një gjëje: se nuk e shohin të nevojshme pasi askush nuk i rrezikon, pasi shteti, drejtësia dhe gazetaria janë të tyret dhe jo thjeshtë me segmente apo me zona, sikurse thuhet për në Itali, por tërësisht.

Përsa i përket antarësisë së thjeshtë të këtyre partive do të thoja se një nga ndryshimet më të rëndësishme midis një partie dhe një bande është çështja e përfaqësimit. Bandat nuk përfaqësojnë asgjë tjetër përveç interesave personale të pjesëtarëve të saj - qofshin këta kapo apo mercenarë të thjeshtë. Sigurisht në bishtat e këtyre partive - banda ka edhe mjaft nga ata që kanë instiktin e kopesë si edhe një pjesë të pakënaqurish që lëvizin me shpresën se pala tjetër do të bëjë diçka për ta, por sipas meje këta  bishta po bëhet gjithnjë e më të shkurtër  e më të pandjeshëm. Të motivuarit e vërtetë janë gjithnjë e më shumë vetëm ata që kanë interesin direkt të lidhur me fatet e luftës, dmth. mercenarët.

- Pse më mirë dy banda sesa një? Pajtohem me idenë se lufta e këtyre bandave ka penguar shumë në zhvillimin e vendit. Për mua Sheshi Skenderbej i mbetur si gropë e hapur varri në mes të kryeqytetit çprej një viti e më - sepse Këshillin Bshkiak e zotëron njëra kurse kryesinë e Bashkisë tjetra - është pamja simbolike e vendit të kthyer në fushëbetetjë të kësaj lufte. Kur një vend është i zënë me luftë nuk ndërton dot, lufta është gjëja më e keqe që mund t'i ndodhë atij dhe kjo midis partive tona banda i ka disi tipret e një lufte civile pa armë. Por deri më tani gjykoj se kjo luftë, megjithë dëmet e mëdha, ka qenë e përmbajtur dhe nuk mund të thuash se ka bllokuar aq shumë vendin sa të arrijmë ta lemë fatin tonë në dorë të njërës prej këtyre dy bandave. Së pari, sepse ajo që quhet mirëqënie e njeriut nuk matet thjesht e vetëm me stabilitetin apo të mirat materiale. Ajo është e lidhur edhe me shkallën e lirisë që gëzojnë qytetarët, Dhe, tek e fundit,  liri do të thotë mundësi zgjedhjeje. Sa më shumë mundësi zgjedhjeje aq më të lirë jemi. Dhe është e qartë se të kesh dy mundësi zgjedhjeje është diçka më mirë se të kesh vetëm një të vetme. Së dyti, pasi një bandë e vetme, e sigurtë se nuk ka asnjë rrezik, mund të shkojë shumë larg në krimet e veta. Shihni ç'bëri Enver Hoxha e mbushi Shqipërinë me burgje e bunkerë dhe askush nuk mund të thoshte dot se kjo ishte çmenduri.  Së treti, konflikti është i nevojshëm, ai është vetë jeta e politikës, madje problemi nuk është se si të zgjidhet ai, por se si të kanalizohet në mënyrë të tillë që të prodhojë energji pozitive, ndërtuese, jo shkatërruese Në këtë konteskt ve në dukje se megjithë dhunën e shkatërrimin që prodhon lufta e këtyre dy bandave ka një  karakteristikë - që i dedikohet qënies dy dhe jo një - që zhvillohet gjithsesi mbi pretendimin se njëra është më e mirë, më punëtore më njerëzore  më pak plaçkitëse për njerëzit sesa rivalja. Dhe kjo, edhepse fasadë, ndihmon sadokudo. Por nuk duhet të harrojmë të keqen që përmenda në pikën e parë se kjo krijon iluzionin se nga kjo luftë mund të shpëtojmë. E përsëris: kush mendon se do të shpëtojë nga dhuna e njërës në sajë të bashkimit me bandën tjetër do të jetojë tërë jetën në skllavërinë e tyre.

 - Lidhur me lindjen e partive të reja. Për mendimin tim kush merr guximin të krijojë parti të reja në këto kohë është për t'u përshëndetur për kurajon e tij qytetare dhe besimin në vetvete. Megjithatë nëse do të bëja realpolitikë do të thoja se mundësia që parti të reja të dalin e të sfidojnë këto të dyja është e vogël për momentin. Parti të tilla të formuara apo të paformuara duhet të kenë parasysh se e ardhmja e dy bandave që kanë pushtetin mund të marrë dy drejtime: Drejtimi i parë është projekti që inkurajojnë edhe evropianët: që këto banda të mund të transformohen në parti nëpërmjet një procesi sa kompleks aq edhe të vështirë. Ky proces nënkupton disa gjëra ndër të cilat kryesore do të thoja se janë forcimi i një drejtësie të pavarur që ve kontrollin e ligjit mbi aktivitetin e këtyre partive - banda duke bërë që ato të pastrohen nga liderët më të kriminalizuar, forcimi i shoqërisë civile e të mediave të pavarura prej tyre si mjete presioni dhe krahas këtyre edhe zhvillimi i një procesi demokratizimi brenda tyre Dhe kjo e fundit ka një logjikë të fortë brenda sepse një parti e shndrruanr në bandë nuk ka se si të jetë demokratike pasi paligjshmëria si dhe kontrolli i të ardhurave financiare të paligjshme që mbajnë partinë më këmbë kërkojnë hijerarki të fortë dhe mungesë transparence. Kujtoni videon Meta - Prifti kur kryetari i LSI i thotë vartësit të tij se aferën për të cilën po bëjnë fjalë duhet ta dinë sa më pak njerëz.

Personalisht dyshoj se këto banda  do të mund të kthehen një ditë në parti - banda për të mbetur ca më vonë thjesht e vetëm parti. Kam shumë frikë se rruga e tyre drejt kriminalizimit të mëtejshëm është pa kthim paçka se janë të rrethuara nga evropianët e amerikanët që tani po inkurajojnë edhe Prokurorinë të hetojë mbi aktivitetin e tyre. Ajo që shoh sot për sot të tentojnë ato është e kundërta e demokratizimit: dy liderët dhe krahët më të egër, më shpërfillës për ligjin e më manipulatorë po kërkojnë të forcohen duke akuzuar këdo që nuk është me ta si pjesë e palës kundërshtare, edhe vetë Prokurorinë. Dhe kjo e pakson mundësitë e të moderuarve dhe më të ndershmëve të dalin fuqimisht me zë kritik.

E këtu vijmë tek drejtimi i dytë që mund të marrin zhvillimet e të dyjave që për mua është më i mundëshmi: ky është diskreditimi i mëtejshëm i kësaj kaste politike - qoftë nëpërmjet shkatërrimit që po prodhon kjo lufte civile pa armë, qoftë nëpërmjet vendosjes së një diktature të bandës më të fortë - deri në atë pikë sa më në fund të lindë një diçka e re. Por problemi është se kur shkohet në rrugë të keqe, kur respketimi i ligjit e demokratizimi pengohen në vend se të inkurajohen, vështirësitë që lindin me kolapsin nuk janë të vogla. Ajo që do të mund të lindte në këtë rast më shumë sesa parti do të mund të quhej një lëvizje nga e cila pastaj mund të lindin edhe parti. Po të shikosh se çfarë ndodh në Tunizi që u reklamua aq shumë do të vesh re se pas lëvizjes çliruese njerëzit po marrin anijet sepse vakuumi i pushtetit krijon pasiguri. Ne e kemi provuar këtë mbi kurriz më më 91-shin dhe 97-tën.

Gjithsesi këto i mendoj si dy mundësi të hapura që do të varen shumë nga vullnetet politike dhe loja e mëtejshme e tërë aktorëve në skenë. Sot më sot mund të them se paradoksalisht ndërkohë që ndjehet më shumë se kurrë nevoja e diçkaje të re ku mund të fusim edhe demkratizimin brenda partive në emër të më shumë pjekurie politike, ndershmërie dhe arsyejeje ky konflitk, me polarizimin dhe dhunën verbale dhe fizike të përdorur, po forcon të kundërtën e kësaj. Duket sikur kush kërkon të hyjë në mes në emër të drejtësisë dhe të drejtës rrezikon të shtypet e shkatërrohet. Por nga ana tjetër pikërisht ndërmarrja e akteve të guximshme në periudha të tilla mund të bëjë të lindin burrat e ardhshëm të vërtetë të shtetit, që do të ndërtojnë parti të vërteta dhe jo banda. (Panorama, 15 shkurt 2011)