Friday, November 25, 2005

Duhet të bashkohemi ndryshe

Lexova editorialin e kolegut Mero Baze “Pse u bashkuam tek Tema” me vemendje të veçantë jo vetëm sepse tema që preket është e një rëndësie të veçantë për shoqërinë, por edhe sepse ka të bëjë me profesionin tonë. Gjeta aty shqetësimin e gazetarit mbi raportin e “rreziqeve” më një anë dhe “vlerave” më anë tjetë që ka paraqitur dhe paraqet investimi i biznesit në shtyp, deluzionin e humbjes në betejën për pronësinë e shtypit midis pronarëve të fuqishëm dhe gazetarëve të varfër dhe propozimin e mbledhjes së gazetarëve më të mirë në dy tre media për të ruajtur kështu dinjitetin e vetes dhe të profesionit.
Në shkrim citohem edhe unë që e kam trajtuar për një kohë të gjatë temën e “rreziqeve” që paraqet ai që Baze me eufemizëm e quan “investimi i biznesit në shtyp”, duke i mshuar më shumë rreziqeve, që, sipas meje, kanë qenë më të mëdha, dhe që, madje, nuk kanë mbetur vetëm rreziqe, por janë shndrruar prej kohësh në dëme, duke ngritur prej kohësh nevojën e një reformimi të medias shqiptare.
Kur flet për nevojën e reformimit Baze më atribuon idenë se “Më ideale do të ishte ajo që propozon dhe ëndërron Fatos Lubonja […] – krijimi i një mediaje ku pronarë dhe drejtues të jenë vetëm gazetarët”.
Pa dashur të hyj në polemikë me Bazen e ndjej të nevojshme të sqaroj se ideja ime për mënyrën se si duhet të reformohet media jonë nuk është ashtu, por në thelb ndryshe. Ideja ime e reformimit të medias mbështetet mbi dy shtylla kryesore:
Së pari, mediat, veçanërisht gazetat, duhet të kenë identietin e tyre, fytyrën e tyre. Pra ato nuk mund të jenë si skuadrat e futbolit ku lojtarët më të mirë blihen nga klubet më të fuqishëm financiarisht. Ato duhet të kenë një identitet të tyrin që krijohet nga mbledhja së bashku e një ekipi gazetarësh të cilët ndajnë afërsisht të njëjtat aspirata dhe vizione për botën e që përcaktojnë, të udhëhequr nga ky vizion, edhe politikat editoriale.
Së dyti, përveç identitetit, por edhe nëse u mungon identiteti, mediat duhet të jenë brenda ekonomisë së tregut. Pra nuk është çështja nëse pronarët janë gazetarë apo biznesmenë, të fuqishëmn apo më pak të fuaqishëm financiarisht, por që kushdo qoftë pronari të jetë i ndershëm dhe të respektojë ligjin dhe tregun e lirë. Pronari qoftë biznesmen apo një grup biznesmenësh, qoftë gazetar apo grup gazetarësh duhet ta ketë gazetën mall që mbijeton në sajë të tregut dhe jo në sajë të “sponsorizimeve” që dalin nga burime të tjera, shpesh të dyshimta, interesat e të cilëve diktojnë edhe politikat editorale. Historia e shkurtër e mediave tona private ka treguar se këto politika janë diktuar kështu edhe kur pronarë kanë qenë gazetarë që nuk kanë pasur biznese të tjera nga prapa, prandaj ideja që më atribuon Baze nuk qëndron, ndonëse kur vjen fjala për preferenca do të preferoja të punoja në një gazetë me shumë pronarë, jo një, dhe mundësisht të ishin gazetarë.
Bashkohem me idenë e Bazes se gazetarët më të njohur duhen grupuar në dy tre mediat kryesore “me qëllim që fuqia e fjalës dhe identiteti i shtypit të mos humbasë”. Shqipëria ka 25 të përditëshme me një tirazh vetëm 100 000 kopje. Kjo është anormale ashtu sikurse është anormale shitja e shumicës së tyre nën kosto, ashtu sikurse është anormal edhe numri tejet i madh i televizoneve. Por ngulmoj se të vetmit rregullatorë që do ta kryenin këtë proces reformues janë identiteti i gazetës që nënkupton edhe gazetarë që investimin e tyre kryesor kanë emrin dhe vizionin e tyre për botën si dhe respektimi i tregut e jo fuqia financiare e një pronari apo një tjetri që mund t’i blejë këta gazetarë siç blihen futbollistët. Krahas këtyre, kur flasim për mediat elektronike, shoh si aktor të rëndësishëm rregullues reformimin e Televizionit Publik në modelin e shumicës së vendeve evropiane.
Këto ide që i shtjellova shkurt nuk janë diçka ideale, prandaj e paaritëshme, ashtu siç paraqitet në editorialin e Bazes ideja ime, por një realitet që e gjen kudo në botën e qytetëruar demokratike. Kudo në botën e qytetëruar gazetat dhe gazetarët kanë identietin e tyre: janë konservatore apo libarale, të majta apo të djathta, të qendrës së majtë apo të djathtë dhe, po ashtu, kanë edhe një elektorat të vetin të preferuar. Është vështirë gjithashtu të gjesh gazeta që në aspektin financiar nuk mbijetojnë duke respektuar ekonominë e tregut dhe ligjin, por duke zhvilluar dhe mbrojtur ekonomi informale.
Mendimi im i patundur është se nëse do të bëjmë seriozisht luftën kundër sistemit të korrupsionit si luftë për më shumë demokraci dhe liri, për më shumë barazi përpara ligjit, për më shumë zhvillim ekonomik të shëndoshë aq sa ç’është i rëndësishëm reformimi moral dhe ligjor i institucioneve të tilla si Prokuroria e Gjyqsori po aq i rëndësishëm është edhe reformimi i mediave. Dhe këtë duhet ta kuptojmë urgjentisht të gjithë sepse, përndryshe, do të jetë vonë për të gjithë. Kaosi i identitetit dhe kaosi i tregut në media, por edhe në politikë e shoqëri përgjithësisht, që disave u duket se u leverdis sepse kështu përfitojnë nuk mund të mos kthehet më herët ose më vonë edhe kundër këtyre përfituesve.
Historia e rrëzimit mbi kokat e fëmijëve tanë të tavanit të shkollës “7 marsi”, që jo rastësisht del se është restauruar nga kompani biznesmenësh që kanë në pronësi edhe media, është një metaforë denoncuese e tërë këtij sistemi tragjik që kemi ndërtuar dhe një britmë alarmi për të gjithë se duhet ndërtojmë një të ardhme ndryshe e, për këtë, duhet të bashkohemi ndryshe. (Korrieri, 18 nëntor 2005)



No comments: