Ndaj shkrimit tuaj "Çfarë do vijë pas "Western Union?" botuar në gazetën "Korrieri" ka pasur një reagim të shoqërisë "Western Union", ku akuzoheni se e keni keqpërdorur emrin e saj në asociim abuziv me dukuri ekonomike apo shoqërore të dëmshme dhe të dënueshme. Cili është reagimi juaj?
Reagimin e Western Unionit e lexova dy herë meqë më drejtohej direkt dhe kishte lidhje me një çështje që, sipas meje, duhet t’i shqetësojë të gjithë. Leximi i parë ishte kalimthi, më shumë me kuriozitetin se çfarë po thuhej përzjerë me ndjesi negative sepse nuk gjeta asgjë poizitive ndaj shkrimit tim. Leximi i dytë kërkoi të gjejë elementë racionalë, ato pasazhe që nuk më pëlqyen në të parin i lexova më ftohtë, duke menduar se ku ka të drejtë reaguesi, por edhe kundërargumentet atje ku më rezultonte se nuk ka të drejtë.
Si përgjigje pas këyre dy leximeve mund të them se forma e reagimit flet shumë për një shqetësim që është implicit në shkrimin tim e që ka të bëjë me vizionet e biznesit në vendin tonë përtej interesave të ngushta. Në këtë kontekst mund të thoja se reagimi ishte zhgënjyes.
I tërë reagimi i Western Unionit kishte të bënte me një përmendje në shkrimin tim, sipas tyre abuziv, të emrit të kompanisë, çka dëmton imazhin e saj dhe, për ta pastruar këtë imazh, jepej një CV e kompanisë si në shkallë botërore ashtu edhe lokale. E më në fund kërkohej prej meje ose gazetës një lloj ndjese sepse në shkrim kishte shumë pasaktësira, e nënkuptohej se për këto dëme që i shkaktoheshin kompanisë pa të drejtë, gjithë sipas tyre, dikush duhet të përgjigjet. Ok., ndjeshmëria ndaj emrit dhe kujdesi për të është e drejta e kompanisë, por më duket e tepërt që shkrimi im të konsiderohej si cënues i reputaciolnit të kompanisë sepse qëllimi i tij ishte krejt tjetër nga cënimi i reputacionit të Western Union. Megjithatë unë do të kisha kërkuar edhe ndjesë sikur në reagim të më thuhej se ku qëndron pasaktësia e jo të thuhej se “aludohet”, por mbi të gjitha sikur të gjeja të trajtuar thelbin e problemit që trajtoj. Nëse emri Western Union doli nga goja e një polaku si impresioni i tij i parë për Shqipërinë, (kam përshtypjen se ai e ka përqendruar shikimin në qendrën e Tiranës) për mua si gazetar kjo është një gjetje që çdo gazetar do ta kishte përdorur sepse e kam marrë si simbol i një ekonomie që jeton kryesisht në sajë të parave që vijnë nga jashtë prej emigracionit. Deri këtu besoj se nuk ka ndonjë pasaktësi. E më tej i jam referuar një fakti që më është dukur shqetësues: mungesa e të hollave tek shumë kompani të ndërtimit çka e kam lidhur edhe me deklaratën e një autoriteti, Guvernatorit të Bankës Fullani, i cili, duke folur për të hollat që vijnë nga jashtë thotë tekstualisht se : “Burime të tilla si të ardhurat nga emigracioni, apo nga aktivitetet të jashtëligjshme vlerësohen se janë resurse financiare të përkohshme, të vështira për t’u parashikuar, ndërkohë që janë zërat kryesorë që financojnë degën e ndërtimit. Për rrjedhojë, një rënie e mundshme e shpejtë e burimeve të sipërpërmendura do të sjellë kufizime të forta në kërkesë, por edhe në degët e lidhura me të”. (Panorama 7 prill 2006). E më tej Guvernatori flet edhe për rrezikun e një krize si ajo e piramidave.
Nëse disa muaj pas kësaj deklarate unë shoh lajmin se shumë kompani ndërtimi nuk kanë të holla për të paguar betonin besoj se kam bërë detyrën time si gazetar për ta evidentuar me shqetësim faktin e se meritoj një lëvdatë e jo kërcënime apo përgënjeshtrime për këtë. Kurse përfaqësuesit e Western Unionit thonë në reagimin e tyre se: “Nuk ka asnjë lidhje të drejtpërdrejte apo të tërthortë midis shërbimit e aktivitetit Western Union dhe biznesit të ndërtimit sikurse aludohet padrejtësisht në artikullin në fjalë”. I vetmi aludim që ekziston në shkrimin tim është ai se një pjesë e të hollave që vijnë nga jashtë ta do mendja që transferohen edhe nëpërmjet Western Union e nëse mua më shkon ndërmend, duke parë faktin e pakësimit të këtyre të hollave, se Western qenka në krizë kjo nuk më duket se përbën ndonjë pasaktësi apo padrejtësi. Përkundrzi sipas meje padrejtësi është që këtë mendim që lind natyrshëm duke e lidhur me një fakt ta cenzurosh ose ta vetëcenzurosh sikurse nënkutohet nga reagimi se duhet të bënte gazetari apo botuesi në rastin e shkrimit tim.
Por çka më detyron të ndalem më gjatë në këtë përgjigje është diçka tjetër. Mua më duket se nga një ekonomist i njohur si Edmond Leka i Western Unionit duhet të pritej një reagim më i thellë sesa thjeshtë mbrojtja e emrit të kompanisë së tij. Ai e di më mirë se unë se ekonomia e një vendi është si një zinxhir me shumë hallka e se nëse disa hallka të këtij zinxhiri janë të sëmura është e vështirë që rënia e këtyre hallkave të mos krijojë krizë edhe në hallkat e tjera të zinxhirit. E në këtë kontekst problemi që unë do të doja të trajtohej është ai nëse kanë biznesmenët tanë një gjykim për ekonominë e vendit për rrugët që duhet të ndjekë ajo, për deformimet që ka pësuar ajo, për rrugët se si duhen kuruar këto, për prioritetet që duhet të ketë ajo, për rolin që luan politika në to apo sejcili vazhdon t’i nënshtrohet një spontaniteti ku të gjithë kërkojnë të nxjerrin fitimin maksimal në afatet minimale me një rezultat që është dukshëm në favor të një pakice dhe në dëm të shumicës, por edhe të zhvillimit të vendit në tërësi, prandaj, edhe të asaj pakice. Në këtë aspekt mua më duket se është abuzuar shumë dhe qëllimisht me idenë se rregullatori i vetëm i ekonomisë është tregu i lirë. Më së pari nuk është kështu sepse, sikurse vemë re gjetkë në botën demokratike, por edhe jo dhe aq demokratikre (kam parasysh Kinën), çështjet e ekonomisë janë çështje që shqetësojnë drejtpërdrejt njerëzit e ekonomisë dhe politikës e nuk i lihen thjeshtë një zoti abstrakt që ekziston në ajër me emrin treg, dhe së dyti, çka është edhe më e rëndësishme në kontekstin tonë, ky treg tek ne nuk është i lirë, por i kapur dhe përballë një shteti, që nuk është në gjendje të sigurojë lirinë e vërtetë të tij sepse i kapur në shumë sektorë edhe ai.
Së fundi, por jo për nga rëndësia, reagimi i Western Union u bë edhe më shqetësues për mua kur nga burime gazetareske konfirmova diçka që e kisha dëgjuar se kompania është ndër aksionerët kryesorë në një gazetë të re të rëndësishme në vend “Shqip” (Ndonëse kjo nuk përmendet në Cv e kompanisë dhe prandaj kërkoj të drejtën e ndjesës nëse burimet që ma kanë konfirmuar janë gabuar). Ishte shqetësues në këtë aspekt sepse në reagim mungonte ajo hapje që sipas meje duhet të ketë një botues ndaj mendimit të lirë të gazetarit, e posaçërisht ndaj ngritjes së atyre probleme që ngacmojnë debatin mbi politikat ekonomike në vend siç ishte shkrimi im që emrin e Western Union e përdorte thjeshtë dhe vetëm si simbol të ekonomisë së një vendi që prodhon vetëm 1/5 e asaj që konsumon. Nuk po zgjatem në këtë temë sepse shqetësimin tim mbi atë se si funksionojnë e se si duhet të funksionojnë në fakt mediat private e kam shprehur mëse një herë në faqet e kësaj rubrike.
Jemi në kohë pushimesh. Përshtypja është se megjithatë politika nuk ka pushuar pasi shumica e figurave kryesor kanë qenë vazhdimisht prezent. Ju ç’mendim keni për pushimet e politikanëve veçanërisht dhe çfarë do tu rekamandonit të bëpnin ndryshe gjatë kësaj periudhe? A keni ndonjë lojë a sport të veçantë për tu rekomanduar gjatë kësaj periudhe figurave tona kryesore?
Pushimet i konsideroj shumë të nevojshme për të gjithë, por në rastin e politikanëve në mënyrë të veçantë si nevojë për tu dekontaminuar sadopak nga pushteti, por edhe nga obsesionet që u kanë krijuar konfliktet e shumta që e lodhin e lektisin mendjen së tepërmi. Përshtypja ime është se ne e kemi pak të zhvilluar kulturën e pushimeve përveç atyre rasteve kur pushimet janë një stil jete dhe puna nuk është tjetër veçse një pushim ndërmjet dy lojrave (e kam fjalën për rastin Nano). Ish kryeministrit si sport do t’i rekomandoja alpinizmin. Por edhe çiklizmi nuk do të ishte keq. Më shumë si ndëshkim apo vetëndëshkim që e meriton se nuk kam shpresë se ai mund të gjejë tek to gëzimin që mund ta ngrejë nga pija dhe ruleta.
Për Moisiun është thënë shpesh se e zgjodhën president ndërkohë që ishte duke luajtur domino duke dashur të thonë se ishte një i dalë në pension që i kishte mbetur vetëm dominoja. Me aq pak sa e kam luajtur dominoja më duket një lojë që kërkon inteligjencë dhe memorie. Nga sa di unë Presidenti ka qenë gjatë gushtit me pushime. Unë shpresoj të ketë luajtur shpesh domino kësaj here për të parë se sa situatë e vështirë është kur të mbetet dopio gjashta në dorë siç i ka mbetur atij Sollaku.
Berisha thuhet se nuk i njeh pushimet. Ia përemendin këtë edhe si vlerë dhe pa dyshim pas një kryeministri si Nano kemi nevojë për një kryeministër që t’u qëndrojë punëve mbi kokë. Por nga ana tyjetër pikërisht për këtë Berisha ka nevojë për pushime sepse përvoja tregon se disa punë bëhen shumë më mirë dhe shumë më shpejt pas pushimeve. Por ka edhe një arsëye të dytë pse Berisha duhet të pushojë: që të delegojë pushtet tek vartësit. Sporti që do t’i rekomandoja? Një sport me një kundërshtar më të fortë se ai që i provon shpesh humbjen, në mënyrë që të mësohet me të. Por ndosha edhe notin. Notin në distanca të gjata.
Rama ka ndevojë për dekontaminim të thellë e të gjatë sepse tepër i helmuar nga pushteti. Do t’i rekomandoja të bënte zanatin e vjetër pikturën por jo atë alla Francis Bacon, por duke bërë pejsazhe të natyrës shqiptare të panjollosur nga ndërtime si dhe të lagjeve e rrugicave e shtëpive të vjetra që i kanë mbetur Tiranës. Sporti që do t’i rekomandoja? Ndoshta shahu, por me një kundërshtar që nuk e lejon ta luajë kalin si oficer e torren si mbretëreshë siç i pëlqen atij.
Metës urgjentisht do t’i rekomandoja që me pushimet të rifillojë sportin e tij të ngritjs së peshave sepse kam përshtypjen se është një sport që të kalit fort durimin që më duket se e ka humbur fare kohët e fundit.
Gjinushit do t’i rekomandoja vetëm të dëgjojë muzikë. Nuk di pse kam përshtypjen se ai njeri ka nevojë të jashtzakonshme për të dëgjuar muzikë.
Jozefinës, vrapin. Të ulë më maksimum kohën e bërjes së 100 metëshit se po iu vërsul edhe një herë Meta me Legisin nuk di a do të shpëtojë.
Po e le me kaq duke e pranuar se jam treguar shumë miqësor me të gjithë sepse po të më kërkohet një mendim serioz do të thoja se të gjithë ne (këtu përfshij edhe veten) që kemi pesëmbëdhjetë vjet që merremi me politikë në Shqipërinë e tranzicionit kemi nevojë urgjente të dalim në pension sepse është një punë më e rëndë se puna në minierën e Spaçit.
Në shumë shkrime tuajat flitet për një “problem kulturor” kur trajtohen çështjet e zhvillimeve në vend. Ky duket sikur bije në kundërshtim me agresivitetin që tregoni ndaj politikanëve kur shprehni pakënaqësinë apo dhe revoltën ndaj tyre. Komenti juaj?
Vazhdimi i pyetjes suaj do të ishte: a janë politikanët një pasqyrë e kulturës së shoqërisë e prandja s’kemi pse ankohemi aq shumë për ta apo duhet të jenë ata protagonistët e ndryshimit, e, prandaj, duhet të ankohemi edhe më fort? Është një pyetje e njohur ndaj së cilës vështirës se do të gjeja një përgjigje më të mirë sesa atë që i ka dhënë Haveli kur thotë: “Thuhet se një komb ka politikanët që meriton. Në një kuptim kjo është e vërtetë: politikanët janë vërtetë një pasqyrë e shoqërisë së tyre dhe një lloj trupëzimi i potencialeve të saj. Në të njëjtën kohë edhe e kundërta është e vërtetë: shoqëria është pasqyra e politikanëve të saj. Varet shumë nga politikanët se cilat forca njerëzore zgjedhin për të çliruar dhe cilat zgjedhin për të shtypur; nëse ata bazohen tek e mira e secilit qytetar, apo tek e keqja. Regjimi i kaluar [komunist] sistematikisht mobilizonte cilësitë njerëzore më të këqia, si egoizmi, zilia dhe urrejtja. Ai regjim ishte shumë më tepër se sa ajo që meritonim; ai ishte përgjegjës për atë çfarë u bëmë. Prandaj ata që janë në politikë kanë një përgjegjësi të lartë për gjendjen morale të shoqërisë dhe është përgjegjësia e tyre për të kërkruar më të mirën në shoqëri për ta zhvilluar dhe fuqizuar atë.”
Në thelb, pra, kemi një bashkëveprim për mirë ose për keq midis politikanit (por edhe njeriut publik në përgjithësi dmth. edhe intelektualit artistit etj.) dhe shoqërisë. E në kontekstin e këtij bashkveprimi, meqë pyetja juaj lidhet me kulturën, nuk mund të mos sjell në kujtesë se demokracia më e vjetër që njohim, ajo greke ishte njëherësh rezultat dhe krijuese e një kulture të re si rezultat i bashkveprimit. Eskili ngriti pyetjen: si mund ta përmirësojmë teatrin grek që është me një personazh që flet dhe korin? Përgjigja është duke shtuar një personazh tjetër. Kështu do të kemi bashkbisedim. Dhe po të vemë re bashkbisedimi, diskutimi janë shpirti i kulturës greke. Dialogjet e Platonit ngrihen mbi idenë gjeniale se e vërteta nuk mund të ekzistojnë vetëm në një anë, por ndërmjet palëve, dmth tek ai që ndryshe e quajmë ndërsubjektivitet. Kur dy persona flasin apo kur dy grupime ballafaqohen e vërteta është e pranishme, por asnjëri prej të dyve nuk e posedon tërësisht. Kjo është një nga arritjet më të mëdha të grekëve që ka ndihmuar njerëzimit të krijojë ndjenjën se demokracia është e pandashme nga diskutimi e debati, nga principi që të gjithë kanë të drejtë të dëgjohen. Grekët mendonin se e gjithë kultura është politikë, sepse të gjithë së bashku po krijojmë një shoqëri dhe kultura është ajo që na bashkon. Kultura është mënyra jonë e të komunikuarit midis nesh – është një akt me natyrë shoqërore – prandaj dhe është, pa dyshim edhe një aktivitet politik. Ja, në këtë kuptim që tingëllon aq i vërtetë për ne sot, po të kemi parasysh mungesën dramatike të aftësisë për të krijuar kulturën e bashkbisedimit e bashkveprimit, them se problemet tona janë thellë thellë probleme kulturore. (Rubrika Përpjekja, Standart 26 gusht 2006)
Reagimin e Western Unionit e lexova dy herë meqë më drejtohej direkt dhe kishte lidhje me një çështje që, sipas meje, duhet t’i shqetësojë të gjithë. Leximi i parë ishte kalimthi, më shumë me kuriozitetin se çfarë po thuhej përzjerë me ndjesi negative sepse nuk gjeta asgjë poizitive ndaj shkrimit tim. Leximi i dytë kërkoi të gjejë elementë racionalë, ato pasazhe që nuk më pëlqyen në të parin i lexova më ftohtë, duke menduar se ku ka të drejtë reaguesi, por edhe kundërargumentet atje ku më rezultonte se nuk ka të drejtë.
Si përgjigje pas këyre dy leximeve mund të them se forma e reagimit flet shumë për një shqetësim që është implicit në shkrimin tim e që ka të bëjë me vizionet e biznesit në vendin tonë përtej interesave të ngushta. Në këtë kontekst mund të thoja se reagimi ishte zhgënjyes.
I tërë reagimi i Western Unionit kishte të bënte me një përmendje në shkrimin tim, sipas tyre abuziv, të emrit të kompanisë, çka dëmton imazhin e saj dhe, për ta pastruar këtë imazh, jepej një CV e kompanisë si në shkallë botërore ashtu edhe lokale. E më në fund kërkohej prej meje ose gazetës një lloj ndjese sepse në shkrim kishte shumë pasaktësira, e nënkuptohej se për këto dëme që i shkaktoheshin kompanisë pa të drejtë, gjithë sipas tyre, dikush duhet të përgjigjet. Ok., ndjeshmëria ndaj emrit dhe kujdesi për të është e drejta e kompanisë, por më duket e tepërt që shkrimi im të konsiderohej si cënues i reputaciolnit të kompanisë sepse qëllimi i tij ishte krejt tjetër nga cënimi i reputacionit të Western Union. Megjithatë unë do të kisha kërkuar edhe ndjesë sikur në reagim të më thuhej se ku qëndron pasaktësia e jo të thuhej se “aludohet”, por mbi të gjitha sikur të gjeja të trajtuar thelbin e problemit që trajtoj. Nëse emri Western Union doli nga goja e një polaku si impresioni i tij i parë për Shqipërinë, (kam përshtypjen se ai e ka përqendruar shikimin në qendrën e Tiranës) për mua si gazetar kjo është një gjetje që çdo gazetar do ta kishte përdorur sepse e kam marrë si simbol i një ekonomie që jeton kryesisht në sajë të parave që vijnë nga jashtë prej emigracionit. Deri këtu besoj se nuk ka ndonjë pasaktësi. E më tej i jam referuar një fakti që më është dukur shqetësues: mungesa e të hollave tek shumë kompani të ndërtimit çka e kam lidhur edhe me deklaratën e një autoriteti, Guvernatorit të Bankës Fullani, i cili, duke folur për të hollat që vijnë nga jashtë thotë tekstualisht se : “Burime të tilla si të ardhurat nga emigracioni, apo nga aktivitetet të jashtëligjshme vlerësohen se janë resurse financiare të përkohshme, të vështira për t’u parashikuar, ndërkohë që janë zërat kryesorë që financojnë degën e ndërtimit. Për rrjedhojë, një rënie e mundshme e shpejtë e burimeve të sipërpërmendura do të sjellë kufizime të forta në kërkesë, por edhe në degët e lidhura me të”. (Panorama 7 prill 2006). E më tej Guvernatori flet edhe për rrezikun e një krize si ajo e piramidave.
Nëse disa muaj pas kësaj deklarate unë shoh lajmin se shumë kompani ndërtimi nuk kanë të holla për të paguar betonin besoj se kam bërë detyrën time si gazetar për ta evidentuar me shqetësim faktin e se meritoj një lëvdatë e jo kërcënime apo përgënjeshtrime për këtë. Kurse përfaqësuesit e Western Unionit thonë në reagimin e tyre se: “Nuk ka asnjë lidhje të drejtpërdrejte apo të tërthortë midis shërbimit e aktivitetit Western Union dhe biznesit të ndërtimit sikurse aludohet padrejtësisht në artikullin në fjalë”. I vetmi aludim që ekziston në shkrimin tim është ai se një pjesë e të hollave që vijnë nga jashtë ta do mendja që transferohen edhe nëpërmjet Western Union e nëse mua më shkon ndërmend, duke parë faktin e pakësimit të këtyre të hollave, se Western qenka në krizë kjo nuk më duket se përbën ndonjë pasaktësi apo padrejtësi. Përkundrzi sipas meje padrejtësi është që këtë mendim që lind natyrshëm duke e lidhur me një fakt ta cenzurosh ose ta vetëcenzurosh sikurse nënkutohet nga reagimi se duhet të bënte gazetari apo botuesi në rastin e shkrimit tim.
Por çka më detyron të ndalem më gjatë në këtë përgjigje është diçka tjetër. Mua më duket se nga një ekonomist i njohur si Edmond Leka i Western Unionit duhet të pritej një reagim më i thellë sesa thjeshtë mbrojtja e emrit të kompanisë së tij. Ai e di më mirë se unë se ekonomia e një vendi është si një zinxhir me shumë hallka e se nëse disa hallka të këtij zinxhiri janë të sëmura është e vështirë që rënia e këtyre hallkave të mos krijojë krizë edhe në hallkat e tjera të zinxhirit. E në këtë kontekst problemi që unë do të doja të trajtohej është ai nëse kanë biznesmenët tanë një gjykim për ekonominë e vendit për rrugët që duhet të ndjekë ajo, për deformimet që ka pësuar ajo, për rrugët se si duhen kuruar këto, për prioritetet që duhet të ketë ajo, për rolin që luan politika në to apo sejcili vazhdon t’i nënshtrohet një spontaniteti ku të gjithë kërkojnë të nxjerrin fitimin maksimal në afatet minimale me një rezultat që është dukshëm në favor të një pakice dhe në dëm të shumicës, por edhe të zhvillimit të vendit në tërësi, prandaj, edhe të asaj pakice. Në këtë aspekt mua më duket se është abuzuar shumë dhe qëllimisht me idenë se rregullatori i vetëm i ekonomisë është tregu i lirë. Më së pari nuk është kështu sepse, sikurse vemë re gjetkë në botën demokratike, por edhe jo dhe aq demokratikre (kam parasysh Kinën), çështjet e ekonomisë janë çështje që shqetësojnë drejtpërdrejt njerëzit e ekonomisë dhe politikës e nuk i lihen thjeshtë një zoti abstrakt që ekziston në ajër me emrin treg, dhe së dyti, çka është edhe më e rëndësishme në kontekstin tonë, ky treg tek ne nuk është i lirë, por i kapur dhe përballë një shteti, që nuk është në gjendje të sigurojë lirinë e vërtetë të tij sepse i kapur në shumë sektorë edhe ai.
Së fundi, por jo për nga rëndësia, reagimi i Western Union u bë edhe më shqetësues për mua kur nga burime gazetareske konfirmova diçka që e kisha dëgjuar se kompania është ndër aksionerët kryesorë në një gazetë të re të rëndësishme në vend “Shqip” (Ndonëse kjo nuk përmendet në Cv e kompanisë dhe prandaj kërkoj të drejtën e ndjesës nëse burimet që ma kanë konfirmuar janë gabuar). Ishte shqetësues në këtë aspekt sepse në reagim mungonte ajo hapje që sipas meje duhet të ketë një botues ndaj mendimit të lirë të gazetarit, e posaçërisht ndaj ngritjes së atyre probleme që ngacmojnë debatin mbi politikat ekonomike në vend siç ishte shkrimi im që emrin e Western Union e përdorte thjeshtë dhe vetëm si simbol të ekonomisë së një vendi që prodhon vetëm 1/5 e asaj që konsumon. Nuk po zgjatem në këtë temë sepse shqetësimin tim mbi atë se si funksionojnë e se si duhet të funksionojnë në fakt mediat private e kam shprehur mëse një herë në faqet e kësaj rubrike.
Jemi në kohë pushimesh. Përshtypja është se megjithatë politika nuk ka pushuar pasi shumica e figurave kryesor kanë qenë vazhdimisht prezent. Ju ç’mendim keni për pushimet e politikanëve veçanërisht dhe çfarë do tu rekamandonit të bëpnin ndryshe gjatë kësaj periudhe? A keni ndonjë lojë a sport të veçantë për tu rekomanduar gjatë kësaj periudhe figurave tona kryesore?
Pushimet i konsideroj shumë të nevojshme për të gjithë, por në rastin e politikanëve në mënyrë të veçantë si nevojë për tu dekontaminuar sadopak nga pushteti, por edhe nga obsesionet që u kanë krijuar konfliktet e shumta që e lodhin e lektisin mendjen së tepërmi. Përshtypja ime është se ne e kemi pak të zhvilluar kulturën e pushimeve përveç atyre rasteve kur pushimet janë një stil jete dhe puna nuk është tjetër veçse një pushim ndërmjet dy lojrave (e kam fjalën për rastin Nano). Ish kryeministrit si sport do t’i rekomandoja alpinizmin. Por edhe çiklizmi nuk do të ishte keq. Më shumë si ndëshkim apo vetëndëshkim që e meriton se nuk kam shpresë se ai mund të gjejë tek to gëzimin që mund ta ngrejë nga pija dhe ruleta.
Për Moisiun është thënë shpesh se e zgjodhën president ndërkohë që ishte duke luajtur domino duke dashur të thonë se ishte një i dalë në pension që i kishte mbetur vetëm dominoja. Me aq pak sa e kam luajtur dominoja më duket një lojë që kërkon inteligjencë dhe memorie. Nga sa di unë Presidenti ka qenë gjatë gushtit me pushime. Unë shpresoj të ketë luajtur shpesh domino kësaj here për të parë se sa situatë e vështirë është kur të mbetet dopio gjashta në dorë siç i ka mbetur atij Sollaku.
Berisha thuhet se nuk i njeh pushimet. Ia përemendin këtë edhe si vlerë dhe pa dyshim pas një kryeministri si Nano kemi nevojë për një kryeministër që t’u qëndrojë punëve mbi kokë. Por nga ana tyjetër pikërisht për këtë Berisha ka nevojë për pushime sepse përvoja tregon se disa punë bëhen shumë më mirë dhe shumë më shpejt pas pushimeve. Por ka edhe një arsëye të dytë pse Berisha duhet të pushojë: që të delegojë pushtet tek vartësit. Sporti që do t’i rekomandoja? Një sport me një kundërshtar më të fortë se ai që i provon shpesh humbjen, në mënyrë që të mësohet me të. Por ndosha edhe notin. Notin në distanca të gjata.
Rama ka ndevojë për dekontaminim të thellë e të gjatë sepse tepër i helmuar nga pushteti. Do t’i rekomandoja të bënte zanatin e vjetër pikturën por jo atë alla Francis Bacon, por duke bërë pejsazhe të natyrës shqiptare të panjollosur nga ndërtime si dhe të lagjeve e rrugicave e shtëpive të vjetra që i kanë mbetur Tiranës. Sporti që do t’i rekomandoja? Ndoshta shahu, por me një kundërshtar që nuk e lejon ta luajë kalin si oficer e torren si mbretëreshë siç i pëlqen atij.
Metës urgjentisht do t’i rekomandoja që me pushimet të rifillojë sportin e tij të ngritjs së peshave sepse kam përshtypjen se është një sport që të kalit fort durimin që më duket se e ka humbur fare kohët e fundit.
Gjinushit do t’i rekomandoja vetëm të dëgjojë muzikë. Nuk di pse kam përshtypjen se ai njeri ka nevojë të jashtzakonshme për të dëgjuar muzikë.
Jozefinës, vrapin. Të ulë më maksimum kohën e bërjes së 100 metëshit se po iu vërsul edhe një herë Meta me Legisin nuk di a do të shpëtojë.
Po e le me kaq duke e pranuar se jam treguar shumë miqësor me të gjithë sepse po të më kërkohet një mendim serioz do të thoja se të gjithë ne (këtu përfshij edhe veten) që kemi pesëmbëdhjetë vjet që merremi me politikë në Shqipërinë e tranzicionit kemi nevojë urgjente të dalim në pension sepse është një punë më e rëndë se puna në minierën e Spaçit.
Në shumë shkrime tuajat flitet për një “problem kulturor” kur trajtohen çështjet e zhvillimeve në vend. Ky duket sikur bije në kundërshtim me agresivitetin që tregoni ndaj politikanëve kur shprehni pakënaqësinë apo dhe revoltën ndaj tyre. Komenti juaj?
Vazhdimi i pyetjes suaj do të ishte: a janë politikanët një pasqyrë e kulturës së shoqërisë e prandja s’kemi pse ankohemi aq shumë për ta apo duhet të jenë ata protagonistët e ndryshimit, e, prandaj, duhet të ankohemi edhe më fort? Është një pyetje e njohur ndaj së cilës vështirës se do të gjeja një përgjigje më të mirë sesa atë që i ka dhënë Haveli kur thotë: “Thuhet se një komb ka politikanët që meriton. Në një kuptim kjo është e vërtetë: politikanët janë vërtetë një pasqyrë e shoqërisë së tyre dhe një lloj trupëzimi i potencialeve të saj. Në të njëjtën kohë edhe e kundërta është e vërtetë: shoqëria është pasqyra e politikanëve të saj. Varet shumë nga politikanët se cilat forca njerëzore zgjedhin për të çliruar dhe cilat zgjedhin për të shtypur; nëse ata bazohen tek e mira e secilit qytetar, apo tek e keqja. Regjimi i kaluar [komunist] sistematikisht mobilizonte cilësitë njerëzore më të këqia, si egoizmi, zilia dhe urrejtja. Ai regjim ishte shumë më tepër se sa ajo që meritonim; ai ishte përgjegjës për atë çfarë u bëmë. Prandaj ata që janë në politikë kanë një përgjegjësi të lartë për gjendjen morale të shoqërisë dhe është përgjegjësia e tyre për të kërkruar më të mirën në shoqëri për ta zhvilluar dhe fuqizuar atë.”
Në thelb, pra, kemi një bashkëveprim për mirë ose për keq midis politikanit (por edhe njeriut publik në përgjithësi dmth. edhe intelektualit artistit etj.) dhe shoqërisë. E në kontekstin e këtij bashkveprimi, meqë pyetja juaj lidhet me kulturën, nuk mund të mos sjell në kujtesë se demokracia më e vjetër që njohim, ajo greke ishte njëherësh rezultat dhe krijuese e një kulture të re si rezultat i bashkveprimit. Eskili ngriti pyetjen: si mund ta përmirësojmë teatrin grek që është me një personazh që flet dhe korin? Përgjigja është duke shtuar një personazh tjetër. Kështu do të kemi bashkbisedim. Dhe po të vemë re bashkbisedimi, diskutimi janë shpirti i kulturës greke. Dialogjet e Platonit ngrihen mbi idenë gjeniale se e vërteta nuk mund të ekzistojnë vetëm në një anë, por ndërmjet palëve, dmth tek ai që ndryshe e quajmë ndërsubjektivitet. Kur dy persona flasin apo kur dy grupime ballafaqohen e vërteta është e pranishme, por asnjëri prej të dyve nuk e posedon tërësisht. Kjo është një nga arritjet më të mëdha të grekëve që ka ndihmuar njerëzimit të krijojë ndjenjën se demokracia është e pandashme nga diskutimi e debati, nga principi që të gjithë kanë të drejtë të dëgjohen. Grekët mendonin se e gjithë kultura është politikë, sepse të gjithë së bashku po krijojmë një shoqëri dhe kultura është ajo që na bashkon. Kultura është mënyra jonë e të komunikuarit midis nesh – është një akt me natyrë shoqërore – prandaj dhe është, pa dyshim edhe një aktivitet politik. Ja, në këtë kuptim që tingëllon aq i vërtetë për ne sot, po të kemi parasysh mungesën dramatike të aftësisë për të krijuar kulturën e bashkbisedimit e bashkveprimit, them se problemet tona janë thellë thellë probleme kulturore. (Rubrika Përpjekja, Standart 26 gusht 2006)