Në këtë kohë të trishtë pandemie
Kosova po bëhet teatër shfaqjesh të tjera të trishta që po nxjerrin në pah
kufizime kulturore shqiptare që historikisht mbeten të pa kapërcyera, si këtej dhe andej kufirit, duke na
mbajtur larg vendeve ku ka cilësisht më tepër demokraci, liri, humanizëm,
tolerancë, shtet të së drejtës, barazi përpara ligjit, ndarje të pushteteve e të
tjera si këto. Janë kufizime që do t’i quaja paradoksale pasi ndërkohë që
shqiptarët vazhdojnë të braktisin në masë vendin e tyre për vendet
demokratike, kulturalisht dhe gjuhësisht
ngulmojnë të qëndrojnë në “vendin” e tyre (sepse, në fakt, është dhe kultura e
gjuha jonë “vendi” ku banojmë realisht si qenie).
Shfaqja e parë ishte ajo
e disa partive që u bashkuan me njëra-tjetrën, - dhe me interesa të dyshimta
lobesh serbo-amerikane - për të rrëzuar qeverinë Kurti në kohë pandemije. Historikisht kështu ka
ndodhur deri më tani: për interesin e vet të ngushtë shqiptari bashkohet pa
problem edhe me armikun e vet më të egër të djeshëm kundër armikut të sotëm pa
pyetur fare për pasojat e këtyre manovrave ndaj të tretëve. Kjo ka bërë që deri
më sot shqiptarët të mos arrijnë të ndërtojnë diçka më shumë se një shtet
personash që, me sy verbësinë e interesit të tyre, shkelin keq interesat e njerëzve
që duhet të mire qeverisin.
***
Para dy-tre ditësh pamë
një dramë tjetër me disa akte që na shfaqi disa tipare të tjera të kufizimeve
kulturore që na mbajnë tek shteti i personave të keqqeverisjes. E kam fjalën për
dramën me dy akte që u luajt kundër Shkëlzen Gashit, studiuesit, intelektualit,
aktivistit të të drejtave të njeriut që së fundi u thirr nga Albin Kurti në
grupin e këshilltarëve të tij.
Akti i parë ishte thirrja
e Shkëlzen Gashit nga policia për
veprën e kanosjes vetëm për shkak se në facebookun e tij kishte shkruar “do të
rezistojmë”. Ndonëse ky incident u mbyll shpejt, ai flet shumë sa për kulturën
e respektimit të fjalës së lirë në Kosovë aq edhe për kulturën e një policie e
prokurorie që duhet të punojë për mbrojtjen dhe jo për dhunimin e saj. (Nuk ka
nevojë të jap shembuj se si e njëjta kulturë sundon edhe në Shqipëri.)
***
Akti i dytë ishte ai që u
zhvillua në televizionin T7 ku Gashi u ballafaqua me një gazetar që dukej sikur
të kishte dalë nga ndonjë shkollë hetuesie nga ato të diktaturës dhe jo nga
shkollë gazetarie ku mësohet të mendosh si njeri i lirë. Gjatë gjithë intervistës
ky jo vetëm nuk shfaqi asnjë ndjenjë solidariteti për dhunimin e lirisë së
shprehjes që i ishte bërë Gashit, por, përkundrazi, dukej sikur synonte të
kryente hetimin që s’kishte arritur ta bënte Prokuroria. Objektivi i tij i vetëm
ishte si ta demaskonte intelektualin që kishte pranuar të bëhej këshilltar i
Kurtit, - në emër të interesave të atyre që rrëzuan qeverinë, - duke i nxjerrë
sa më shumë prova “krimi”. Në fillim “krimet” që shpalosi ishin disa deklarata të mëhershme të Gashit gjatë
viteve ku kishte kritikuar Vetëvendosjen dhe Kurtin. Megjithëse Gashi e përsëriti
disa herë se ai ka pasur edhe kritika edhe mbështetje ndaj VV dhe Albin Kurtit,
se ai nuk kishte shkuar atje si servil, por si këshilltar i Kryeministrit, se
nuk ishte as anëtar i VV, por se, edhe sikur të ishte, kjo s’do të thotë se do
të duhej të mendonte njëlloj si Kryetari për çdo gjë, gazetari nuk shfaqi asnjë
ndjeshmëri ndaj këtyre pohimeve. Ideja se shqiptarët mund të rrinë bashkë në një
parti apo qeveri pa qenë të gjithë ushtarë të kryetarit apo ideja se një këshilltar
nuk thirret nga një lider për të shtuar numrin e ushtarëve, por për t’i dhënë
atij mendime e këshilla në fusha ku këshilltari është më kompetent, u trajtua
sikur hyri në atë studio, me gojën e Gashit, për të bërë diversion ndaj kulturës
së besës së shqiptarit ndaj partisë dhe udhëheqësit të saj të madh. (E tepër
edhe këtu të jap shembuj se në Shqipëri mbretëron po ky raport i liderit me anëtarët
e partisë së tij.)
Por shfaqja nuk u mbyll këtu.
Pasi mbaroi me “krimet” e Gashit ndaj Vetëvendosjes gazetari filloi t’i nxjerrë
atij disa “krime” edhe më të rënda: se ai paskësh shkruar e thënë se edhe
shefat e UCK-së kanë bërë krime gjatë Luftës. Ndërkohë që Gashi i përgjigjej se
këto gjëra nuk i ka thënë vetëm ai, por se ato vijnë nga burime organizatash
serioze si Amnisty International apo Human Right Watch; se ne shqiptarët nuk
duhet ta lexojmë librin e serbes Natasha Kandiç vetëm në kapitujt ku ajo flet për
krimet e serbëve ndaj shqiptarëve, por edhe kur flet për krimet e kroatëve,
boshnjakëve, shqiptarëve; se Kosova është i vetmi vend i ish Jugosllavisë që
nuk arriti të ngrejë gjykatë të vetën të krimeve të luftës (për çka bota u
detyrua të ngrejë Gjykatën Speciale në Hagë) e çka e ka ulur prestigjin e Kosovës
ndër vite, gazetarit nuk i interesonin fare këto të vërteta të rëndësishme që duhet
t’i bëjnë shqiptarët të reflektojnë. Ai ngulmonte t’i përçonte publikut idenë
se kishte përballë një tradhtar të kombit.
Dhe duket se ai e bëri
punën bukur mirë pasi Gashin të nesërmen e linçuan nëpër media sociale duke e
thirru “antishqiptar”, “bir shkjau”, “qen bir qeni që duhet pushkatuar” etj.
Por drama nuk mbaron as
me kaq. Akti tjetër i saj pati për protagonist Albin Kurtin vetë. Ndërkohë që
unë si spektator i saj prisja që Albin Kurti të dilte në mbrojtje të Gashit
lexova të nesërmen një lajm se e kishte shkarkua Gashin pasi konsideronte se: “debatin
në të cilin është përfshirë të mos e bëjë nga pozita e këshilltarit tim.”
Dy janë interpretimet që e shpjegojnë këtë shkarkim. E para: Kurtin e ka shtyrë ta bëjë këtë kultura e atyre që linçuan Gashin, që duket se, në këtë rast, e ka të shtrirë edhe në partinë e tij; e dyta, se ai nuk e paska thirrur Gashin si këshilltar për kompetencat në fushën me të cilën është marrë aq mirë (e që do t’i vlente edhe në negociatat me serbët), por për t’i dhënë këshilla.
Dy janë interpretimet që e shpjegojnë këtë shkarkim. E para: Kurtin e ka shtyrë ta bëjë këtë kultura e atyre që linçuan Gashin, që duket se, në këtë rast, e ka të shtrirë edhe në partinë e tij; e dyta, se ai nuk e paska thirrur Gashin si këshilltar për kompetencat në fushën me të cilën është marrë aq mirë (e që do t’i vlente edhe në negociatat me serbët), por për t’i dhënë këshilla.
Nuk di të them se sa në kulturën e masës
që linçoi apo lejoi të linçohet Gashi qëndron frika atavike e shqiptarëve ndaj
të fortëve, sa konformizmi i atyre që s’duan të shqetësojnë ndërgjegjen duke i
bërë asaj pyetje të sikletshme dhe sa ai kufizimi i kulturës tribale të
gjakmarrjes që disa nuk i le të kuptojmë se krimet ndaj të pafajshme nuk kanë
kombësi dhe se të justifikosh këto
krime është të fyesh edhe
viktimat e tua. Për mua janë të treja, por jam i bindur se shumica e shqiptarëve
nuk i duan mujsharët që kryejnë krime ndaj të pafajshmëve, prandaj mendoj se
janë mujsharët e të padrejtët, dhe frika e konformizmi ndaj kulturës së tyre
dhunës, ajo që mbizotëron në këtë histori. Po a nuk erdhi Kurti me premtimin e
një çlirimtari nga këta; e një emancipuesi nga kultura e tyre? E pra me aktin e
shkarkimit të Gashit ai iu bashkua linçuesve duke legjitimuar e përforcuar këtë
kulturë. Dikush mund të ngulmojë se shkarkimi i Gashit i duhej për të mos
humbur mbështetjen në betejat politike që e presin me kundërshtarët e tij shumë
më të këqij. Nuk e di, ndoshta ai mund t’i fitojë kështu ato beteja për
pushtet, por them se nuk është kjo
fitorja e madhe që presim, por fitorja me kulturën që na mban nën thundrën e
mujsharëve dhe injorantëve. Dhe për ta fituar atë bota
shqiptare ka nevojë për njerëz si Shkëlzen Gashi dhe jo për turmën e linçuesve
të tij. (Panorama, 27 prill 2020)