Friday, December 23, 2005

Perpjekja - Revista me e mire kulturore

Revista më e mirë kulturore për kontributin e rëndësishëm në debatin kulturor në Shqipëri, por edhe atë politik e më gjerë është vlerësuar revista "Përpjekja". Ky çmim "i rikthyer" si një traditë e hershme, por e munguar që prej 10 vjetësh u përzgjodh për "Përpjekja" nga juria e përbërë prej Bardhyl Londos, Mark Markut dhe Agron Gjekmarkajt. (Metropol, 23 dhjetor)


Thursday, December 22, 2005

Duke uruar më shumë mosbindje

I dashur Artan Lame,

Lexova letrën publike që më drejtoje dhe e pata të vështirë të kuptoj se çfarë të kishte shtyrë ta shkruaje, ose më saktë se cila ishte “thë point” e asaj letre publike. Kjo sepse gjeta në të shumë konfuzion dhe shumë gjëra që kundërshtonin njëra tjetrën. Por pastaj mendova se pikërisht ky konfuzion ishte thelbi i asaj letre dhe se, prandaj, meritonte një përgjigje.
Po ta them, pra, që në fillim shkakun që më shtyn të të shkruaj publikisht: është konfuzioni moral i asaj letre që sikur më ndriçoi më mirë një kategori të rëndësishme njerëzish në shoqërinë shqiptare që përbëjnë një fenomen nga ata pa të cilët nuk mund të kuptohet se pse jemi në atë gjendjen që ti e pikturon jo keq kur thua se jetojmë në një shoqëri ”…ku djali vjedh të atin; ku kushëriri vret kushëririn; […] ku malësori që na nguliti në shekuj fjalën "besë" vret sot murgesha; ku të gjithë kërkojnë që ministri të jetë i ndershëm, por edhe varrmihësi shet varre nën dorë; ku myslymanët vënë emra kaurrë, e kaurrët bëhen grekë; ku studentët blejnë provimet, e profesorët shesin tezat” (Mund të kishe thënë edhe ku kryeministri bashkë me një ministër shkelin me makinë një njeri në rrugë, e hedhin në kanal dhe ikin tutje si kriminelë ordinerë.)
Çfarë më tërhoqi vëmendjen posaçërisht tek letra jote për ta trajtuar atë si fenomen është fakti se ti, ndonëse ke qenë njeri me përgjegjësi - po të kemi parasysh se ke qenë zv/kryebashkiak i Tiranës dhe pastaj zv/ministër e kandidat për deputet i PS, - në tërë atë letër të gjatë nuk shfaq as hijen e përgjegjësisë vetiake për gjendjen e mjeruar që përshkruan, përkundrazi shpreh vetëm krenarinë për punët e mira që paske bërë, zotësinë që ndonëse të ka ardhur të japësh dorëheqjen je përmbajtur dhe dëshpërimin e thellë se tani në krye të vendit paskan ardhur ca barbarë që po shkatërrojnë tërë ato të mira që na keni lënë trashëgim. (Mos ndoshta kjo ishte “the point” e letrës tënde?)
Kjo puna e projektimit të së keqes gjithnjë jashtë vetes veç tjerash nuk është as inteligjente, i dashur Artan, sepse, po qe se ju, që u kishim në krye të vendit gjatë 8 prej këtyre 14 vjetëve tranzicion, do të na kishit dhënë me punën tuaj shembullin se udhëhiqeni nga të tjera vlera nga ato të kriminelëve, bukëshkalëve dhe besëbjerrurve që përshkruan, ne nuk do të ishim assesi në këtë gjendje që të zgjidhnim më mirë “barbarët” sesa ju. Diçka ka këtu që nuk shkon, apo jo?
Jam i sigurt që në këtë moment të letrës do të nënqeshësh e do të thuash: po ky pse më ngatërron mua me liderët? unë nuk jam as antar i PS. Sikurse të thashë nuk do të kisha marrë mundimin të të shkruaja sikur mos të të shihja si fenomen, si antropologji e një kategorie shumë të përhapur që e gjej, ndryshe nga ç’mendon ti, shumë përgjegjëse për gjendjen e vendit ndonëse jo në rolin dhe përgjegjësinë e liderve. E kam fjalën për kategorinë e atyre të rinjve teknicienë si ti, që u rekrutuan në administratën socialiste gjatë këtyre tetë vjetëve, që nuk arritën të dalin kurrë në rradhët e para të betejave politike, por që kanë qëndruar në prapavijë në sajë të disa atësive teknike apo thuaj po deshe intelektuale. Ajo që më ka bërë përshtypje, i dashur Artan, është gjakftohtësia kriminale me të cilën këta të rinj u janë nënshtruar dhe u kanë shërbyer epsheve dhe mbrapshtirave të shefavce të tyre politikë, mungesa e çdo personaliteti dhe e çdo kurajoje për tu thënë një herë të vetme “jo”, pale pastaj për të dhënë dorëheqjen e për t’i denoncuar publikisht. Aq sa gjithherë më janë dukur si njerëz që në vend të zemrës kanë një kuletë dhe në vend të mendjes një manjetofon ku regjistrojnë fjalët dhe batutat e shefave. Indirekt e përshkruan edhe ti vetë këtë kategori kur më thua se dikur paske dashur të japësh dorëheqjen “për çështje parimi”, por një mik ta paska prishur mendjen duke të thënë se “në Shqipërinë e sotme, dorëheqja ka vetëm një efekt, i bën të tjerët të thonë: U lirua një vend, o burra kush ta kapë". Dhe e keqja është se ti as nuk e kupton se sa e rëndë është kjo që thua. Vazhdon të mbetesh konfuz, kërkon një alibi për nënshtrimin, mungesën e personalitetit, kurajos (kuptohet, edhe për përfitimet që ke nxjerrë prej këtyre dobësive), dhe thua me një gjuhë që jo rastësisht të kujton kohën kur klasa punëtore konsiderohej si superiore ndaj intelektualëve: “Asnjë makinë nuk riparohet duke debatuar për të nga lulishtja përballë. Jo, është e domosdoshme që mëngëpërveshur t'i hapësh motorrin, të llangosesh me vaj e naftë, të bësh edhe gabime, paçka se nga lulishtja përballë do të të akuzojnë edhe se e prishe makinën.” Dhe shton se tërë ato punë të mira që na qënkan bërë janë bërë pse njerëz si ti paskan qëndruar brenda sistemit, paçka se u kanë bërë naftën parimeve. Të them të drejtën kur arrita në këtë pikë të letrës mu duk se e kapa “the point” pse e ke bërë letrën publike: të miklosh kryetarin e ri të PSsë, sepse këto janë pikërisht idetë e tija të stërpërsëritura. Mirëpo, sipas meje, ky është shkaku pse jemi katandisur në këtë gjendje i dashur Artan. Fakti se njerëz si ti nuk arrijnë të kuptojnë se në fakt ne jemi të tërë brenda një sistemi të madh që quhet demokraci dhe brenda këtij sistemi, quaje po deshe makinë, ka shumë pjesë e shumë lloj specialistësh. Kurse sipas asaj që ke ti parasysh me “sistem” ne, që bëjmë kritikën se si po rregullohet makina, nuk kemi asnjë vlerë pasi qënkemi jashtë sistemit, në lulishte apo në kafene. Po a nuk e kupton kaq gjë, i dashur Artan, se të tjerët nuk kanë vlerë për ata që janë duke riparuar makinën ose pse këta nuk kanë veshë për të dëgjuar ose pse nuk kanë hallin të rregullojnë makinën, por të fusin në xhepat e veta paratë që u janë dhënë për të regulluar makinën. E në këtë rastin e dytë, pjesët e tjera të makinës së sistemit (të demokracisë) si psh. gazetarët kanë për detyrë t’i investigojnë e denoncojnë kurse pjesë të tjera, prokurorët apo gjykatat, duhet t’i dënojnë e tu heqin të drejtën e punës së mëtejshme në makinë.
To do të më thuash se kur fole për qëndrim brenda sistemit e kishe fjalën për kompromisin e detyruar me të keqen për të çuar të mirën përpara. Por sipas meje ky nuk është kompromis, sepse kompromisi nënkupton dy palë, dy zëra që dëgjohen respektivisht, kurse në rastin e sistemit ku u fute ti bëhet fjalë për nënshtrim që degradon në shkrirje të gjithshkaje në një palë, atë të së keqes. Sepse unë nuk të kam dëgjuar asnjëherë ty dhe sivëllezërit e tu, o Artan, të thoni qoftë edhe një herë të vetme diçka që e mendoni ndryshe nga shefi i rradhës të së keqes – derisa ju kanë flakur jashtë zyrës.

I dashur Artan,
Ti shkruan në letër goxha fjalë të mira për punën time si gazetar, por çuditem se si paske harruar se jo më larg se disa vjet më parë, kur ishe pjesë e “sistemit”, nënkryetar Bashkie, iu përgjigje një kritikës sime (nga lulishtja) duke e quajtur punën time si ajo e atij që “ka marrë çiften dhe ka dalë për gjah” madje kërkoje gjeneralin e ushtar Lubonjës që t’i jepte këtij urdhërin “qetësohu!”. (Mos ki merak se ka edhe më keq se ti. Ka nga ata në ato zyra që edhe më kanë kërcënuar duke më thënë se siguresa e çiftes më ka mbaruar dhe kështu ajo do të më plasë në dorë.)
Çfarë të besoj se janë vlerësimet e tua për mua, i dashur Artan, ato që thua tani apo ato që thoje kur ishe në “sistem”? Nuk se s’i besoj ato që thua tani, edhe pasi, kur ike nga Bashkia, erdhe më dhe të drejtë në kritikat e mija madje më paralajmërove se Tiranës po i përgatitej një masakër urbane edhe më e madhe nga ajo që përfytyroja unë. Madje, besoj, siç të kam shkruar edhe atëhere, se nuk ishte pene jote, por ajo e kryetarit tënd që i kishte shkruar ato rradhë e i kishte sajuar ato figurat me çifte. Por, për fat të keq, i besoj po njëlloj edhe ato që thoje atëhere, sepse, kjo është çështja: ne jemi ajo çka bëjmë në kontekste të caktuar dhe jo ajo çka duam të bëjmë, por nuk kemi fuqi ta bëjmë apo mendojmë se do ta bëjmë kur të kemi më shumë mundësi e fuqi. Ti, që sot në papunësi më quan mua shembull që duhet të frymëzojë të tjerët dhe që dje në pushtet më ke quajtur njeri që i duhet mbyllur goja flet nga dy kontekste të ndryshme duke mos qenë, për fat të keq, i besueshëm në asnjërin. Unë do t’i kisha respektuar fjalët që thua sot në papunësi sikur dje në pushtet të kishe treguar se je i aftë të kesh e mbrosh mendimet e tua të ndryshme nga shefat. Kurse ti ke treguar se je në gjendje vetëm t’i nështrohesh e shërbesh shefit. Dhe kur them “ti” kam parasysh një kategori pafundësisht të gjerë që japin shembullin e keq kësaj shoqërie dhe që kanë përgjegjësi të madhe për katandisjen e saj në katastrofën morale që përshkruan edhe ti. Ja pse nuk më vjen të të falenderoj për fjalët e mira që më thua me rastin e marrjes së çmimit për integritet. Do t’i kisha vlerësuar shumë sikur të vinin nga një njeri që kur ishte në pushtet, në vend se të rreshtohej, kundër bindjeve të tija, me ata që kërkonin të ma mbyllnin gojën, të kishte mbrojtur publikisht ato mendime që i ndante me mua.
Një burrë i mënçur, i dashur Artan, ka thënë se nuk duhet të themi “Poshtë tiranët!” por “Poshtë skllevërit!” Po të thellohesh do të vesh re se ka ka pasur dy herë të drejtë pasi tirani dhe skllavi nuk janë tjetër veçse dy anë të së njëjtës medalje.
Duke të uruar më shumë mosbindje
Fatos Lubonja

(Korrieri, 18 dhjetor 2005)

Friday, November 25, 2005

Duhet të bashkohemi ndryshe

Lexova editorialin e kolegut Mero Baze “Pse u bashkuam tek Tema” me vemendje të veçantë jo vetëm sepse tema që preket është e një rëndësie të veçantë për shoqërinë, por edhe sepse ka të bëjë me profesionin tonë. Gjeta aty shqetësimin e gazetarit mbi raportin e “rreziqeve” më një anë dhe “vlerave” më anë tjetë që ka paraqitur dhe paraqet investimi i biznesit në shtyp, deluzionin e humbjes në betejën për pronësinë e shtypit midis pronarëve të fuqishëm dhe gazetarëve të varfër dhe propozimin e mbledhjes së gazetarëve më të mirë në dy tre media për të ruajtur kështu dinjitetin e vetes dhe të profesionit.
Në shkrim citohem edhe unë që e kam trajtuar për një kohë të gjatë temën e “rreziqeve” që paraqet ai që Baze me eufemizëm e quan “investimi i biznesit në shtyp”, duke i mshuar më shumë rreziqeve, që, sipas meje, kanë qenë më të mëdha, dhe që, madje, nuk kanë mbetur vetëm rreziqe, por janë shndrruar prej kohësh në dëme, duke ngritur prej kohësh nevojën e një reformimi të medias shqiptare.
Kur flet për nevojën e reformimit Baze më atribuon idenë se “Më ideale do të ishte ajo që propozon dhe ëndërron Fatos Lubonja […] – krijimi i një mediaje ku pronarë dhe drejtues të jenë vetëm gazetarët”.
Pa dashur të hyj në polemikë me Bazen e ndjej të nevojshme të sqaroj se ideja ime për mënyrën se si duhet të reformohet media jonë nuk është ashtu, por në thelb ndryshe. Ideja ime e reformimit të medias mbështetet mbi dy shtylla kryesore:
Së pari, mediat, veçanërisht gazetat, duhet të kenë identietin e tyre, fytyrën e tyre. Pra ato nuk mund të jenë si skuadrat e futbolit ku lojtarët më të mirë blihen nga klubet më të fuqishëm financiarisht. Ato duhet të kenë një identitet të tyrin që krijohet nga mbledhja së bashku e një ekipi gazetarësh të cilët ndajnë afërsisht të njëjtat aspirata dhe vizione për botën e që përcaktojnë, të udhëhequr nga ky vizion, edhe politikat editoriale.
Së dyti, përveç identitetit, por edhe nëse u mungon identiteti, mediat duhet të jenë brenda ekonomisë së tregut. Pra nuk është çështja nëse pronarët janë gazetarë apo biznesmenë, të fuqishëmn apo më pak të fuaqishëm financiarisht, por që kushdo qoftë pronari të jetë i ndershëm dhe të respektojë ligjin dhe tregun e lirë. Pronari qoftë biznesmen apo një grup biznesmenësh, qoftë gazetar apo grup gazetarësh duhet ta ketë gazetën mall që mbijeton në sajë të tregut dhe jo në sajë të “sponsorizimeve” që dalin nga burime të tjera, shpesh të dyshimta, interesat e të cilëve diktojnë edhe politikat editorale. Historia e shkurtër e mediave tona private ka treguar se këto politika janë diktuar kështu edhe kur pronarë kanë qenë gazetarë që nuk kanë pasur biznese të tjera nga prapa, prandaj ideja që më atribuon Baze nuk qëndron, ndonëse kur vjen fjala për preferenca do të preferoja të punoja në një gazetë me shumë pronarë, jo një, dhe mundësisht të ishin gazetarë.
Bashkohem me idenë e Bazes se gazetarët më të njohur duhen grupuar në dy tre mediat kryesore “me qëllim që fuqia e fjalës dhe identiteti i shtypit të mos humbasë”. Shqipëria ka 25 të përditëshme me një tirazh vetëm 100 000 kopje. Kjo është anormale ashtu sikurse është anormale shitja e shumicës së tyre nën kosto, ashtu sikurse është anormal edhe numri tejet i madh i televizoneve. Por ngulmoj se të vetmit rregullatorë që do ta kryenin këtë proces reformues janë identiteti i gazetës që nënkupton edhe gazetarë që investimin e tyre kryesor kanë emrin dhe vizionin e tyre për botën si dhe respektimi i tregut e jo fuqia financiare e një pronari apo një tjetri që mund t’i blejë këta gazetarë siç blihen futbollistët. Krahas këtyre, kur flasim për mediat elektronike, shoh si aktor të rëndësishëm rregullues reformimin e Televizionit Publik në modelin e shumicës së vendeve evropiane.
Këto ide që i shtjellova shkurt nuk janë diçka ideale, prandaj e paaritëshme, ashtu siç paraqitet në editorialin e Bazes ideja ime, por një realitet që e gjen kudo në botën e qytetëruar demokratike. Kudo në botën e qytetëruar gazetat dhe gazetarët kanë identietin e tyre: janë konservatore apo libarale, të majta apo të djathta, të qendrës së majtë apo të djathtë dhe, po ashtu, kanë edhe një elektorat të vetin të preferuar. Është vështirë gjithashtu të gjesh gazeta që në aspektin financiar nuk mbijetojnë duke respektuar ekonominë e tregut dhe ligjin, por duke zhvilluar dhe mbrojtur ekonomi informale.
Mendimi im i patundur është se nëse do të bëjmë seriozisht luftën kundër sistemit të korrupsionit si luftë për më shumë demokraci dhe liri, për më shumë barazi përpara ligjit, për më shumë zhvillim ekonomik të shëndoshë aq sa ç’është i rëndësishëm reformimi moral dhe ligjor i institucioneve të tilla si Prokuroria e Gjyqsori po aq i rëndësishëm është edhe reformimi i mediave. Dhe këtë duhet ta kuptojmë urgjentisht të gjithë sepse, përndryshe, do të jetë vonë për të gjithë. Kaosi i identitetit dhe kaosi i tregut në media, por edhe në politikë e shoqëri përgjithësisht, që disave u duket se u leverdis sepse kështu përfitojnë nuk mund të mos kthehet më herët ose më vonë edhe kundër këtyre përfituesve.
Historia e rrëzimit mbi kokat e fëmijëve tanë të tavanit të shkollës “7 marsi”, që jo rastësisht del se është restauruar nga kompani biznesmenësh që kanë në pronësi edhe media, është një metaforë denoncuese e tërë këtij sistemi tragjik që kemi ndërtuar dhe një britmë alarmi për të gjithë se duhet ndërtojmë një të ardhme ndryshe e, për këtë, duhet të bashkohemi ndryshe. (Korrieri, 18 nëntor 2005)



Monday, November 14, 2005

Populli i te korruptuarve dhe populli shqiptar

Pandeli Majko mori persiper para dy ditesh te deklaroje ne emer te popullit, jo vetem te "popullit socialist" sic e quajne elektoratin e tyre, por te gjithe popullit se ky, populli shqiptar pra, nuk do t'ia dije se cilet jane pergjegjesit e katrahures se dritave, por thjeshte kerkon drita. Eshte popull i vuajtur i shkreti, i mesuar me abuzimet e politikaneve; nuk mundet ky popull kaq i papjekur, i korruptuar edhe vete, ta gezoje lluksin qe te kerkoje pergjegjesite morale dhe ligjore te baballareve te kombit, si Majko me shoke.

Nderkaq, teksa Majko leshonte nje deklarate te tille, ne te njejten dite ne debatin ne Parlament nje deputet i ri socialist, Balla, ia perseriti ministrit Ruli oferten e kryesocialistit Rama per t'u dhene demokrateve eksperte socialiste te dritave - kuptohet me kusht qe keta te pranojne publikisht paaftesine e tyre, dmth, te ikin nje sahat e me pare nga pushteti. Do te ishte interesant sikur Berisha apo Ruli t'i pranonin keta eksperte, sepse te gjitha arsyetimet te cojne ne perfundimin, se ne kete rast, o do te provohej qe socialistet mashtrojne, ose qe ata nuk kane ndertuar institucione, por lidhje jashteinstitucionale me biznesin e prurjes se energjise? Megjithate kjo eshte nje ceshtje tjeter. Le te kthehemi tek deklaratat e siperpermendura te lidereve socialiste.

Duket sheshit se socialistet jane ne krize udheheqesie: nderkohe qe Rama dhe Balla ia dedikojne papergjegjshmerisht mungesen e dritave papaftesise se demokrateve, me ane tjeter Majko me thirrjen e tij per lene menjane pergjegjesine le te kuptosh se te pakten gjysmen e saj e kane socialistet - cka e pranoi publikisht edhe udheheqesi i FRESH, Koja, madje e pranoi publikisht edhe ish-drejtori socialist i KESH-it Harasani ne "Opinion", i cili fajin kryesor per kete krize ia vuri nje avarie te madhe ne Vaun e Dejes qe ka ndodhur ne kohen e socialisteve.

Deklaratat e Majkos, Kojes dhe Harasanit do te nenkuptonin te pakten qe socialistet te shuanin qirinjte e festes qe kane ndezur, te kerkonin pergjegjesite e tyre e te ndihmonin pa kushte e me perunjesi per zgjidhjen e krizes. Mirepo nuk po ndodh keshtu. Te dy krahet e PS jane ne unison kur vjen puna per te ndezur qirinjte e festes se territ ne Parlament. Si shpjegohet kjo? Kjo ka vetem nje shpjegim, qe mund ta japesh duke patur parasysh dy gjera, se pari se nuk ka njeri te popullit normal qe te mos kerkoje te dije se cilet jane pergjegjesit e te mos kerkoje denimin e tyre jo thjeshte per rastin ne fjale, por edhe sepse eshte tejet i lodhur me kete sistem pandeshkueshmerie kur nje grusht horrash e vjedhesish e mashtron e perdhunon perdite pa u hyre gjemb ne kembe dhe, se dyti, se nuk ka njeri me nje minimum inteligjence qe te mos nxjerre deduksionin se pergjegjesia kryesore per kete krize nuk ka mundesi te jete e demokrateve qe sapo erdhen ne pushtet. Shpjegimi pra eshte se si Rama edhe Majko nuk i ndezin qirinjte ne emer te popullit shqiptar, as te atij socialist, por ne emer te "popullit te te korruptuarve" dhe si Rama dhe Majko japin shenja te qarta se kjo opozite, as qe ka ndermend ta luftoje korrupsionin ne rradhet e veta, madje ka marre persiper te kunderten: te mbroje sistemin e korrupsionit.

Mirepo, thene kjo qe thashe, vijme ne nje ceshtje tjeter shume delikate per momentin. Ky realitet dramatik dhe reaksionar i opozites sone e ben edhe me te komplikuar luften kunder korrupsionit. Rasti i krizes energjitike mund te sherbeje si nje metafore e problematikes se kesaj situate. Sipas nje fakti qe thuhet me ze jo fort te larte nje nga shkaqet e kesaj krize eshte edhe se qeveria nuk ka dashur te vazhdoje lidhjet e blerjes energji me nje kompani te cilen e ka akuzuar se ka futur ne xhepat e ish pushtetareve rryshfete te majme. Madje, sipas Harasanit, jane ulerimat e kesaj ish-opozite qe penguan ne gusht lidhjen e nje kontrate me kete kompani. Kjo nenkupton se qeveria ka prere urat me kete kompani partnere te socialisteve dhe perforcon dyshimin se "ekspertet" socialiste te dritave mund te jene ish-pushtetaret seksere qe kane mbajtur lidhjet jashteinstitucionale me kompanine dhe qe kane humbur tani fitimet. Dhe nuk eshte pa gjasa qe ne kuadrin e strategjise se reaksionit te sistemit te korrupsionit, puna te shkoje deri aty sa keta te deshirojne ta coje vendin ne kolaps per te rimarre pushtetin dhe rifituar perfitimet e humbura. Aq me teper kur ke parasysh se sistemi ka ne dore edhe shumicen e mediave ku po shohim nje ushtri gazetaresh te ulerijne per krizen e dritave pa hetuar per shkaktaret, te cahen per bllokimin e ndertimeve ne disa rruge, nderkohe qe as kane care koken te shqetesohen e te informojne, pse po hame pluhur e po masakrohemi ne rruget e hapura cprej kur nuk mbahet mend. Aq me teper, po ashtu, kur ke parasysh se njerezit me te kamur te vendit, ndertuesit, shumica edhe pronare te ketyre mediave, pasi nuk u kane lene femijeve as edhe nje pellembe vend per sheshe dhe vend lojrash atje ku banojne, po u kundervihen shembjeve te objekteve qe kane ndertuar pa leje ose me leje qe bien ndesh me ligjet me themelore te shtetit ne vendet qe cdo shoqeri i ka te shenjta - oborret e shkollave.

Por nese eshte keshtu, sikurse me duket se eshte, kjo ngre edhe nje problem tjeter po kaq themelor per momentin: a ka qeveria nje projekt te qarte ne luften kunder korrupsionit apo lufta kunder tij behet ne menyre pasionante, duke goditur atje ketu pa strategji, pa rradhe te studiuar veprimesh dhe pa mbeshtetjet e duhuara ose, edhe me keq akoma, me synime te tjera nga lufta e vertete kunder korrupsionit? Tashme eshte e qarte se kanceri i korrupsionit nuk eshte me ne fazen fillestare, por eshte ne fazen e metastazave. Ay ka leshuar metastaza gjithandej, ka kapur cdo institucion me ne krye opoziten, prandaj dhe lufta kunder tij eshte shume me e veshtire dhe me e komplikuar. Kur shtrohet problemi i luftes kunder tij duhet patur parasysh nje parim baze i kirurgjise: operimi duhet bere me synimin qe trupi te shpetoje, jo te vdese. Po ashtu nje operim i tille nuk behet dot nga nje njeri i vetem, por ka nevoje per ekip te koordinuar. Rasti i krizes energjitike eshte ay me elokuenti per te ilustruar se lufta ndaj te keqes mund te shkaktoje deme me te medha se vete e keqja nese nuk behet si duhet. Nese qeveria ka refuzuar bashkepunimin me kompanine ne fjale pasi ka te dhena se ajo ka pasur lidhje korruptive me Nanon apo te tijte do te duhej te ishin siguruar burimet e tjera energjitike perpara se te goditej kjo lidhje. Aq me teper po te kesh parasysh se populli, viktime e korrupsionit, per shkak te mosbesimit te thelle qe ka trasheguar ndaj politikaneve, e ka ende te veshtire te besoje se lufta kunder korrupsionit ka dhe do te kete gjithhere synime te mbara dhe jo te mbrapshta, qe do ta bente, keshtu, te gatshem per sakrifica qe me ne fund do ta nxirrnin ne drite.

Si perfundim, ne baze te parimit se cdo e keqe e ka nje te mire, le te shpresojme se terri i sotem i dritave, qe nuk ka te beje vetem me krizen e energjise, por edhe me ceshtjet e zhvillimit normal te ekonomise dhe te demokracise ne vend, ashtu sikurse ne pergjithesi momentet e krizave te forta, do te ndihmoje te ndricohet e te marre rruge per mbare ky konflikt i shemtuar midis popullit te te korruptuarve dhe popullit te shumevuajtur shqiptar. (Korrieri, 12 nentor 2005)


Ndergjegja qytetare dhe ndergjegja ligjore e prokurorit

Para disa ditesh me qelloi ta pi kafene ne nje tryeze me nje grup midis te cileve ishte edhe miku i ngushte i nje biznesmeni. Ishte hera e pare qe takohesha me kete njeri dhe meqenese tema e dites ishte lufta kunder korrupsionit dhe deklaratat "pro" dhe "kunder" prokurorit Sollaku - kisha shkruar edhe vete nje shkrim ato dite - ai nuk hezitoi fare te na tregonte, madje duke bere gallate, se si funksiononte puna e mikut te tij qe e kishte me te famshmit tendera me shtetin. Ne fakt nuk degjova ndonje gje qe nuk e dija, por perseri ngrita veshet me ate interesin dhe habine qe te pushton kur te tregojne historira qe sa here i degjon aq here cuditesh e te duket sikur po i degjon per here te pare. Nuk e di nga vjen "freskia" e perhershme e ketyre historirave, ndoshta nga pabesueshmeria e tyre, por ndoshta edhe pse prekin disa fije te vecanta te ndergjegjes sone qe leshojne edhe ca tinguj te vecante nder te cilat, pa dyshim, jane edhe ato fije qe na bejne te kemi aftesine per t'u indinjuar nga padrejtesia sa here e takojme ate.

Miku i biznesmenit na tregoi ne tryeze me hollesi per te famshmin 10% qe i kerkohet kur miku i tij aplikon dhe fiton tenderin.

Kini parasysh - shtoi menjehere - nuk behet fjale per 10% te fitimit, jo, behet fjale per 10% te shifres se tenderimit. Tregonte me hollesi dhe detaje sesi i'a kerkonin "Mon Kukaleshet" e ndryshem kete 10%, sesi perdoreshin metodat qe firma te vihej apo te mos vihej apo te vonohej derisa te merrej shuma. Dhe pastaj beri nje llogari. Kuptoni - tha - qe te nxjerre fitimin, mikut tim i duhet pastaj te gjeje mallin me te lire, te shmange tatimet - e, tek e fundit, perseri mbetet i pakenaqur, sepse pjesen e luanit e merr ministri. Sikur ministri te pakten te merrte 10% e fitimit puna do te ishte ndryshe. Kishte kaluar tre ministra socialiste miku i tij dhe bente me humor krahasimin e babezise se tyre. I permendte edhe me emra dhe une, me hidherim konstatova se ata ne moshe me te re ishin me te babezitur/ korruptuar sesa ata me te vjetrit.

Shprehte pakenaqesine per kete situate, por ne menyre te natyrshme thoshte se miku i tij ishte i detyruar te paguante, perndryshe, dilte jashte loje me tere biznesin e tij, sepse kishte shume te tjere qe mund ta zevendesonin.

Duke degjuar keto historira me pushtoi ndjenja e ironise, duke patur parasysh prokurorin Sollaku qe deklaronte po ato dite neper televizione se tek ay nuk ekzitonin prova per korruptueshmerine e politikaneve, duke lene te kuptoje se ai nuk ka vepruar per mungese provash dhe se fajtori per mungesen e ketyre provave duket se na qenkesh diku jashte prokurorise, tek policia gjyqesore, tek ca ligje qe mungojne apo ku di une se ku tjeter.

Pa dyshim nuk mund ta vesh doren ne zjarr se prokurori ka prova te mjaftueshme ne sirtaret e veta - ndonese ende nuk e kam kuptuar se pse nuk i quan prova ato te Kontrollit te Larte te Shtetit disa prej te cilave me jane dukur teper elokuente, aq me teper kur ke parasysh se prokuroria jone ka funksion aktiv hetimor, dmth ka detyre/ kompentence qe te nise hetime dhe jo te prese t'i plotesohen dosjet me pika e me presje. Nxitoj me kete rast te them se nese mazhoranca ka vertet vullnet politik per te luftuar korrupsionin ne politike, duhet nder te tjera te mbushe urgjentisht edhe ato vrima ligjore qe i sherbejne si alibi prokurorit.

Por megjithate, packa se ne sirtaret e Sollakut nuk paska prova te mjaftueshme, pasi, sipas tij, paska disa pengesa qe nuk e lene ujin te shkoje si e sa duhet ne mullirin e tij qe ky te bluaje, fakti qe jashte sirtareve te Sollakut keto prova i gjen me thase nuk vihet ne dyshim. Sikur te mos ishte keshtu, pra, sikur korrupsioni te mos ishte, sic eshte, nje semundje endemike ne shoqerine tone, ay miku i biznesmenit nuk do te guxonte ta hapte gojen per ato historira 10%-shash e tenderash e ministrash, ne prezence te nje njeriu qe nuk e kishte takuar asnjehere. Problemi madje, sipas meje, nuk eshte mungesa e provave, por bash e kunderta, superbolleku i tyre. Te thuash se nuk ka prova ne kete det korrupsioni, sic thone socialistet me ne krye Ramen dhe Majkon, eshte njelloj sikur te thuash se jemi futur ne uje me gjithe rroba dhe kemi dale pa lagur. Problemi eshte tjeter, pra: nje pjese jo te vogel nuk i ben me pershtypje se jemi te lagur, sepse jemi te rrethuar gjithandej me uje dhe jemi te detyruar te veme bythen ne uje kudo qe ulemi. Me fjale te tjera u ka humbur ajo ndjenja e indinjates ndaj padrejtesise, mashtrimit, vjedhjes kur degjojne historira si ajo qe degjova une.

Ajo cka trondit ne kete kontekst eshte fakti se edhe prokurori (kur them prokurori kam parasysh jo vetem Sollakun, por shumicen e prokuroreve rreth tij, por duke theksuar se ay eshte pergjegjesi kryesor, sepse institucioni i tij ka nje strukture mjaft te centralizuar) ben pjese nder keta te lagur qe s'u ndez baroti, qe ka humbur ndjeshmerine per t'u indinjuar nga kjo situate. Prokurori duket sheshit se nuk eshte i shqetesuar fare, jo me si njeri i ligjit, por edhe si qytetar per faktin se ata, te korruptuarit dhe korruptuesit, demtojne me veprat e tyre te tjeret, njelloj sikurse edhe vjedhesit ordinere apo trafikantet e droges, madje shume me teper po te kesh parasysh se sa fuqi kane keta lloj individesh, por edhe se sa te medha jane shumat qe vjedhin. Problemi pra eshte se fillimisht eshte e molepsur ndergjegja qytetare e prokurorit dhe veshtire te kerkosh ndergjegje ligjore apo profesionale te shendoshe, kur eshte e molepsur ajo qytetare. Ne rastin me te mire, nese nuk jane vete te korruptuar, sikurse kam frike se eshte e verteta, prokuroret tane jane te molepsur nga ideja se qytetaret nuk jane te barabarte perpara ligjit, se nese ata kane pushtet, atyre u duhet hapur rruga, edhe kur ne kete rruge ata shkelin njerezit me makine dhe i hedhin ne kanal.

Prokurorit pra i leverdis mungesa e hallkave qe duhet te cojne informacionin e plote, sepse keshtu ay mund ta kete ndergjegjen e tij ligjore me te qete. Atij nuk i mjafton qe Zyra per Mbrojtjen e Qytetareve e Kreshnik Spahiut ka denoncuar ekzistencen e 15 familjeve mafioze, duke percaktuar edhe qytetet se ku ato ndodhen, por i thote ne televizion Kreshnik Spahiut: eja ne prokurori, denoncoi ose mos fol - sikur te mos jete ne kete dynja e te mos dije se hetimet ne keto raste duhen kryer ne menyren me te fshehte e nga organe te pajisura e te forta sic duhet te jete, por fatkeqesisht nuk eshte, ay i veti.

Nga sa kam ndjekur keto kohe reagimet e prokurorit Sollaku, ku do te fusja edhe heshtjen e prokuroreve kolege te tij, jam bindur edhe me shume se ay/ ata ndodhen ne anen tjeter te barrikades se luftes kunder korupsionit, ne ate te mbrojtjes se sistemit te korrupsionit, e cila, per fat te te keq, shoh se eshte e mbushur goxha plot me burra te ndershem, sipas kutit tone te ndershmerise: dmth te nje "ndershmerie", ku ne vend te ndergjegjes qytetare dhe ligjore mbizoteron ndergjegja e perkatesise ne klan, e ndereve dhe favoreve, e perziere me kulturen "ay gjarper qe nuk me kafshon mua, rrofte 100 vjet", me ate "merr e ik" e ku vetem indinjaten e ndergjegjes qytetare e ligjore ndaj padrejtesise nuk e gjen. (Korrieri, 06 Nentor 2005)


Friday, November 4, 2005

PD, korrupsioni dhe industria e ndërtimit

Pa dyshim kush po ndjek zhvillimet e fundit politike shqiptare nuk mund të mos verë re se në qendër të tyre është dinamika që ka krijuar lufta kundër korrupsionit e cila mori një theks edhe më të fortë nga lajmi i freskët se Transparency International e ka renditur Shqipërinë ndër vendet më të korruptuara të Botës.
Kjo dinamikë në jetën politike është krijuar kryesisht nga ballafaqimi i tre qëndrimeve:
së pari, qëndrimet e mazhorancës e cila ka ndërmarrë disa aksione politike ku ndër më të shënuarit janë kërkesa për heqjen e imunitetit deputetëve, disa aksione në dogana, presionet politike për të aktivizuar Prokurorinë, shembja e ndërtimeve pa leje në shkolla, si dhe futja në dietë e qeverisë dhe e parlamentarëve nëpërmjet shkurtimit të shpenzimeve;
së dyti, qëndrimet e opozitës PS e cila me një politikë kryesisht destruktive kundërshton thuajse gjithshka bën mazhoranca dhe nëpërmjet organit të saj Zëri i Popullit akuzon se edhe demokratët janë të korruptuar;
së treti, qëndrimet e LSI që shprehet pro nevojës së luftës kundër korrupsionit, por ngulmon se aksionet e qeverisë janë më tepër fasadë, pra se nuk ka vullnet serioz të mazhorancës për të luftuar korrupsionin.
Përballë kësaj dinamike opinioni publik mbetet ndërdyshës, dhe njëherësh edhe në pritje të zhvillimeve të mëtejshme për të vërtetuar nëse PD e ka seriozisht apo nëse kanë të drejtë socialistët që i quajnë demokratët të korruptuar e në këtë kontekst edhe LSI-stët të cilët sot për sot i konsiderojnë aksionet e PD thjesht propagandë.
Pa dyshim aksione të tilla si shkurtimi deri në përgjysmim i bodyguardëve si dhe i shpenzimeve qeveritare nuk mund të kritikohen ashtu sikurse edhe kërkesa për heqjen e imunitetit deputetëve apo dhe kërkesa që Prokuroria dhe Shiku të zgjohen madje edhe të ndryshohen. Por kuptohet se ende kërkohet diçka më tepër që njerëzit të binden se këto janë shprehje e një vullneti të mirë dhe jo të keq sikurse akuzon PS e tërthorazi edhe LSI. E, në këtë kontekst, të mos harrojmë se, sikurse është thënë shpesh nga PD në opozitë, sistemi ynë i korrupsionit apo mafja që ka kapur shtetin ka ndërtuar struktura që në një farë mënyre i ka bërë politikanët tanë të kenë dy rroga, një “modeste” që ua jep shteti si dhe rrogën e majme qu jep sistemi i korrupsionit. Me një fjalë, metaforikisht, shkurtimi i rrogës modeste nuk mjafton për të na bindur se kemi të bëjmë me diçka serioze nëse nuk shohim goditje mbi atë sistem që u jep politikanëve tanë rrogën e majme.
Në këtë pikë opinioni është ende ndërdyshës. Njihen vështirësitë e luftës kundër korrupsionit: ay është një fenomen jo vetëm i politikës, por edhe social kulturor i përhapur si një rrjet kapilar në çdo qelizë të shoqërisë dhe të ndërhysh në të është një punë që kërkon shumë mund e kohë. Nuk mund të mohoet edhe rreziku se po të tentosh ta rrëzosh sistemin e tij me një të goditur ay mund të të zerë brenda, aq më tepër kur edhe instrumente të tilla si Prokuroria apo Gjykatat apo SHISH janë të infektuar rëndë prej tij e mund të të sabotojnë. Por, nga ana tjetër, nuk mund të mohoet se kundër tij më së pari duhet vullnet i mirë dhe diagnistikim i saktë në mënyrë që të përcaktohen edhe terapitë e sakta si ato intensive edhe afatgjatat.
Prandaj ajo çka sot kërkon opinioni është pikërisht dhënia e shenjave bindëse të vullnetit të mirë dhe të diagnostikimit të saktë. A po duken këto? Vështirë të vesh bast për “po” apo “jo”, por disa shenja shqetësuese pro “jo”-së është mirë të thuhen sa më parë.

Shteti brenda shtetit i industrisë së ndërtimit
Nëse sot flitet për dëme të pallogaritëshme të kryera ndaj këtij vendi më së pari do të rendisja helmimin nga korrupsioni të sistemit arsimor dhe atij shëndetsor ku njerëzit në mënyrë masive ndeshin degradimin moral të shoqërisë. Por për këto dy plagë të hapura flitet shumë ashtu sikurse edhe për nevojën e funksionimit të drejtësisë kundër të korruptuarve, edhe kjo si terapi imediate. Ajo që më duket shqetësuese është se pak ose aspak flitet për një plagë tjetër që duhet të vihet edhe ajo në kategorinë e parë e që kërkon ndërhyrje urgjente sepse edhe ajo po shkakton dëme që nuk mund të riparohen ose që duan një kohë shumë të gjatë për tu riparuar. E pra nëse flitet për shtet të kapur nga mafja, që ka sjellë dëme të pallogaritëshme politike, morale, ekonomike, dëme të pallogaritëshme ekollogjike, korrupsion të paparë, nëse flitet për media gjithashtu të kapura nga mafja një nga aktorët kryesorë të këtyre dëmeve është industria e ndërtimit. Hipertrofizimi i kësaj industrie e ka futur ekonominë në një rreth vicioz moszhvillimi nëpërmjet thithjes së të tëra investimeve të shqiptarëve kryesisht në këtë industri e cila nuk është prodhuese dhe zhvilluese. E ndërkaq, si rrjedhojë e këtij hipertrofizimi, nëse sot është shkatërruar bregdeti aktor kryesor janë politikat e mbrapshta të pakontrolluara ndërtuese betonuese. Saranda dhe Durrësi janë shembulli më dramatik i këtij fenomeni. Nga zona turistike ato janë kthyer në të kundërtën e asaj që tërheq turizmin. Nëse sot flitet për shkatërrim të tokave bujqësore, ajo është përsëri aktorja kryesore, nëse flitet për shkatërrim të lumenjve aktorë kryesor janë lavatriçet pa fund në funksion të industrisë së ndërtimit. Nëse janë shkatërruar pyjet përsëri aktorë kryesorë janë sharrat e kësaj industrie. Nëse është shkatërruar pejsazhi përsëri ata janë aktori kryesor. Poende cilësia e jetës së banorëve të Tiranës, Durrësit, Vlorës, Sarandës, etj. është e një niveli dramatik. Zgjidhja e problemit të banimit për një pjesë (një nga të mirat e kësaj industrie) është shoqëruar me shkatërrimin e banesës së madhe: qytetit ku njerëzit banojnë. Mjafton të kesh prasysh se tiranasit thithin një ajër tre deri në dhjetë herë më të ndotur se norma dhe se fëmijët e tyre nuk kanë thuajse më asnjë vend publik ku të mund të luajnë apo të shëtiten të pashqetësuar nga agresioni i trafikut, pluhurit, tymit, zhurmës. Po ashtu, nëse janë shembur sa e sa ndërtesa historike në kryeqytet dhe qytetet kryesore aktore është përsëri industria e ndërtimit.
Më tej akoma: nëse flitet për dëme që i janë shkaktuar medias së lirë e të pavarur e më në përgjithësi mendimit kritik në Shqipëri, ndërgjegjes shoqërore, shoqërisë civile përsëri një nga aktorët kryesorë është industria e ndërtimit e cila zotëron thuajse tërësisht median private në Shqipëri dhe njëherësh ka mjetet më të forta financiare të korruptimit.
Prandaj nuk e ekzagjeron nëse thua se kjo industri ka ndërtuar një shtet të vetin të tipit totalitar brenda shtetit. Them të tipit totalitar sepse shteti totalitar kishte njëherësh nën kontroll pushtetin politik, pushtetin ekonomik si dhe pushtetin mediatik/propagandistik që punonin në shërbim të njëri tjetrit. Aq e vërtetë është kjo sa edhe pasi ka marrë përsipër reformimin e Patisë Socialiste kryebashkiaku Rama, një nga kapot e këtij shteti brenda shtetit, nuk ka hequr dorë nga Bashkia, madje, sipas zërave që qarkullojnë, do të kërkojë edhe një mandat të tretë.
Arësyeja e kësaj gjendje nuk është për shkak se ndërtuesit kanë qenë apo janë qeniet më të mbrapshta shqiptare, por sepse, sikurse dihet, paratë më të shumta të shqiptarëve, pas periudhës së piramidave, kanë rrjedhur në vend nëpërmjet kësaj industrie dhe për këtë industri. Fatkeqësisht mungesat e panumërta morale, kulturor dhe ligjore e kanë kthyer atë në një vazhduese më të sofistikuar të piramidave mashtruese, pasi edhe vlera dhe siguria e këtyre investimeve të shqiptarëve është shumë e dyshimtë. Kësaj i duhet shtuar edhe fenomeni i pastrimit të parave të pista, që kudo pastrohen më lehtë nëpërmjet kësaj industrie, çka ka bërë që kjo industri të kalojë në duar investitorësh me burim parash të dyshimta – duke bërë edhe më të madh rrezikun e lidhjes së krimit me këtë industri.

PD dhe industria e ndërtimit
E pra, fatkeqësisht, pikërisht lidhur me këtë çështje nga sa e kam ndjekur qoftë fushatën paraelektorale qoftë edhe zhvillimet pas fitores së PD nuk kam parë thuajse asgjë të rëndësishme deri më sot në programet lidhur me ndryshimin e politikave ndërtuese dhe as të luftës së korrupsionit që buron prej kësaj industrie.
Në shtypin pranë PD-së kam lexuar kohët e fundit disa herë lajm/ komentin se tani që PD-ja ka ardhur në pushtet ndërtuesit e persekutar gjatë kohës së PS-së, veçanërisht për shkak të klientelizmit korruptiv të kryebashkiakut Rama, do tu hapet punë çka do të krijojë mundësi punësimi edhe për shumë shqiptarë. Kjo u komentua edhe pas botimi të një raporti të SHISH-it në Tema që vinte në dukje dëmet që i kishte shkaktuar biznesit shqiptar klientelizmi i Ramës. Por kjo kërkesë për liberalizim nuk mund të mos të të krijojë shqetësimin e thellimit të situatës që ekziston sot kur çdo privat kontrakton me çdo ndërtues (nëpërmjet sekserëve që kryebashkiaku aktual i Tiranës u ka vënë emrin “inteligjencë e terrenit”) dhe ndërton çfarëdolloj monstruoziteti pa asnjë kontroll dhe pa asnjë plan urbanistik; ashtu si dhe shqetësimin se kjo industri mund të vihet tani në funksion të PD.
Para disa kohës hapa me interes të veçantë të lexoj një shkrim të anëtarit të KOP-t Besnik Alia sot këshilltar i Kryeministrit për çështjet urbane i cili fliste për dëmet e pallogaritëshme ekologjike në Shqipëri. Dramaciteti i gjendjes evidentohej qartë, por, për fat të keq, asnjë fjalë nuk pashë atje për aktorët kryesorë të dëmeve, industrinë e ndërtimit.
Po ashtu PD ka folur shumë për kompensimin që do t’i bëhet arkës së shtetit nga shkurtimi i taksave nëpërmjet eliminimit të evazionit fiskal nëpër dogana apo nëpërmjet pagesës së borxheve etj.. Por burimi që nuk kam parë të preket është pikërisht ay që normalisht duhet të ishte një nga burimet kryesor meqënëse edhe paraja e shqiptarëve ka kaluar e po kalon kryesisht nëpër industrinë e ndërtimit. Po t’i referohemi shkrimit të Richard Gibson – Shaw “Edi Rama’s Panorama – Where’s the City Plan” (Panoramat e Edi Ramës – po ku ëshët plani urvanistik?) botuar në Tirana Times rezulton se në Perëndim një ndërtues është i kënaqur kur ka një përqindje fitimi 30%, ndërkohë që, sipas tij, me kosto ndërtimi 300 euro dhe shitje 700 për metër katror përqindja e fitimit të ndërtuesve tanë është 150%. Ku shkojnë paratë e këtyre fitimeve përrallore? pyet gazetari. Po Berisha si e sheh këtë çështje? Ç’kuptim ka shtyrja e TVSH për ndërtuesit? A ka ndërmend PD dhe Berisha të vazhdojnë me modelin socialist të marrëdhënieve të shtetit me industrinë e ndërtimit? Përveç ndonjë artikulli tek-tuk shkruar prej autorësh pranë ish opozitës nuk kam parë përpjekje serioze për diagnostikim të kësaj situate dhe të vullnetit për ndryshimin e saj. Nuk shoh projekte për rivënie në një funksionim jashtë korruptiv të instituteve të tilla si ai i Urbanistikës, i Monumenteve dhe në përgjithësi nuk kam parë të bëhet presion mbi pushtetet lokale për të ndërtuar plane urbanistike për qytetet nga ekspertë që do të ishin jashtë konfliktit të interesave.


Si përfundim
Ka kohë që është ndezur drita e kuqe e alarmit për nevojën e vënies nën kontrollin e ligjit të industrisë së ndërtimit. Masakra urbane, ajo ekologjike, e trashëgimisë kulturore, e pejsazhit turistik janë shenjat e dukshme të marrëdhënieve barbare të shqiptarit me shqiptarin në këtë periudhë e po ashtu përsëritje e një historie të gjatë tragjike: asaj të shpërdorimit të këtij vendi nga një grusht aventurierësh për interesat e tyre banale. Metalurgjiku, bunkerët, superfosfati, gërdalla uzinash gjithfarëshe janë aty për të dëshmuar për këtë. Ndjeshmëria e qeverisë ndaj këtij alarmi do të ishte një nga treguesit kryesorë të fillimit të luftës së vërtetë kundër sistemit të korrupsionit e në thelb edhe të fillimit të ndryshmit të historisë tragjike te vendit tonë. (Korrieri, 23 tetor 2005)



Wednesday, November 2, 2005

Prokuroria si nyje gordiane

Para disa kohësh, kur ende qenë socialistët në pushtet, kam shkruar një shkrim për Prokurorinë thelbi i të cilit ishte se organi kyç i sëmurë që kemi ne, si të thuash mëlçia, që do të duhej të pastronte trupin nga helmimet e ndryshme, dhe nuk e bën këtë, është Pokuroria. Këtë e mbështesja edhe mbi justifikimet që kam dëgjuar nga pjesë të tjera të sistemit tonë imunitar: nga gazetarë që të thonë: ne aq punë për të zbuluar krime e abuzime ku Prokuroria të mund të kapej e kemi bërë, qoftë edhe për shkak të rivalitetit të interesave të pronarëve tanë; nga funksionarë të Kontrollit të Lartë të Shtetit që të thonë se nuk janë të pakta dosjet që kanë shkuar në Prokurori; nga gjyqtarë të thonë se sado që Gjyqsori ynë nuk është ashtu dhe aq i pastër nuk është ai përgjegjës për atë që nuk është dënuar qoftë edhe një politikan për korrupsion sepse, sikur Prokuroria të bënte punën e vet e ta çonte një politikan në gjyq, qoftë edhe për shkak të bërjes së çështjes publike, gjyqtarët nuk do ta kishin lehtë të jepnin vendim të padrejtë; madje edhe nga funksionarë të lartë të SHISH-it që thonë se nuk janë të pakta informacionet që i kanë shkuar Prokurorisë për abuzime dhe shkelje që kanë mbetur po aty ku i ka lënë SHISH-i. Nga ana tjetër kam dëgjuar Sollakun të justifikohet duke thënë se nuk është përgjegjësia e tij sepse disa hallka të tjera nuk i kanë çuar materialin e mjaftueshëm për të hapur çështjet dhe kështu, në një rreth vicioz, ay e ka kaluar topin e korrupsionit tjetërkund duke bërë që ne të vazhdojmë të jetojmë në mbretërinë e pandëshkueshmërisë ose thënë ndryshe të fajësisë pa fajtorë.
Sado që përpiqet Sollaku të na bindë se ka hallka të tjera që e kanë penguar veprimin e tij ligjor, opinioni publik e ka vështirë të besojë se ay nuk ka vepruar thjeshtë dhe vetëm për shkak të respektit ndaj ligjit. Psh. zor të mendosh se Sollakut i duheshim edhe prova të tjera nga ato që i ka dëgjuar tërë opinioni për të hapur proces për disa nga bëmat e Nanos duke filluar nga më evidentja: Shkallnueri.
Më e saktë është të themi se Prokurori nuk ka vepruar sepse ay dhe institucioni i tij nuk ndjehen ndarë dhe madje përmbi ekzekutivin, por nën ekzekutivin, madje shumë të nënshtruar ndaj tij. Dhe kjo për njëmijë arësye që lidhen sa me mungesën e traditës së një prokurorie të pavarur ndaj pushtetit, që ka në krye individë me personalitet dhe profesionalizëm të padyshimtë, e deri tek infektimi i mundshëm i këtij organi në afera korruptive.
Problemi që ngrihet sot është se zorr se do të ndodhë mrekullia dhe ne, sa hap e mbyll sytë, të shohim Sollakun të bëhet tjetër njeri, apo Berishën të gjejë një prokuror apo grup prokurorësh që nuk pyesin as për Berishën e as për kundërshtarët e tij, por vetëm për ligjin. Në kushtet reale ku ndodhemi Prokurori Sollaku ose do t’i nënshtrohet presionit të Berishës e do të fillojë të veprojë duke u akuzuar për vënie në shërbim të Berishës, ose do të zëvendësohet ose do të rezistojë me shpresë se sistemi i korrupsionit do të zbrapsë hovin fillestar të Berishës dhe pastaj do të fillojë të infektojë edhe ekipin e këtij duke ua mpakur kësisoj fuqinë morale. Ndërkaq, qoftë presioni i opinionit të brendshëm qoftë ay i opinionit të jashtëm kërkon që më në fund në Shqipëri të fillojë të funksionojë drejtësia ndaj të korruptuarve. Është kjo situatë kontradiktore dhe kjo kërkesë që e ka bërë Prokurorinë të shëmbëllejë me një nyje gordiane vështirësisht e zgjidhshme pa një veprim të fortë. Të pretendosh të dalësh nga kjo nevojë duke predikuar, sikurse predikojnë disa, se korrupsioni mund të luftohet pa bërë drejtësi, pra, pa vënë përpara bangos së të akuzuarit përgjegjësit kryesorë të tij, por thjeshtë duke përmirësuar ekonominë është njëlloj sikur të pretendosh të shërosh një sëmundje të rëndë që kërkon operim, madje urgjent, duke i dhënë të sëmurit ushqim të mirë. Aq më tepër kur të akuzuarit për korrupsion mbeten në krye të politikës shqiptare
Po ashtu, më duket se në gjendjen ku ndodhemi të mbrosh institucionin e Prokurorit me pretendimin se, përndryshe, po e mori në dorë atë Sali Berisha, do të na vihen në rrezik të drejtat tona të njeriut do të thotë në rastin më të mirë të mos njohësh realitetin kurse në rastin më të keq të jesh bashkëpunëtor i sistemit të korrupsionit. Them “mosnjohje e realitetit” apo “bashkëpunim” të paktën për dy arësye: së pari, sepse sot gjithkush që nuk e ka mizën nën kësulë nuk po përjeton rrezikun e Berishës autoritar, por pafuqinë e Berishës për të goditur sistemin e korrupsionit; së dyti, pasi të drejtat e njeriut nuk janë thjesht të drejtat e ndoca gazetarëve e politikanëve (të cilëve edhe atyre u dhunohet përditë këto jo nga Berisha, por bash nga sistemi i korrupsionit) por të drejtat e të gjithë qytetarëve. Në fakt sot për sot shkelësi më i madh i të drejtave të njeriut është bash sistemi i korupsionit i cili shkel pëditë në mënyrë masive dhe barbare do të thoja, të drejta të tilla elementarie si e drejta e jetës, e shëndetit, e drejta e arsimimit, e drejta e barazisë përpara ligjit, e drejta e fjalës etj. etj. (kam parasysh gjendjen katastrofike për shkak të korrupsionit të sistemit shendetsor, arsimor, gjyqsor, urban, mediatik etj.) Dhe nuk ka asnjë dyshim se Prokuroria nuk ndjen peshën e përgjegjësisë për këtë gjendje dhe ndjenjën e detyrës që të luftojë për evitimimin e këtyre shkeljeve të të drejtave të njeriut. Shtoju këtyre faktin se opinioni publik është lodhur duke dëgjuar politikanë që bëjnë prej vitesh politikë vetëm duke akuzuar të tjerët se kanë vjedhur pa parë të ndodhë asgjë kundër të akuzuarve, çka e ka degraduar edhe politikën edhe krejt shoqërinë. Në këtë kontekst nuk ka asnjë lloj kredibiliteti një opozitë e cila sot sheh konflikt interesash në përpjekjet e ekzekutivit për të vënë në lëvizje prokurorinë dhe nuk sheh se ka një konflikt më të madh interesash në mbrojtjen që i bën ajo prokurorisë sepse, në fakt, kërkon të mbrojë vetveten nga akuzat për korrupsion.
Nuk ka dyshim se ekziston rreziku që antikorrupsioni të përdoret si instrument pushteti dhe po ashtu që duke e patur në dorë këtë institucion mazhoranca aktuale të bëjë luftë selektive, pra duke ushtruar trysni vetëm mbi kundërshtarët. Por ndërkohë që ky rrezik për momentin është në horizont dramën dhe rrezikun e madh e kemi brenda.
Në këto kushte, për ata që janë jashtë lojës politike ka rëndësi që dikush të ndëshkohet e të bëhet shembull për të tjerët që kjo histori të fillojë të mbarojë. Dhe ndoshta ka një rrugëdalje racionale nga kjo situatë vërtet jo shumë e lehtë. Pikë së pari të mos harrojmë se nuk është Prokuroria organi dënues, por Gjyqsori. Pra fare mirë mund të gjindet zgjidhja që meqënëse vështirë se organi i Prokurorisë mund të krijojë sa hap e mbyll sytë staturën e një organi vërtet të pavarur dhe aktiv të bëhet prokuroria pjesë e ekzekutivit, si në SHBA, dhe të kërkohen fort dy gjëra: së pari forcimi i pavarësisë së Gjyqsorit së dyti gjyqe të hapuara publike ku opinioni të ketë prova të qarta për fajësinë ose jo të të akuzuarve. Në rast se do të funksiononin këto dy hallka të forta si dhe organizmi i votës së lirë, mazhoranca nuk do ta kishte të lehtë të hapte me prokurorinë e saj gjyqe të padrejta që do të ktheheshin në bumerang për të pasi do të diskreditohej.
Një rrugë tjetër do të ishte vënia në veprim e mekanizmave ligjore që të kërkonin dënimin edhe të vetë prokurorit për krimin e mosverprimit nëse përsëri jepen prova bindëse ligjore se ay ka pasur në dorë prova të mjaftueshme për të vepruar dhe nuk ka vepruar.
Gjithsesi ruajta e një Prokurorie si kjo që kemi deri më sot, do të thotë vazhdim i mbretërimit të sistemit të pandëshkueshmërisë çka do të thotë mbretërim i sistemit të korrupsionit dhe jo i demokracisë. Një vend politikanët e të cilit nuk japin llogari për abuzimet me pushtetin nuk mund të quhet demokraci. Ka kohë që ndjehet nevoja që më në fund aktorët politikë të japin llogari për abuzimimet me pushtetin si nevojë e hedhjes së një hapi më tej demokratik. Shqipëria ende nuk e ka hedhur këtë hap drejt demokracisë. Ndoshta mund të konsiderohet një nga hapat më gjigande për të sepse nuk është hedhur deri më sot asnjëherë në historinë e shtetit shqiptar. A e ka prokurori Sollaku vizionin dhe aspiratën për tu bërë ay protagonisti i hedhjes së këtij hapi. Duket se jo, por nga ana tjetër pjekja demokratike e vendit sëbashku me nevojën për integrim evropian po e bën hedhjen e këtij hapi impereativ të kohës do apo nuk do Sollaku. (Korrieri, 23 tetor 2005)

Pse u shit – ble gazeta Tema

Gjatë një debati televiziv në emisionin Opinin, ku ishin përballë Bamir Topi si përfaqësues i grupit parlamentar të PD dhe Sekretari organizativ i PS Pandeli Majko, nuk mund të mos të të binte në sy një nënqeshje e Majkos sa herë përmendej korrupsioni. Një dy e Majko thoshte diçka pak a shumë të tipit: “korrupsioni… ehe…” përsëri nënqeshje e shoqëruar me një anim koke “shumë shpejt do ta shohim…” dhe prap një nënqeshje edhe më e fortë e më kuptimplotë. Majko e kishte fjalën se shumë shpejt do ta shohim sesi do të korruptohen apo sesi janë të korruptuar edhe pushtetarët e rinj, prandaj më mirë të mos e marrim edhe aq seriozisht këtë çështje.
Po të vesh re Zërin e Popullit e gjithë opozita e PS është reduktuar në denoncimin e çfarë mund lidhur me korruptimin apo korruptueshmërinë e PD-istëve. A thua se po dole në opozitë bëhesh automatikisht i ndershëm ata nuk merren fare me bëmat e Nanos me shokë, as me nevojën e pastrimit të partisë, por ulërijnë “kapeni hajdutin”. Shumë më tepër sesa në gazeta nëpër vendet ku thuren intrigat politike kundërshtarët e PD i dëgjon të bëjnë biografinë e njërit ministër apo tjetrit për të provuar se ata kanë qenë të korruptuar prandaj s’ka pse tu besojmë se e kanë ndershmërisht atë punë. Për rrjedhojë, gjithshka bën e thotë PD-ja ka vetëm një kuptim: të eliminojë kundërshtarët duke i akuzuar për korrupsion dhe njëherësh të marrë në dorë frenat e sistemit të korrupsionit. Prandaj – të thonë - mos e përkrahni heqjen e Prokurorit, as të imunitetit se do të bini nga shiu në breshër.
Me dashje apo pa dashje, kundërshtarët e PD, të cilët nuk janë të paktë, punojnë përditë për të shuar çdo iluzion tek njerëzit që ende kanë shpresë se diçka do të ndryshojë nëpërmjet kësaj mazhorance; për të shuar atë frymë publike antikorrupsion që në një mënyrë apo tjetër mishërohet tek kjo mazhorancë apo ushtron presion mbi të. Synimi i tyre duket qartë: duke dalë shpejt e shpejt në terren të barabartësh, ata kërkojnë ta shvendosin luftën politike tek mungesa e dritave, e ujit, tek 28-29 nëntori e më the të thashë. Kurse nënteksti i propagandës së tyre është: harrojeni luftën kundër korrupsionit; korrupsioni është këneta ku ju keni vegjetuar dhe do të vegjetoni përjetësisht, por shihni që në këtë kënetë të keni pak më shumë drita se tani po bini në terr fare - e për këtë ne e kemi provuar se jemi më të zot se demokratët.
Një nga pykat që u fut së fundi me shumë sukses në këtë propagandë është edhe lajmi (dhe komentet për lajmin) se gazeta Tema, e njohur si gazetë opozitare në ballë të luftës kundër korrupsionit të qeverisë nanoiste dhe kryebashkisë socialiste, u shit nga drejtori dhe njëherësh pronari Mero Baze me një shifër shumë të majme (meqënëse nuk është deklaruar nuk po e shkruaj shifrën, por mendoj se shitjet e gazetave duhet të bëhen publike ashtu sikurse dhe pronarët e tyre të rinj sepse gazetat janë gjë publike) duke rënë bash në duart e një pronari i cili është akuzuar nga ish opozita se, në afera korruptive me kryebashkiakun socialist Rama, ka zgjeruar pronën e tij (Të famshmin lokal tek Parku i Rinisë mu në qendër të Tiranës) duke blerë me çmim qesharak truallin publik dhe jo vetëm, por kërkon të vendosë atje Kazinonë e cila, edhe ajo, është denoncuar nga opozita si një turp i qeverisë Nano.
Mesazhi që merr publiku nga kjo shitblerje është vërtet shqetësues në kontekstin e çka thashë më lart: i famshmi sistem i korrupsionit, i cili ka kapur shtetin dhe mediat, vazhdon punën e tij të kapjes. Justifikimi i Bazes se ay nuk deshte të përdorte favorizimet e pushtetit që e ka sot me vete për të mbajtur gazetën që i dilte me humbje ka edhe një anë tjetër të medaljes: Po ky biznesmeni pse e ble një gazetë që del me humbje? Nga do t’i ketë ay fitimet? Si ka mundësi që shpenzohen shifra përrallore për të blerë një gazetë që nuk sjell fitim nga shitblerja e saj në treg? Dorëheqja e Bazes, që nuk është gazetar dosido, por njihet si një nga njerëzit më të besuar të Berishës, në rastin më të mirë të le shijen se, i pafuqishëm për të luftuar sitemin e korrupsionit, paçka se erdhi në pushtet me këtë premtim, ay ka menduar të mbyllë me paret e shitjes vrimat që i ka shkaktuar në stomak agjërimi i gjatë në opozitë, kurse në rastin më të keq tregon se ay hodhi një urë që PD-ja në pushtet të vendosë lidhjet e veta me sistemin e korrupsionit dhe sistemi i korrupsionit me PD. Edhe një çikë nga të dyja, kuptohet, nuk përjashtohet.
Kjo bëhet edhe më e rëndë kur sheh se në mbështejte të kazinosë dalin aty këtu edhe liberalë të rinj afër PD-së të cilët, në emër lirisë së tregut, lëshojnë parrullën “bixhosxhinjtë të rrinë të qetë” e nuk shqetësohen fare se sa në raport me tregun vërtet të lirë janë këto shitblerje. Mesazhi i tyre mund të lexohet edhe: rrini të qetë edhe ju o njerëz që prisnit luftë kundër korrupsionit edhe ju o korruptues edhe ju o të korruptuar.
Problemi është se askush nuk duhet të rrijë i qetë sot, jo vetëm për shkak të kërcënimit që i ka bërë ky sistem demokracisë, lirisë, moralit, ekonomisë, fjalës së lirë, barazisë përpara ligjit, integrimit në Evropë, por edhe sepse ka shenja të qarta se kolapsi i këtij sistemi të ndërtuar ashtu që një grusht njerëzish të pasurohen në mënyrë spekulative në kurriz të shumicës duke shfrytëzuar media me të cilat u bëjnë shërbime apo shantazh plitikanëve, po i afron fundi sepse, ashtu sikurse piramidat, kemi të bëjmë me një sistem që nuk prodhon, por vetëm thith para. Për këtë duhet të ndërgjegjësohen sa më parë edhe vetë pronarët e këtyre mediave.
Është iluzive të mendosh se politikanët që erdhën në pushtet në emër të luftës kundër korrupsionit janë të pakorruptueshëm. Aq më tepër kur ke parasysh shifrat përrallore me të cilat sistemi i korrupsionit ble instrumentet që e mbajnë në pushtet, çka tregon se lufta kundër korrupsionit nuk mund të reduktohet kurrsesi vetëm tek ata që korruptohen, por dhe tek ata që korruptojnë. Edhe që korrupsioni mund të pastrohet në një ditë. Por, nëse bije edhe kjo shpresë për të luftuar korrupsionin dhe për të filluar ndërtimin e shtetit ligjor që ka ngjallur qeveria e re edhe me disa aksione të lavdërueshme fatet e vendit do të jenë shumë të errëta. Nënqeshja e papërgjegjëshme e Majkos në Opinion, që nuk na tha asnjë fjalë se çka ndërmend të bëjë partia e tij për të pastruar korrupsionin që e ka molepsur fund e majë, do të na kthehet në një përqeshje dhe përtallje të hidhur. Prandaj nuk duhet rreshtur presioni që Berisha dhe të tijtë, që erdhën në pushtet me mandatin popullor për të luftuar korrupsionin, ta mbajnë premtimin se do ta luftojnë atë duke filluar më së pari tek të vetët. (Korrieri, 1 nëntor 2005)

Tuesday, October 4, 2005

Besimi

Nje nga keto mbremje ne lagjen time iken dritat ne oren 20.00 dhe pasi i prita deshperimisht tre ore, rashe te fle ne terr. Ishte nje gje e paparalajmeruar qe nuk kishte ndodhur prej shume kohesh ne kete stine e qe e kisha menduar si nje faze tashme te kapercyer te tranzicionit shqiptar- te pakten per qendren e Tiranes ku banoj. Nderkaq, nese nderprerjen e perditeshme nga ora 10 e mengjesit deri me 14.00 po e perjetoj relativisht me ndjenje durimi kjo e mbremjes me revoltoi. Me shqip nuk mund te mos e perjetoja pa clirimin e ritualit te te sharave qe e shkarkova, besoj sic bejne shumica e shqiptareve, mbi politikanet tane. Dhe, afermendsh, keta politikane qene ata te ish qeverise dhe ish- qeverisjes socialiste.

Duke hyre e dale per te pyetur per gjendjen degjova neper lagje pak a shume te njejtat te shara qe leshoja edhe vete: "hajdutet, bixhosxhinjte e pijanecet e paturpeshem!" Degjova jo pak edhe klithmen: "Cfare bejne qe nuk arrestojne pergjegjesit e KESH-it!" Nderkaq gjate asaj mbremjeje te gjate ne terr nuk mund te mos me vinte, megjithate, ne nje faze te dyte, mendimi: deri kur do te shkarkohet pakenaqesia mbi ata qe iken?

Besoj se kjo eshte nje pyetje qe e kane ne koke shume vete. Dhe besoj se spektri i atyre qe i japin pergjigje me afate te ndryshme kesaj pyetjeje eshte nga me te larmishmit. Pa dyshim pergjegjesit e kesaj maskarade, ata qe kane qeverisur per tete vjet, kane filluar qe sot te thone se ata dinin te qeverisnin me mire. Me siguri ka edhe nje numer jo te vogel militantesh te tyre qe njekohesisht mund te kene edhe titullin doganier apo punonjes tatimesh e me the te thashe, qe nuk merziten fare kur u ikin dritat, por ferkojne duart. Nderkaq, me siguri ka edhe nje numer militantesh te PD qe cfaredo qe te beje partia e tyre ne pushtet, do ta gjejne gjithmone fajin tek kundershtaret.

Prandaj duket se pyetja ne fakt shtrohet per ate kategori qe ka votuar per ndryshimin e qe, kush me shume e kush me pak, ka besuar dhe beson se do te ndryshojne per mire disa gjera. Pra, pikerisht ne raport me kete kategori- qe ndryshoi balancen duke i dhene fitoren PD-se- shtrohet pyetja, sipas meje teper e rendesishme, se cila do te ishte pika kur perballe situatash te tilla si mungesa e dritave dhe e ujit, ata do t'i kthenin te sharat nga ish- qeveria tek qeveria aktuale? Eshte e veshtire te gjesh nje pike te tille te perbashket per te gjithe individet e kesaj kategorie. Ka syresh qe qysh sot e kane ngritur ceshtjen se nuk mjafton te luftosh korrupsionin, duhet edhe te dish te qeverisesh; ka te tjere qe ndeshkimi i te korruptuarve i kenaq me fort sesa qeverisja e mire; ka qe mendojne se lufta serioze kunder korrupsionit dhe eliminimi i ekonomise informale do te shoqerohet edhe me kriza ekonomiko sociale.

Keto vleresime te ndryshme, e te tjera si keto, bejne qe, lidhur edhe me ndjeshmerine, racionalitetin apo lodhjen e individeve te ndryshem te kesaj kategorie te kemi pika te ndryshme te mundshme kthese opinoni. Megjithate do te thoja se ka nje emerues te perbashket qe do ta bente shumicen e kesaj kategorie te ndryshonte qendrim ose, thene ndryshe, ka nje pike kur numri i te zhgenjyerve do te krijone ate qe quhet mase kritike qe sjell kthesen e opinionit. Sipas meje kjo mase kritike do te arrihej kur shumica e kesaj kategorie do te humbnin besimin se qeveria po punon per ta sikurse ka premtuar. Prandaj ndoshta pyetja do te ishte me e sakte te shtrohej: kur dhe si do te humbej besimi? Dhe kuptohet se perseri nuk behet fjale as per ata qe kurre nuk i kane dhene ndonje akt besimi PD-se dhe as per ata qe i besojne kesaj partie dhe liderit te saj verberisht.

Humbja e besimit eshte nje gje teper relative e do te thoja shume psikologjike, e pamateshme thjeshte dhe vetem me shifra suksesesh apo deshtimesh. Duke i'u referuar pervojave te se kaluares rezulton se zhgenjimi nuk fillon menjehere, madje ay nuk fillon kur sheh se behen gabime nga ato qe mund edhe te priten nga mungesa e eksperiences, do te thoja as kur te mos duken shenjat e ndonje rritjeje ekonomike. Humbja e besimit eshte si nje gje qe fillon e rrjedh pike pike por qe shpjet mund te vershoje si nje lume nga akte qe jane dukshmerisht ne kundershtim me premtimet dhe ne thelb ne kundershtim me vullnetin e mire.

Ne pergjithesi ajo kategori e elektoratit te levizshem qe ka besuar se PD dhe Berisha, te rikthyer ne pushtet, do te bejne dicka pozitive nuk do te ishin shume te gatshem ta humbisnin besimin sepse kjo emocionalisht do t'i demotivonte dhe deprimonte edhe me sepse do t'i fuste ne spiralen zbritese te traumave te zhgenjimit. Dhe zor se do te ndikohej nga nje opozite qe berjen opozite e koncepton vetem si kundershtim te gjithshkaje dhe ndejtje ne beft per te nervozuar e krijuar konfuzion. Por, nga ana tjeter, nje gje duhet ta kene te qarte demokratet me ne krye Berishen: pervoja e hidhur me politiken dhe politikanet tane e ka ulur shume pragun ku mbaron besimi dhe fillon zhgenjimi, prandaj ata duhet te bejne cmos per te qendruar brenda pragut te ushtrimit te vullnetit te mire e te mos e lene vullnetin e keqperdorimit te politikes, qe eshte aq i perhapur, te filloje te jape shenja se ka filluar te veproje.

Edhe dicka tjeter duhet te kene parasysh qeveritaret e rinj per t'iu ruajtur kalimit te pragut te zhgenjimit, e qe me duket se ishte nje nga leksionet e ketyre zgjedhjeve: njerezit nuk jane budallenj qe mund te mashtrohen lehte, si c'i mendojne shume prej politikaneve tane dhe nga ana tjeter, jane gjithnje e me te informuar. Prandaj ata do te dine shume mire ta percaktojne momentin kur sharjet per mungesen e dritave e ujit e me radhe, do te duhet t'i kalojne nga pushtetaret e djeshem, ne ata te sotmit.
(Korrieri, 10 tetor 2005)

Tuesday, September 27, 2005

Frika nga SHISH dhe mosfrika nga ligji

Nje thenie e vjeter qe qarkullonte shume ne kohe te diktatures thote se njeriu duhet t'i ruhet tre gjerave: ujit, zjarrit dhe shtetit. Dy te parat, kuptohet, jane vene per te theksuar rrezikshmerine e madhe te te tretit.

Ka edhe nje shprehje tjeter qe thote se shteti e kap lepurin me qerre.

Te dyja percojne imazhin e nje shteti te cilin qytetari e sheh si kercenim, si dicka qe i ngjall frike: nje frike iracionale madje, e mbeshtetur mbi mistifikimin e fuqise se tij, mbi tjetersimin e marredhenies se individit me shtetin, i cili nuk shihet dhe perjetohet as si nje kontrate sociale qytetaresh dhe as si nje dhenie e vullnetshme atributesh, por si nje superfuqi e pakontrollueshme qe abuzon mbi individet. Ne mbajtjen gjithmone gjalle te kesaj frike nje rol te madh ka luajtur edhe mistifikimi i disa institucioneve, aktiviteti i te cilave nuk behet kurre transparent, sic jane vecanerisht Sherbimet Sekrete.

Kjo frike e mistifikuar ndaj shtetit u rievokua fort, duke u nisur nga pervojat e se kaluares komuniste dhe asaj te qeverisjes se pare te Berishes, ne debatin e ndezur qe u hap lidhur me tezen e integrimit te SHISH ne strukturat e Ministrise se Brendshme.

Teza e rikthimit te SHISH nen kontrollin e ekzekutivit po debatohet nen shenjen e kesaj frike duke bere qe shumica e atyre qe jane perfshine ne kete debat te ndahen emocionalisht ne "pro" dhe "kunder" varesisht nga perkatesia partiake. Nderkaq pak eshte tentuar te hidhet ndonje hap me teper qe do te conte tek nje analize e veprimtarise dhe pergjegjesise se SHISH gjate ketyre vjeteve dhe po ashtu ne kerkimin e nje sinteze te mundshme midis tezes qe u hodh dhe antitezes qe e kundershoi.

Sipas mendimi tim, ceshtja eshte se SHISH, megjithe specifikat e tij, nuk duhet dhe nuk mund te vecohet nga analiza e keqfunksionimit te shtetit gjate ketyre tete vjeteve, nga ay proces qe na ka cuar ne nje shtet te kapur nga mafia. Nuk mund te mos ngrihen edhe per SHISH pyetja: si ka punuar ay gjate ketyre tete vjeteve qe ka qene, sic pretendohet, i ndare nga ekzekutivi? Kerkesa per t'iu pergjigjur kesaj pyetjeje sikur u mjegullua nga ideja qe u percua direkt ose indirekt se SHISH nuk na ka shqetesuar, pergjuar, nuk ka marre pjese ne manipulime zgjedhjesh pra, tek e fundit, nuk na ka bere keq, kurse i kthyer ne duart e nje Berishe autoritar mund te na beje keq. Por nderkaq ka munguar thuajse fare analiza se sa mire na ka bere SHISH. Permenden disa suksese ne luften kunder terrorizmit nderkombetar, qe edhe ato nuk i dime mire se sa jane kontribut i tij dhe sa i sherbimeve te huaja e qe na percojne gati-gati ne perceptimin se SHISH eshte nje dege e CIA ne territorin tone dhe jo nje institucion shqiptar qe, per te punuar per mbrojtjen e sigurise kombetare, duhet te kete, ta do mendja, nje spekter me te gjere veprimtarie dhe te ndertuar ne kontekstin e kercenimeve reale qe ka vendi.

E ben edhe me te veshtire kete analize fakti se SHISH, (sic kujtoj nga nje debat i paradokohshem kur ish-kryetari i tij Fatos Klosi akuzohej nga opozita per ceshtjen Hajdari) ka disa "privilegje" qe ia lejojne "mospergjegjesine" ne punen e tij. Se pari, ay eshte nje institucion qe grumbullon informacion, por kjo nuk do te thote se eshte i detyruar te grumbulloje tere informacionin e mundshem apo te duhur. Pra shume lehte SHISH mund te justifikohet duke thene se lidhur me aksh aktivitet qe kercenon sigurine kombetare nuk ka marre dot informacion sepse agjentet nuk kane mundur te depertojne deri aty. Se dyti, SHISH edhe mund te dergoje informacion (nga sa di une tek Kryeministri, Prokuroria dhe tek Presidenti), por keta te mos veprojne per aresye te ndryshme. Presidenti, madje, ndonese e ka njefaresoj ne varesi, nuk e ka te detyruar me ligj te veproje, cka me duket paradoksale. Pra SHISH edhe ne kere rast mund te justifikohet duke thene se e ka derguar informacionin, por te tjeret nuk e kane perfillur.

Po ashtu nje gje tjeter qe e lejon "mospergjegjesine" e SHISH eshte fakti se nuk eshte bere kurre e qarte se cfare aktiviteti kriminal hyn ne kercenim te sigurise kembetare, pra si kompetence e SHISH dhe cfare mund te konsiderohet kercenim apo krim me te cilin duhet te merret thjeshte policia dhe prokuroria. Aq me teper kur shpesh keto aktivitete shkojne aq te gershetuara sa zorr t'i ndash. Me kujtohet se ne debatin qe permenda ish kryetarit Klosi "i shpetoi" pohimi se ka shume politikane qe kane frike nga SHISH dhe me pas shtoi se ai nuk ka ndjekur e pergjuar politikane - kontradikte qe ia kapen edhe gazetaret. U ngriten pyetjet: pse duhet ta kene frike SHISH-in politikanet? Mos valle pse SHISH ka dijeni per bashkepunimin e tyre me krimin e organizuar e me trafiqe apo sepse ai mund te kete dijeni per perfshirje te tyre ne agjentura te huaja?A i ka ndjekur apo jo SHISH politikanet kur kishte sinjalizime te tilla? Dhe a duhet t'i ndiqte? Me shqip, nese nje politikan shqiptar ka pasur lidhje me aktivitete kriminale te tipit te trafiqeve e krimit te organizuar dhe nepermjet korrupsionit ka ndihmuar qe shteti te kapet nga mafja a e ka pasur per detyre SHISH te hulumtoje dhe pastaj te informoje? Nese SHISH ka cuar informata te rendesishme tek Kryeministri, Prokuroria dhe Presidenti per keto, atehere e kujt eshte pergjegjesia qe nuk eshte ndermare asgje? Apo kreret e SHISH nuk kane lejuar te zhvillohen hulumtime me aktivitetet e dyshimta te politikaneve per shkak te interesave politike? Apo keto i ka penguar Prokurori, nga i cili duhej marre leje per te pergjuar dike, po per te njejtat aresye?

Keto ceshtje qe u ngriten atehere me duket se mbeten te paqarta edhe sot kur askush nuk dyshon se demet me te medha dhe rreziqet me te medha vendit nuk i kane ardhur as nga islamiket dhe as nga terroristet e tjere, por nga politikanet mafjoze qe nuk e tepron po te thuash se kane ngritur nje rrjet te tere kriminal qe ka kapur shtetin, sipas meje edhe SHISHin.

Ne cka thashe me lart mund te kete edhe ndonje mungese njohurie per shkak te fshehtesise qe e karakterizon punen e ketij institucioni, por nje gje, e perseris, mund ta them me bindje: shteti yne u kap realisht nga mafja, nga trafikantet e nga krimi i organizuar dhe kjo gje pa dyshim eshte kercenim ne afate me te shkurtera apo me te gjata per sigurine kombetare, dhe kerkush nuk mund te besoje se SHISH nuk ka pergjegjesi per kete. I gjithe ky mish mash papergjegjesie i mbajtur me vetedije ne kete gjendje nga politikanet e tipit Nano duhet te marre fund sepse ka cuar ne nje gjendje kur nga frika ndaj SHISH dhe shtetit u kalua ne nje gjendje ku vetem krimi nuk kishte me frike nga shteti dhe ligji sepse e kishte ate ne dore.

Shprehja "institucion i depolitizuar" duhet te futet tashme ne zhargonin e asaj faze te pare te tranzicionit kur ende nen influencen e trashegimise autoritariste institucione te tilla si Policia dhe SHISH kerkohej te mos perdoreshin nga pushteti per te luftuar kundershtarin. Ky rrezik nuk eshte eliminuar, pa dyshim, por duhet gjetur nje term tjeter sepse termi "depolitizmi" jo vetem nuk eshte i sakte, por permban ne vetvete edhe mungesen e veprimit, te vullnetit per te vepruar, kurse ne fakt cdo institucion ben politike dhe duhet te kete politikat e veta te bera transparente ndaj publikut dhe vullnet politik per t'i realizuar ato - cka i ka munguar krejtesisht SHISH-it, te pakten persa i perket krimit te brendshem. Perndryshe nese e mira e vetme e nje institucioni eshte te qenit i depolitizuar duke kuptuar me kete te mos berit vegel e nje partie ne pushtet kunder nje tjetre a nuk eshte me mire ne kete rast te mos ekzistoje fare sepse kjo do te ishte garancia me e mire qe ky institucion te mos perdorej per keq?

Me cka thashe me siper dua te mbeshtes idene se nga teza e integrimit te SHISH ne strukturat e Ministrise se Brendshme dhe antiteza qe ngulmon te mbetet ashtu sic eshte, duhet te dale nje sinteze qe njeheresh te garantoje pergjegjshmeri per ekzistencen e ketij institucioni, e qe njeheresh SHISH te mos perdoren si vegel abuzimi me pushtetin. Nxitoj me kete rast te them se per te luftuar korrupsionin po te kete vullnetin e mire Berisha dhe qeveria e tij nuk ka nevoje per informacione nga SHISH sepse te dhenat jane sheshit. Por sidoqofte edhe SHISH edhe Prokuroria nuk mund te jene me ashtu sic kane qene. Sepse edhe ekzistenca e tyre si deri dje ka qene nje forme e perdorimit te tyre per abuzim me pushtetin. Eshte nje nga detyrat urgjente te mazhorances se re qe institucione te tilla te ridimensionohen ne menyre qe te rritet pergjegjesia per mosverprimin e tyre e te rimotivohen politikisht per te luftuar krimin - nese vertet kjo mazhorance synon te na kalojne nga gjendja ku na kane futur socalistet, ku vetem krimi nuk ka frike nga shteti ne gjendjen ku vetem krimi te kete frike nga shteti.

Wednesday, September 21, 2005

Turravrapi per ku kemi qene

Dita-dites po behet edhe me e qarte se jeta politike e stineve ne vazhdim, do te karakterizohet nga ai qe mund te quhet nguti socialist i rikthimit ne pushtet me tere komplikimet, konfliktet dhe sterlodhjen e opinionit qe nenkupton kjo. Ne nje fjalim te gjate, qe e dhane disa televizione, Sekretari i Pergjithshem i PS, Gramoz Ruci, tregoi se ish-pushtetaret tane, as duan t'ia dine, ashtu sikurse nuk kane dashur t'ia dine per ndryshimet qe u kerkoi votuesi shqiptar me voten e tij, por do te rileshohen me te njejtat metoda e bindje, turravrap drejt pushtetit.

Fjalimi programatik i Rucit, kishte dy pjese, qe aq sa jane ne kontradikte me njera-tjetren aq edhe jane, pikerisht per kete, treguesit e kesaj perspektive turravrapi, sepse vetem ne ngut dhe tym mund te bashkohen gjera, qe ne thelb jane te pabashkueshme. Ne pjesen e pare te fjalimit, Ruci permendi gabimet e shumta te PS, midis te cileve theksoi edhe "luften e pamjaftueshme kunder korrupsionit". Nderkaq, ne pjesen e dyte te fjalimit, ai deklaroi mosnjohjen e zgjedhjeve dhe jolegjitimitetin e mazhorances se dale prej tyre.

Tek e fundit, sipas shtjellimit te Rucit, megjithe korrupsionin e PS-se, sikur te kishte pasur zgjedhje te ndershme dhe LSI te mos kishte ikur per shkak te Nanos, fitorja do te ishte prape e tyre dhe cdo gje do te shkonte per mrekulli. Pra, ai qe quhet "korrupsion" apo edhe me keq, "shteti i kapur nga mafja", sipas Rucit, eshte nje fjale goje qe mund te korrigjohet shume lehte, duke hequr Nanon, dhe ja ku erdhi 2006, ku me zgjedhjet lokale mund te shkohet grushtbashkuar per ne fitoren e re, e cila do imponoje edhe zgjedhjet e parakohshme parlamentare. Ruci na garantoi keshtu, nja dy vjet maratone fushate elektorale, deri ne fitoren perfundimtare te PS. E kuptohet se kur ka fushate elektorale, nuk mund te kete debate, konflikte e pastrim partie.
Ne sintoni me fjalimin e Rucit, ky turravrap duket (edhe me i pershpjetuar) tek kanditati per kryetar i PS, Edi Rama, i cili vrapon nga Bashkia ne PS, te shpalose gafat e Berishes, pa na shpjeguar nje gje te thjeshte, por shume te rendesishme per ata qe kerkojne nje opozite te ndershme dhe konstruktive: a do te mbaje edhe Bashkine, nese do te behet kryetar i PS? Nga sa duket, edhe nga deklarata e Kocit, se PS po behet prone e industrise se shesheve te ndertimit, ai kerkon t'i mbaje te dyja: edhe PS-ne, edhe te drejten e shesheve te ndertimit, dhe as can koken te mendoje se lufta kunder korrupsionit qe presin njerezit, qe nuk jane aq budallenj sa c'i mendon, - kerkon jo vetem te lere njeren pune, por deri aty, qe ai te jape llogari edhe per ate gjene e thjeshte, se cilen makine perdor kur shkon ne fushate per kryetar: makinen e Bashkise apo ndonje makine te PS-se.

Eshte mese e qarte, se projekti socialist i se ardhmes se afert te jetes politike shqiptare, eshte i ndertuar mbi idene, se ajo qe do te ndryshoje tek opozita e re jane disa kombinime lideresh, kurse gjithshka tjeter do te mbetet ashtu sic ka qene. Sepse perndryshe, nuk ta do mendja qe nje pune e rende, si pastrimi i haureve te PS dhe mbushja e tyre me njerez te rinj e te paster, te mund te behet brenda nje viti. Edhe pastrim, edhe bashkim brenda nje viti, mund te behet vetem duke mos pastruar asgje ose duke ndyre gjithshka.

I gjithe ky turravrap, deri tani pa pengesa, ka disa ceshtje/pengesa, te cilave opinioni kerkon t'u degjoje pergjigjen dhe qe nuk po ua degjon: Cfare kupton PS-ja me lufte kunder korrupsionit? Po per pastrimin e partise nga biznesmenet qe kane kapur partine, dhe deri dje shtetin, cfare mendon PS-ja dhe aleatet e saj te mundshem? A ka ndermend ajo te gjeje pergjegjesit per korrupsionin, dhe t'i vere para pergjegjesise? Duket se keto pyetje nuk i shqetesojne fare lideret e saj. Ata pandehin se njerezit e kane harruar katarsisin qe premtoi Nano, qe me 2001, ne emer te te cilit erdhi ne pushtet, dhe faktin se pas kater vjetesh ne vend te katarsisit, ne patem nje katranosje edhe me te madhe te PS nga korrupsioni. Aq me pak shqetesohen ata, te thone ndonje gje qe te mbaje pak era "e majte". Perkundrazi, kandidati per kryetar doli ne inaugurimin e nje udhekryqi rrugesh dhe tha se per ate pune, na paska dhene gratis goxha pare nje banke private (te pakten keshtu e dhane lajmin televizionet; askush prej tyre nuk permendi fjalen "kredi") dhe perseriti se do te vazhdoje praktika e partneritetit te pushtetit me biznesin. Kjo i beri klientet e bankes, qe e dine mire se cdo me thene ky partneritet, te ngrene me shqetesim, pyetjen se c'leverdi ka banka e tyre te beje akte filantropike me paret e tyre, kur ne shtetin gjerman, nga ajo vjen, rruget ndertohen me taksat qe paguan edhe nje biznes si ay i bankave. Dhe, po ashtu, cfare te majte ka ndermend te udheheqe ky kandidati i ri kur edhe bufi e di se shteti, edhe kur eshte ne dore te liberaleve, dmth te se djathtes, eshte arbiter midis paleve, jo partner i pales me te pasur, kurse ai i se majtes, eshte me prane shtreses me te pambrojtur.

Por keto gjera nuk i shqetesojne socialistet tane. E vetmja gje qe i shqeteson ata, eshte bashkimi kunder armikut dhe shumica mendojne se mund ta arrijne kete, duke u bere grusht rreth figures se Edi Rames, pasi Skender Gjinushi nuk ka gje me Edin, Meta ka dicka, por jo aq sa cka pasur me Nanon. E keshtu gjithshka do te shkoje ne vend.

Atyre qe mendojne se e keqja e PS ka qene aftesia percarese dhe konfliktuale e Nanos dhe shkaku i humbjes jane tekat e Fatos Nano, i cili nen influencen e Xhoit, u be krejtesisht i paafte per te degjuar e respektuar te tjeret, mund t'u them me bindje se, ose nuk e shohin realitetin pak me thelle ose duan te na e hedhin prape. Ne fakt figure me perbashkuese dhe me tolerante se Fatos Nano, e vetequajtura e majta shqiptare, zor se do te gjeje. Aq me pak tek Edi Rama, i cili kudo ku ka punuar ne institucione shteterore, ka zgjedhur te jete i vetmi gjel ne mes te pulave (sic i quan ai burrat dhe grate pa personalitet) dhe per te mos degjuar zerat kritike ndaj tij, ka tentuar te korruptoje tere mediat e gazetaret. E keqja e Nanos ka qene dicka tjeter: perdorimi i shtetit per qellime private, deri ne ate pike, saqe e beri shtetin inegzistent dhe nje nga metodat qe perdori per te arritur kete, ishte aftesia per te mbajtur bashke interesat private te shumices se lidereve te se majtes dhe jo vetem. Me me sukses se ai, kete pune te mbrapshte zorr se mund ta beje njeri. Askush nuk qe i afte si ai, per te ngare nje makine, ku pjeset e saj punonin secila per vete, ku njera rrote shkonte me nje ane dhe tjetra me anen e kundert. Mirepo erdhi nje moment, kur kjo makine nuk mbante me, u mbingarkua edhe ne peshe (mendoni vetem bodyguarde sa mbante) dhe u hallakat krejt. Ajo sot eshte nje gerdalle e shperbere dhe humbja e socialisteve e sherret midis tyre, e kane aty shkakun me te thelle. As Nano, as kushdo tjeter nuk mund t'i mbante me bashkuar, pjeset e asaj makine. Projekti i Rames per t'i ribashkuar edhe nje here ato e per t'u nderruar shoferin, me pretendimin se eshte me marifetci se Nano, ne ngarjen e kesaj makine (disa kete e quajne pragmatizem) eshte thjesht nje aventure e re dhe ka vetem nje shans te funksionoje, nese Berisha ne vend se ta hedhe ne koshin e plehrave kete makine, do te tentoje te behet vete shoferi i saj.

Ne kete kontekst, turravrapi socialist ka edhe nje te keqe shume te madhe. Ai mund te ndikoje fort, qe Berisha ne vend te reformave te verteta te cilat kerkojne kohen e tyre, te ndjehet i kercenuar e te perdore edhe ai me ngut, metodat e kundershtarit, ashtu sic beri me kunderDushkun, cka ne thelb do te thote, mbetje tek makina e vjeter. Atehere me heret ose me vone do te deshtoje, per t'ia lene vendin ndonje mashtruesi tjeter, per te vazhduar rrugen per ku kerkon te na ktheje PS-ja: atje ku kemi qene. (Korrieri, 20 Shtator 2005)

Tuesday, September 13, 2005

Armiqte potenciale te Berishes

Menyra me e mire dhe me e shpejte per te krijuar solidaritetin midis njerezve eshte gjetja e nje armiku te perbashket qe u prek interesat dhe ndjeshmerite te gjitheve. Kur del nje i tille, te gjithe harrrojne se cfare i ndan, bashkohen dhe perqendrohen tek ay.

Duket se kjo eshte taktika qe ka zgjedhur PS per te bere opozite: te gjeje armikun e perbashket: Berishen, e t'i bashkoje te gjithe kunder tij, madje ne kete menyre te kaperceje edhe percarjet qe ka brenda vetes.

Nese ka njeri qe e ka provuar nje here ne kurrizin e tij ne menyren me te plote e me dramatike kete pervoje, ky eshte Sali Berisha. I dale me 1992 ne krye te shtetit shqiptar me nje konsensus te papare popullor, brenda disa vjetesh arriti te bashkoje kunder tij, qe nga ish te persekutar nga regjimi komunist deri tek persekutoret e tyre, duke kaluar neper popullin e thjeshte qe humbi parate ne piramidat qe u ngriten nen hijen e qeverisjes se tij. Nderkaq pyetja shtrohet: a do te bjere perseri Berisha ne gabimin qe te behet armiku i perbashket i pjeses me te madhe te shqiptareve?

Kuptohet se kush do te miren e vendit nuk do ta deshironte nje gje te tille, sepse kjo do te thoshte riperseritje e nje historie qe i ka lodhur tashme te gjithe.

Evitimi i kesaj situate ka te beje, sa me menyren se si do te qeverise mazhoranca, aq edhe me menyren se si do te behet opozita. Sepse, nese Berisha nuk e ben gabimin e heres se pare, atehere ceshtja e dyte shtrohet se cfare opozite duhet bere?

Te besh opozite ndaj Berishes sot do te thote te besh tre gjera kryesore: e para te kontrollosh se sa dhe si do te mbahet premtimi kryesor, lufta kunder korrupsionit; e dyta te kontrollosh premtimin e permiresimit te gjendjes ekonomike dhe, e treta, se sa Berisha do ta respektoje shtetin ligjor, ndarjen e pushteteve, pra nese do te abuzoje me pushtetin apo jo.

Ceshtja e krijimit te armiqve lidhet pikerisht me keto te treja. Pra a do te beje Berisha armiq duke deshtuar ne te tre keto fronte? Dhe cfare mund ta ndeshkoje me shume nese nuk i mban te tere premtimet. Per opoziten gjithashtu shtrohet pyetja: a do te ushtroje ajo kontroll ne te tre keta fronte? Dhe cfare do ta ndeshkoje me shume nese e le pa kryer?

Po te veresh se si eshte zhvilluar keto dite dhe se si premton te zhvillohet fushata e opozites PS, do te vesh re se ajo do te perqendrohet ne frontin e dyte dhe te trete. Dmth ne demaskimin e paaftesise se qeveritareve te rinj, me shprese qe neser ta ilustrojne edhe me deshtime ekonomike, si dhe ne fushen e abuzimeve me pushtetin. Nderkaq veshtire se nga opozita e kryesuar ose e lidhur me PS do te vije ndonje kontroll apo sulm per ate se sa do te mbahet premtimi i luftes kunder korrupsionit, sepse nje lufte e tille nenkupton edhe goditjen e lidereve te PS vete.

E ketu vjen e komplikohet shume ceshtja e armiqve te mundshem te Berishes, pasi premtimi i tij per lufte ndaj korrupsionit permban brenda rreziqe dhe kundershti te medha.

Rreziku i pare ka te beje me faktin se premtimi per luften kunder korrupsionit dhe ay per permiresimin e gjendjes ekonomike jane njefaresoj ne kundershti me njeri-tjetrin, vecanerisht ne nje faze te pare qe mund te mos jete e shkurter dhe sigurisht do te jete me e gjate se 100 dite. E kam fjalen per ate se nese me lufte kunder korrupsionit do te kuptojme edhe luften kunder ekonomise informale, madje edhe kriminale te mirefillte - dhe pa dyshim se do te thote keshtu, sepse eshte kjo ekonomi informale qe ka kapur shtetin dhe instrumenti kryesor i kapjes eshte korrupsioni, - atehere ja ku dalin menjehere dy armiq potencialisht te solidarizueshem kunder Berishes: i pari, vetkuptohet, mafia, por, ne solidaritet me te, mund te shtohet edhe nje armik tjeter: shume njerez qe ne saje te parase se piset qe vjen nga lart fitojne poshte, me pune te ndershme, buken e paster te gojes per veten dhe familjen, duke punuar ne ate qe quhet ekonomi informale. Ne nje vend qe jeton kryesisht ne saje te ekonomise informale, te godasesh ate do te thote te godasesh edhe kete shtrese. Nje nga shkaqet qe shtrenjtesia e jeteses sone eshte aq e larte, eshte pikerisht ekonomia kriminale mafioze, por veshtire se shkaterrimi i saj do te thote automatikisht edhe ulje e shtrenjtesise se jeteses. Trupi do te mbetej i dobet si pas nje operacioni. Ja pra nje komplikim i pare.

Dhe ketu ceshtja vjen e komplikohet edhe me teper, sepse nje opozite qe ka bashkepunuar me mafien apo qe ka qene pjese e saj, zorr se do te tregonte mirekuptim per kete kundershti. Ajo do te denonconte deshtimin ekonomik, madje nuk do te kursehej te bashkepunonte me mafien gjithashtu.

Ja pse kerkohet nje reformim thelbesor i opozites e, ne kete kontekst, pse eshte e nevojshme ekzistenca e nje opozite konstruktive (le te shpresojme qe LSI te jete e tille) qe ka pasur ne programin e saj luften kunder korrupsionit. I takon kesaj opozite me se pari ta ndjeke kete proces e te ndaje shapin nga sheqeri.

Rreziku i dyte i luftes kunder korrupsionit vjen nga fakti se te luftosh korrupsionin do te thote edhe te godasesh me forcen e ligjit ata qe kane kryer korrupsion. E ketu vjen e shfaqet problemi i kontrollit te vijes se demarkacionit midis ushtrimit te ligjit per goditjen e korrupsionit dhe abuzimit me pushtetin per qellime shkaterrimi te opozites. Kuptohet se cdo akt qe mund te kryeje Berisha i ngjashem me ngritje padish e me the te thashe kunder lidereve te korruptuar te opozites PS do te shoqerohet me ulerimen e PS-se se po abuzohet me te drejtat e njeriut. Do te evokohet menjehere edhe futja e Nanos ne burg para disa vjetesh. Shenjat e para jane dhene me ulerimen kunder futjes se SHISH-it nen kompetencat e Ministrise se Brendshme.

Ja pra, ku u bene tre armiq potenciale te Berishes ne luften e tij kunder korrupsionit: mafia ekonomike, pjesa me e madhe e opozites dhe nje pjese e popullit te thjeshte qe mbijeton ne saje te ekonomise informale.

Aq me e komplikuar do te behej gjendja per Berishen nese ay dhe te tijte do te fillonin te benin korrupsion vete. Atehere ne kundershtaret do te shtohen edhe atjo pjese e shoqerise civile qe perndryshe do te jete ne gjendje te mirekuptoje se mireqenia nuk ka se si te permiresohet menjehere nese do te goditet ekonomia informale, qe do ta mbeshtesnin si zbatues te ligjit nese godet te korruptuarit pa bere dallime klienteliste, madje qe mund ta mbeshtesnin ne projektet e tij per SHISH-in apo edhe vendosjen e Prokurorise nen varesi te ekzekutivit, ngase te vetedijshem se edhe lenia e tyre jashte cdo kontrolli dhe pergjegjesie ka sjelle ne nje situate ku krimi ka kapur shtetin deri edhe vete SHISH-in dhe Prokurorine.

Ja pse del perseri nje arsye per ekzistencen e nje opozite konstruktive qe do te dinte te dallonte luften kunder korrupsionit nga lufta per te shkaterruar opoziten per qellime pushteti, zbatimin e ligjit nga abuzimi me ligjin dhe qe do te kishte edhe kompetencen dhe legjitimitetin per t'u besuar kur ben keto dallime.

Nga gjithe sa thashe me lart, duke u rrekur te jap vetem nje pjese te rrjetes se komplikuar te veshtiresive qe ka perpara qeveria dhe opozita, rezulton se Berisha ka shanse suksesi vetem nese do te dije te mbaje si armiq te tij vetem armiqte e vendit, me konkretisht te ligjit: mafien, krimin e organizuar dhe politikanet qe kane bashkepunuar me to e te evitoje armiqesimin me aktoret e tjere te permendur ne kete shkrim: opoziten konstruktive, njerezit e thjeshte dhe shoqerine civile, kryesisht median e pavarur. Atehere do te kete shanse ay dhe partia e tij, por edhe Shqiperia, qe jo vetem te ece perpara ne ndertimin e demokracise e te shtetit ligjor, por edhe t'i krijohet nje opozite e shendoshe. A do te dije ay ta beje kete? Kur mori pushtetin per here te pare ay nuk kishte armiq tek shumica e shqiptareve. Me shume mund te thuhet se i krijoi ata, i shtyre nga motivimi i pushtetit per pushtet dhe jo i pushtetit per sherbim. Pra kryesisht per faj te tij krijoi armiq qe u bene armiq te tij, por pa qene armiq te vendit e te ligjit. Sot ka mjaft armiq te vertete (qe jane armiq te vendit e te ligjit) per te krijuar armiq per qejf te pushtetit. Aq me pak mund te krijoje armiq per qejf, nese vertet do te aplikoje filozofine e pushtetit per sherbim dhe jo te pushtetit per pushtet dhe per para. Le te shpresojme se ky premtim eshte shenje se Berishes i ka vlejtur mesimi i heres se pare.

Kjo do te ishte rruga e vetme per te dale nga rrethi vicioz i kapjes se shtetit nga krimi prej te cilit kemi vuajtur deri tani. (12 Shtator 2005, Korrieri)

Tuesday, September 6, 2005

Kur djepi dhe varri janë pranë e pranë

Një poezi alegorike, autori (frëng) i së cilës nuk më kujtohet, tregon historinë e një burimthi të vogël që lind pranë një liqeni “në një qoshe midis dy gurësh”. Kupa e tij fillon e mbushet me ujë e merr, pastaj, të tatëpjetën me gëzimin që ka dalë nga terri i nëntokës duke thurur, tashmë si përrua, mijëra projekte për të ardhmen; duke ëndëruar se kushedi pas disa gjarpërimesh do të bashkohet me ujra të tjerë e do të shndërrohet në një lumë që do të çajë mes malesh e do të vadisë lugina e fusha. Mirëpo, mbaron fabula, gjigandi i ardhshëm vdes i porsalindur, sepse pas dy tre kthesash përfundon në liqenin e madh “që e gëlltit”. Kështu ndodh kur djepi dhe varri janë pranë e pranë.
Mu kujtua për asociacion idesh kjo poezi duke lexuar në shtyp lajmin mbi fillimin e projekti të bashkëpunimit të partisë së posalindur LSI me PS-në që paska nisur tashmë të konkretizohet në një komunë të Pogradecit me bekimin edhe të Kryetarit të LSI Meta.
Nuk e di sa i vërtetë është ky lajm, por qoftë ose jo i vërtetë ay është i vendosur bukur mirë në atmosferën që mbretëron në kampin e ashtuquajtur të majtë pas humbjes së zgjedhjeve dhe flet për një fenomen që vlen të komentohet.
Duke ndjekur në shtypin shqiptar të pas zgjedhjeve si deklaratat e politikanëve të PS ashtu edhe shumicën e analizave që trajtojnë reformimin e PS, ajo çka të bije në sy është një ngut i madh, një padurim i madh i “së majtës” për tu rikthyer në pushtet. Çështja që dominon shtypin është ajo se si do të duhej të ndryshonte kreu i PS që “e majta” të bashkohet e të fitojë sa më parë zgjedhjet e ardhshme. Ka dhjetra variante që propozohen me ngut nga politikanë, nga analistë të jashtëm e të brendshëm në PS. Lehtësia me të cilën trajtohet ky problem vihet re më së pari në mënyrën se si analizohet humbja. Dhe këtu nuk kam parasysh vetëm nanoistët që e konsiderojnë thjeshtë si një aksident. Kam parasyh edhe ata që e trajtojnë sikur të ishte thjesht përgjegjësia e disa gabimeve taktike të Nanos, e disa tekave të tij që e përçanë të majtën, e disa gjetjeve jo aq të goditura elektorale. Ka ndonjë që u shton këtyre edhe luftën e pamjaftueshme kundër korrupsionit, por duket sheshit se e thotë për demagogji, sepse as nuk i dhemb dhe as nuk ndjen përgjegjësi personale për këtë dhe as i shkon ndërmend se lufta kundër korrupsionit kërkon të kundërtën e ngutit për pushtet: një pastrim goxha të thellë të partive që dolën nga pushteti, që do të nënkuptonte një “kurim” të gjatë në opozitë .
Këtë ngut sikur e thekson edhe më shumë thirrja për të vënë në krye të PS Edi Ramën, një njeri që e ka karakterizuar vetëm nguti për pushtet, që la artin pa na lënë ndonjë vepër që të mbahet mend për tu bërë ministër i kulturës, la ministrinë e kulturës pas një viti, po kështu, për tu bërë kryebashk dhe ka dy vjet që kërkon të lërë Bashkinë, pa mbaruar as premtimin e parë, atë të planit urbanistik, për tu bërë kryetar qeverie duke provuar se më shumë se për çdo lloj projekti gjakon vetëm projektin e një pushteti gjithnjë e më të pakufizuar vetiak, duke ilustruar par exellence kulturën e vjetër të pushtetit në Shqipëri.
Ndërkaq, ajo çka bije në sy është se sa pak shtrohet çështja se si të fitojmë mbi të keqen që na ka lënë në derë PS-ja duke nënkuptuar me këtë jo vetëm luftën kundër sistemit të korrupsionit, por edhe reformimin e vërtetë të së majtës, krijimin e një kulture alternative politike nga ajo që ka lënë trashëgim Nano; se ay që quhet “degradim i Nanos” nuk është gjë tjetër veçse një nga simptomat e degradimit të së ashtuquajturës “e majtë”, por edhe më gjerë, e krejt klasës politike; se Nanua në fakt është modeli kulturor që ka promovuar PS-ja këto tetë vjet, një mënyrë tejet e përhapur e të qënit politikan, e të bërit politikë. Nuk shtrohet asfare çështja se si do të mundet kjo e majtë e reformuar të bëjë opozitë konstruktive sepse çështjet kryesore që kemi për të përballuar sot nuk janë vetëm punë e PD-së dhe partive rrotull saj apo vetëm e Berishës. Nuk di të ketë dalë nga radhët e PS, por edhe nga e majta rreth saj, ideja se pastrimi i sistemit kërkon edhe dhënien fund sistemit të pandëshkueshmërisë dhe se dikush duhet të japë edhe llogari nga PS-istët përpara drejtësisë për abuzimet me pushtetin. Për fat të keq edhe nga LSI, që luftën kundër korrupsionit e kishte një nga pikat bazë të programit të saj, nuk dëgjohet ndonjë zë, në këtë aspekt, por vetëm shqetësimi se si mund të bashkohemi me të majtën për t’ia rimarrë pushtetin Berishës. Po ende, askush nuk bën hesap të shtrojë pyetjen: po sikur Berisha ta ketë me tërë mend luftën kundër korrupsionit? Po sikur Berisha ta ketë seriozisht aksionin politik ndaj prokurorisë me synim hapjen e proceseve kundër një pjese të të korruptuarve të PS-së. Po sikur Berisha ta ketë me tërë mend luftën kundër konfliktit të interesave? A duhet mbështetur ai në këtë rast apo duhet trajtuar si armiku në llogoren tjetër, ngase problemi i vetëm është se si të bashkohemi që t’ia marrim atij përsëri pushtetin?
Mjafton të ikë Nano, të bëhet mbi PS një “visual action” i tipit të lyerjes së fasadave dhe ja u bë reformimi dhe përsëri jemi gati për pushtet. Kjo duket se është filozofia, ajo e padurimit – mëkati i të tërë mëkateve sipas Kafkës. Pjesë e këtij nguti e padurimi është edhe lajmi se LSI është e gatshme të futet në koalicioin e majtë. Ilir Meta i lau hesapet me armikun e tij personal, e detyroi të ikë, tani mund t’i hapet rruga drejt pushtetit, mund edhe ta marrë PS. Por edhe mund të bëjë ndonjë marrëveshje me Nanon – thotë ndonjë tjetër – duke ndjerë se po ia merr Rama apo Gjinushi shansin për të shtënë në dorë të majtën. Tek e fundit e mer se merr PS shans më të madh sesa të bashkohet me PS nuk ka sepse me Berishën nuk i del gjë as atij dhe as të tijve – përfundon dikush tjetër.
Përgjithësisht deri në këtë nivel kanë mbetur shumica e analizave të këtyre zgjedhjeve nga politika pranë të majtës duke përfshirë edhe një pjesë gazetarësh që më shumë sesa hallin e vendit kanë atë se si të bëjnë lojën e njërit apo tjetrit klan të cilit i përkasin. Gjithshka llogaritet sikur të bëhej fjalë për një ndeshje diletantësh shahu kur sapo mbaron njëra lojë fillon tjetra duke i rivënë gurët menjëherë të tërë në këmbë.
Askush nuk e shtron problemin se punët e mira dhe të rëndësishme kërkojnë dashuri të madhe dhe durim të madh, - dhe krijimi i një partie të vërtet të majtë është një nga këto punë; se më shumë shans se kushdo tjetër për ta krijuar këtë iu dha Ilir Metës dhe disa prej djemve që e mbështetën mu sepse guxuan të shkëputen nga PS-ja dhe nga pushteti si qëllim në vetvete duke premtuar rikthim të moralitetit në politikë dhe rikthim vlerash të së majtës. Duket sikur të gjithë nxitojnë ta hedhin burimin e posalindur në varrin e liqenit/kënetë të politikës së vjetër shqiptare.
Kjo afërsi e djepit me varrin ndodh sepse në Shqipëri është krijuar tashmë tradita se profesioni që mund të arrihet më shpejt pa qenë nevoja të bëhesh diçka duke investuar intelektualisht dhe moralisht është ay i politikanit. Mjafton të bësh dy tre artikuj apo më keq akoma mjafton të kesh bërë ndonjë lek e t’i afrohesh ndonjë lideri dhe nuk ke nevojë: brenda një kohe shumë të shkurtër e sheh veten në faqet e gazetave dhe VIP i politikës.
Po ashtu tradita e këtyre viteve na thotë se për të ardhur në pushtet nuk duhet ndonjë punë e madhe, mjafton të presësh gabimet e atyre që janë tashmë në pushtet. Shtoi kësaj edhe traditën e trajtimit të elektoratit si një tufë debilësh që manipulohen lehtë.
Ndërkaq rezultati i këtyre zgjedhjeve dha mësimin se kjo traditë është në krizë të thellë dhe duhet të mbarojë. Se ka ardhur koha të ndërgjegjësohemi se politika është ndër profesionet më të vështira, se ajo nuk mund të jetë thjesht aftësi kalkulimi votash e interesash, as gjetje marifetesh e hilesh e paresh në funksion të marrjes së pushteti për ta përdorur këtë pastaj për përfitime personale; përkundrazi ajo është kultivim me koherencë morale dhe intelektuale idesh, pasionesh, emocionesh që ndahen me të tjerët në përpjekjen për tu vënë në jetë , është kerkesë për emancipim, ajo është dhënie përgjigje ndaj pyetjeve dhe halleve që shqetësojnë elektoratin; ajo është mbi të gjitha një përgjegjësi e madhe ndaj atyre që të kanë dhënë votën, por edhe ndaj atyre që të kanë votuar kundra, por edhe ndaj brezave që do të vijnë më pas. (Korrieri, 1 Shtator 2005)


Thursday, August 25, 2005

Imoraliteti dhe amoraliteti ne shoqerine shqiptare

Ceshtja e premtimit per moralitet ne politike e, per pasoje, ne shoqeri, eshte bere kohet e fundit nje nga me te debatuarat ne shtypin tone. Kjo, ne saje te krijimit te nje dinamike midis faktit se nje pjese e mire e propagandes fituese te zgjedhjeve te 3 korrikut ishte perqendruar mbi kete ceshtje dhe veprimeve te disa politikaneve qe, pasi moren voten e socialisteve, kaluan ne krahun e fitimtareve demokrate, (fenomeni Xhuveli), e keta i pranuan, duke vene ne dyshim premtimin per moralitet.

Duke e ndjekur kete debat ne shtyp me ka rene ne sy nje konfuzion ne perdorimin e termave "imoralitet" dhe "amoralitet"- ne kuptimin qe perdoren ato ne gjuhet perendimore, nga i kemi huazuar, fatkeqesisht pa i diferencuar qarte. Imoralitet ka kuptimin e te shkuarit kunder moralit, pra veprimet e quajtura imorale presupozojne sjellje njerezish qe kane rregulla morale, qe jane ne gjendje t'i njohin, qe, madje, duhet t'i aplikojne ato, por qe, megjithate, ne veprimet e sjelljet e tyre shkojne kunder tyre. Kurse amoralitet ka kuptimin e mosnjohjes se moralit dmth nje kondicion ku morali nuk pranohet apo nuk ekziston apo kur s'ka kuptim te ekzistoje- si psh. tek kafshet. Edhe njerezit me te meta mendore mund te konsiderohen si amorale, pasi gjendja e tyre nuk ua lejon njohjen e moralitetit, prandaj as nuk denohen kur kryejne ndonje krim.

Nderkaq, amoraliteti mund te perdoret si koncept edhe per njerez pa te meta mendore, por duke nenkuptuar tjeter gje nga imoraliteti. Me fjale te tjera, duke e thjeshtezuar, kur akte si genjeshtra, vjedhja e mashtrimi kryhen duke e ditur se jane te denueshme nga morali i shoqerise, kemi te bejme me imoralitet; kurse kur akte te tilla kryhen pa ndonje vetedije se jane dicka e denueshme, kemi te bejme me amoralitet.

Ne shtypin shqiptar shoh se perdoret vetem termi amoralitet, duke nenkuptuar here imoralitetin dhe here amoralitetin. Kjo vjen ndoshta edhe pse kur i kemi shqiperuar dy termat, parashtesat "i" dhe "a" i kemi shqiperuar me nje parashtrese te vetme "pa" duke e konsideruar te pamoralshmen edhe si imoralitet edhe si amoralitet, nderkohe qe, nese do t'i shqiperonim me qartesisht, - sipas meje nuk ka nevoje - do te duhej te perdornim "e kundermoralshme" per imoralitet dhe "e pamoralshme" per amoralitet.

Ndoshta edhe per nje rastesi, por sipas meje jo vetem, ky konfuzion termash e shpreh me mire realitetin e turbullt shqiptar persa i perket moralitetit. Kjo sepse jemi vertet ne nje gjendje shume afer asaj kur kufiri ndares midis imoralitetit dhe amoralitetit eshte thuajse shuar, ku kategori te tilla si "e mira" dhe "e keqja", "e ndershmja" dhe "e pandershmja" thuajse kane humbur kuptimin, ku, pra, shoqeria eshte kthyer ne nje fare xhungle ku morali thuajse mungon dmth. mizoteron amoraliteti.

* * *

Ne fakt tema e moralitetit ne nje shoqeri nuk eshte shume e thjeshte, sepse ne nje shoqeri nuk ekziston nje moral i vetem, por ekzistojne shume morale. Psh. ekziston morali fetar, por edhe ay ateist, i ndryshem nga i pari ne mjaft principe, mund te flitet per moral stoik, por edhe per moral hedonist, per kantian dhe hegelian, por edhe per moral te se majtes e te se djathtes, te biznesit edhe te solidaritetit, por edhe per moralin e Kanunit etj.. Kjo nenkupton qe "e mira" dhe "e keqja", "e ndershmja" dhe "e pandershmja" te kene kuptime te ndryshme per morale te ndryshme. Ne kete kuptim grupe te ndryshme qe ndajne te njejtin moral mund te denojne individet e tyre per akte imorale dmth. qe shkojne kunder moralit te tyre, packa se ne nje grupim tjeter keto mund te jene te padenueshme. Por gjithsesi kur flasim per moral do te nenkuptojme kod apo rregulla sjelljeje dhe kur flasim per sjellje, pa dyshim do te nenkuptojme nje raport edhe me tjetrin, prandaj nuk mund te ekzistoje shoqeri pa moral.

Por, nderkaq, relativizmi i moralit mund te coje edhe ne situata amoraliteti. Kjo kur keta morale veprojne ndaras njeri-tjetrit, madje duke asgjesuar ndersjelltazi njeri-tjetrin, dmth., kur midis moraleve te ndryshme nuk ekziston asnje ind i perbashket lidhes, nje moral qe mbledh parimet me te pranuara te moraleve te ndryshme per te krijuar ate qe mund te quhet morali i nje shoqerie komplekse, qe tek e fundit e gjen nje nga shprehjet e veta me konkrete tek respekti per ligjin.

Problemi i shoqerise sone eshte veprimi shkaterrues mbi cdo moral, edhe mbi ate te shprehur ne respektin per ligjin, i kodit moral klanor e mafioz, sipas te cilit mjafton te jesh me i forti apo me me te fortin qe te jesh i respektuar, i ndershem, i paprekshem, dhe te kesh te drejten dhe te verteten dhe te miren me vete, sepse i fabrikon vete ato, pasi nuk ka kush te konteston. Ky lloj morali eshte aplikuar, jo vetem ne grupet e mirefillta mafioze, por edhe nga partite politike ne pushtet, duke i kthyer ato, kesisoj, ne grupime te ngjashme me klane mafioze me kodin e pandeshkueshmerise per antaret besnike te klanit, me kodin e heshtjes per krimet e kryera po ashtu. Mandej, si ne nje rreth vicioz, te pushtetshmit kane ndjekur kete moral, duke tentuar te nxjerin jashte loje cdo moral tjeter, qe nga ai fetar deri tek ay i shprehur ne ligj, e, me ane tjeter, pikerisht per kete, njerezit kane tentuar per kah pushteti, apo i jane nenshtruar pushtetit, duke harruar moralin e tyre.

Ky mbizoterim i moralit klanor mbi moralin e shprehur ne ligj ka cuar drejt situates se amoralitetit. Nje aspekt i ketij eshte situata e pandeshkueshmerise se krijuar ne vend, kur aktet imorale, si vjedhja korrupsioni, mashtrimi, shperdorimi, abuzimi, duke mos u denuar penalisht, pak nga pak kane krijuar gati-gati situaten e nje imoraliteti, qe duke u perseritur aq shpesh pa u ndeshkuar, tek e fundit e zhvlefteson moralin. Nje shoqeri ku imoraliteti nuk denohet shqisa e saj morale topitet aq shume, saqe mund te thuhet se ajo shoqeri degradon ne kushte amoraliteti. (Besoj se nuk eshte nevoja t'i ilustroj me shembuj keto qe po them.)

* * *

Nese do te kerkojme rrenjet e amoralitetit ne shoqerine shqiptare e vecanerisht ne politiken e saj, do te thoja se ato duhet t'i kerkojme ne kohen komuniste. Komunizmi krijoi nje konfuzion moraliteti, ku gjysmat morale shkaterruan njera-tjetren, duke krijuar situaten e amoralitetit. Ay diktoi moralin komunist, i cili mund te sintetizohet ne principin: sakrifiko vetveten per partine, atdheun, socializmin dhe shokun Enver, por qe, ne fakt, ishte moral shume i ngjashem me ate te nje klani mafioz, i bazuar mbi mohimin e individualizmit dhe personalitetit, ashtu sikurse te moraleve te tjera, ne emer te perkatesise ne klan dhe besnikerise ndaj tij. Duke qene se kjo ishte kunder natyres dhe sic thote Bacon, "natyren nuk mund ta nenshtrosh, vecse duke iu nenshtruar" njerezit zhvilluan "moralin" e tyre qe ishte mashtrimi ne emer te ketij moraliteti. Ne emer te moralit komunist te shpallur jane kryer pa fund akte qe shkonin kunder tij. Nga lart buronte morali "beni si them une, por mos beni si bej une"; te tjera thuheshin e te tjera beheshin. Mjaft te kesh parasysh luften shfarosese te zhvilluar ne gjirin e udheheqjes komuniste, gjoja ne emer te principeve, por ne thelb ne emer te nje egoizmi te shfrenuar e te semure qe i coi deri ne fabrikimin e shpifjeve monstruoze kunder njeri-tjetrit; apo rekrutimin e pafund te njerezve si agjente te Sigurimit, ne menyre qe gjithkush te kontrollonte gjithkend.

Njerezit per te ruajtur individualitetin apo moralin e miqesise jo rralle e kane tradhetuar moralin e propaganduar komunist, ose perkundrazi e kane perdorur ate per te shkaterruar te tjeret ne emer te karrierizmit te tyre. Te gjitha keto kane gjeneruar nje situate te pashembullt persa i perket shkaterrimit te moralit ne shoqerine shqiptare qe fare mire mund te quhet situate amoraliteti.

Ajo qe perjetojme sot eshte vazhdimesia e gjendjes se amoralitetit te mbjelle ne shoqerine komuniste. Reflekset e moralit te dy, tre katerfishte qe con ne amoralitet i sheh te shperndara gjithandej ne monstrat politike dhe jo vetem qe aplikojne dy, tre e kater morale qe kundershtojne dhe asgjesojne njeri-tjetrin: nje te klanit mafioz ku bejne pjese, nje te principeve te propaganduara per te tjeret, nje te trete per te huajt e ndonje te katert per miqte e familjen.

* * *

Zgjedhjet e 3 korrikut, megjithate, paten efektin e nje mrekullie persa i perket indit moral te perbashket, atij qe na ben t'i dallojme disa te mira si te mira te perbashketa dhe disa te keqija si te keqija te perbashketa. Dukej sikur ky moral te kishte humbur ne qiellin e shqiptareve, por ai megjithate tregoi ekzistencen e tij. Paradoksalisht, ne nje shoqeri ku shqiptaret ia kane bere te pamundur mbijetesen njeri-tjetrit pa shkelur rregullat e ketij morali, ky megjithate ka mbijetuar, aq sa lufta e fundit politike qe solli ne pushtet opoziten u bazua mu tek ay. Keto zgjedhje treguan se megjithate e mira dhe e keqja vazhdojne te jene te dallueshme ne ndergjegjet e shqiptareve; ato i dhane politikes mesazhin, se ka disa vlera qe i perbashkojne te gjithe e qe duhen respektuar nga te gjithe. Ato po ashtu treguan se ne nje sistem demokratik, sado i brishte qofte ay, morali klanor e mafioz i me te fortit nuk mund te kete jete te gjate pasi, sadokudo, institucioni i votes se lire, megjithe difektet, mund te triumfoje mbi te.

Kete zgjedhje treguan se sfida qe ka perpara shoqeria shqiptare eshte ne thelbin e vet respektimi i moralit ne politike e ne shoqeri. Me kete kuptoj me se pari flakjen ne koshin e pleherave te historise te moraleve te tilla, si ai klanor e mafioz i me te fortit; kuptoj, po ashtu, edhe formesimin e moraleve te ndryshme, sepse jemi ne nje shoqeri pluraliste, me shume aktore, prandaj dhe me shume morale, midis te cilave mund te permendja si ato te komuniteteve fetare edhe te botes laike, si ato te kultures politike te majte dhe te djathte, si ato te biznesit te ndershem edhe ato te solidaritetit. Por mbi te gjitha kuptoj forcimin e atij indi moral qe u siguron bashkjetesen ketyre moraleve pa u dale kundra dhe pa i lejuar t'u kundervihen njeri tjetrit e qe me qarte se ne cdo forme mund te shprehet ne formen e respektit per ligjin e ndjenjen e barazise se te gjitheve perpara ligjit. Vetem keshtu do te kalojme nga nje shoqeri ku mbisundon amoraliteti, ne nje shoqeri ku aktet imorale e kane gjithnje e me te veshtire te mbeten pa u denuar.