Në
një nga intervistat e tij, që janë të
njohura për thellësinë dhe mprehtësinë e argumenteve, gazetari italian Enzo Biaggi e pyeti politikanin Pietro Nenni
se cili është gabimi më i madh që bëjnë të rinjtë. Nenni, tashmë senator në
moshë të vjetër, iu përgjigj: "është një gabim që e kemi bërë të gjithë
kur kemi qenë të rinj: mendojnë se historia fillon me ta."
Në
vazhdën e intervistës Nenni jep tre këshilla për evitimin e këtij gabimi: së
pari, njohjen e historisë dhe traditës; së dyti, distancimin nga kulti i dhunës
dhe, së treti, pikërisht si alternativë ndaj dhunës si mjet politik, përpjekjen
për transformimin e shoqërisë nëpërmjet aksionesh kolektive, që i bëjmë
sëbashku me njerëzit.
Kuptohet
se Nenni ka parasysh kryesisht historinë e Italisë, veçanërisht të fashizmit,
por edhe të komunizmit, që në emër të fillimit nga e para të historisë,
legjitimuan edhe përdorimin e dhunës si mjeti më efikas për ta arritur sa më
shpejt qëllimin dhe që, në vend se t'i bënin gjërat sëbashku me njerëzit, i
përdorën ata thjesht si objekte jo si subjekte. Por historia tregon se fenomeni
shkon shumë më thellë në kohë se shekulli XX dhe arrin, i veshur me petka te
tjera, deri në ditët tona .
***
Këto
mendime të Nennit m'u rikujtuan duke parë një rritje dramatike të përdorimit të
dhunës si mjet politik kohët e fundit që e dëshmoi javën që shkoi dhuna e ushtruar në Elbasan ndaj Ben Blushit
nga militantët e PS dhe ajo kundër të rinjve protestues në Parkut tashmë historik
të Liqenit. Të dyja: e para dhunë brenda strukturave të partisë ndaj një zëri
kritik ndaj udhëheqësit të partisë dhe tjetra dhunë policore ndaj protestuesve
që protestojnë kundër veprimeve të këtij udhëheqësi si qeveritar nuk i shoh pa
lidhje me njëra tjetrën, përkundrazi si pasqyrë të njëra tjetrës.
***
Në
fakt historia e Shqipërisë është dramatikisht e mbushur me gabimet e mendjeve
të ekzaltuara dhe të papjekura politikisht, që, duke menduar se historia fillon
me ta, nuk kanë lënë krim e dhunë pa bërë ndaj atyre që i pengonin në rrugën e
tyre. E tregon këtë jo vetëm përvoja e komunizmit, por edhe përvoja e këtyre 25
vjetëve. Gjithsesi më duket se me Edi
Ramën dhe pretendimin e tij për rilindje po përjetojmë një kulm të ri të këtij
fenomeni. Sepse tek Rama dhe rilindësit e tij që pretendojnë një fillim të ri
(sa për asosacion po i ve në dukje lexuesit se emri "Ba'ath" i
partisë së Sadam Huseinit në arabisht ka kuptimin "rilindje") gjen të
shprehura në formën më të spikatur injorimin e të tre këshillave të Pietro
Nenni-t. Gjen, së pari, mospërfilljen e historisë dhe të traditës. Nuk ka
kryeqytet në botën që të ketë ndryshuar arkitekturën dhe urbanistikën e qendrës
ashtu siç e ka ndryshuar Tirana, ku kushdo që ka ardhur në pushtet ka synuar të
fshijë simbolet e paraardhësve në emër të fillimit të historisë me të, por Edi
Rama do të mbahet mend si kryevandali i kësaj masakre mbi Tiranën, çka po e
vazhdon tani edhe si Kryeministër, edhe tek Parku. Së dyti, gjen kultin e
dhunës, që fillon nga ajo verbale mediatike e vazhdon me atë policore, që synon
të frikësojnë njerëzit e që gjithnjë e më shumë ka bërë që këta të shohin sot
tek figura e policit, e tatimorit e administratorit, e ministrit deri tek
kryeministri një figurë që ngjall frikë dhe urrejtje. Së treti, gjen faktin se
thuajse të gjitha aksionet e qeverisë Rama, qoftë shkatërruese, qoftë gjoja
shtetndërtuese ndërmerren pa bashkëpunim e konsultim me njerëzit përkundrazi
ose fshehurazi tyre ose duke ua imponuar atyre dhunshëm.
***
Edhe
në rastin e projektit të Parkut kundër të cilit po protestojnë qytetarët vihen
re të tre karakteristikat e pushtetarit që kujton se historia fillon me të:
injorimi i historisë dhe i kujtimit të atij vendi; imponimi i dhunshëm i një
projekti për të prerë pemë, për të shkulur bar dhe ushtrimi i dhunës policore
ndaj protestuesve që e kundërshtojnë këtë; mungesa e konsultimit dhe bashkëpunimit me publikun
nëse e miratonin atë projekt dhe nëse kishte diçka më të dobishme ku mund të
hidheshin ato 600 000 euro. Si kulm i kësaj dhune të trefishtë është fakti se,
me sigurinë që u jep kapja e shtetit, nuk kanë përfillur as të kryejnë hapat
ligjore që parashikohen për realizimin e një projekti të tillë (siç është
nxjerrja e lejes mjedisore psh.) - për çka do të duhej të ishin ata të
proceduarit nga drejtësia - ndërkohë që, policia e paguar nga taksapaguesi,
ushtron dhunë kundër protestuesve që mbrojnë edhe ligjin edhe Parkun.
***
Ajo
që të intrigon në këtë historinë tonë është pyetja se çfarë ndikon që tek ne
politikanët në vend se të fillojnë e kuptojnë, me moshën, peshën e historisë,
efektin shkatërrues të dhunës si dhe të kuptojnë se janë vdekatarë si gjithë të
tjerët, shumë të vegjël përpara historisë dhe botës, sa më shumë rriten në
moshën biologjike aq më shumë e manifestojnë paditurinë dhe papjekurinë e tyre
edhe aq më shumë sillen sikur historia jo vetëm fillon me ta, por edhe se do të
mbarojë me ta. Sepse Edi Rama nuk mund të quhet më i ri; i ka kaluar të
pesëdhjetat. Dhe problemi është se ai nuk është i vetëm. Po të kthejmë kokën
prapa do të shohim se të gjithë ata që na kanë drejtuar të tillë kanë qenë,
kush më shumë e kush më pak: njerëz që edhe kur arrijnë moshën biologjike nuk
arrijnë dot moshën mendore të Nennit. Besoj se kjo pikëpyetje meriton një
reflektim të thellë, sepse kemi mëse njëqind vjet, që kur është krijuar shteti
shqiptar, që kush vjen në pushtet pretendon ta fillojë historinë nga e para,
duke na lënë, kësisoj, gjithmonë në vend, të pandryshuar në papjekurinë tonë politike.
Si provën më dramatike të kësaj papjekurie kemi rritjen e përdorimit të dhunës
me rritjen e qëndrimit në pushtet të politikanëve kësisoj. Dhe kjo rritje e
dhunës, tek e fundit, rrënon themelet e shtetit, siç ndodhi edhe në 97-tën,
duke na vënë damkën e një populli që nuk di të ndërtojë shtet. Sepse ndryshe
nga ç'mendojnë të papjekurit tanë dhuna nuk e rrit pushtetin, por e minon atë.
Hannah Arendt kur flet për raportin e pushtetit me dhunën thotë se dhuna
gjithmonë e shkatërron pushtetin të cilin ajo e konsideron jo si pronë
individuale, por si diçka që ka të bëjë me aftësinë njerëzore për të vepruar në
bashkëpunim, pra si diçka që i përket një grupi dhe që ekziston sa kohë që
ekziston ky grup. Duke iu kundërvënë teorisë që reklamonin komunistët se
pushteti ka dalë nga gryka e pushkës ajo thotë se me grykën e pushkës mund të nxjerrësh urdhrin më efektiv me
rezultat bindjen më perfektë dhe më të menjëhershme, por nëpërmjet grykës së
pushkës nuk mund ta rritësh kurrsesi
pushtetin.
***
Nuk
pretendoj t'i jap përgjigje me pak radhë pyetjes që meriton volume se pse tek
ne politikanët nuk e arrijnë pjekurinë politike të domosdoshme për të ndërtuar
një pushtet të qëndrueshëmn - në kuptimin që i jep këtij Hannah Arendt, si
aftësi e njerëzve për të vepruar së bashku, - por mbeten në stadin rinor të atij
që mendon se historia fillon me të dhe e gërryejnë gjithnjë e më shumë
pushtetin, nëpërmjet dhunës. Por dua të paralajmëroj edhe një herë se sjelljet
e dhunëshme të Edi Ramës dhe të oligarkëve e kriminelve që e mbështesin - që u
demostruan edhe javën që shkoi në mënyrë të shëmtuar në Elbasan dhe tek Parku
- janë në këtë ravë e se, në terma
afatgjata, kjo sëmundje, që ka rezultuar aq shkatërrimtare për ne, mund të çojë
në shpërbërjen e mëtejshme të aftësisë së shqiptarëve për të ndërtuar shtet.
Prandaj njerëzit e vullnetit të mirë, edhe brenda partisë Socialiste, duhet të
ngrenë barrikadë sa s'është vonë ndaj kultit të dhunës që po promovojnë këta
rilindas duke i kundërvënë atij bashkëpunimin e vërtetë dhe të sinqertë me
njerëzit në rrugën e vështirë, por të vetmen, për ndërtimin e një shteti
demokratik. (Panorama, 9 mars 2016)
