“Si shpjegohet që numrin më të madhe të simpatizantëve ti e ke tek moshat e treta dhe rinia?”. Kjo është pyetja që një gazetar i huaj i ka shtruar para tre vjetësh kandidatit për herë të dytë për Bashkinë e Tiranës, Edi Rama, pasi kishte bërë një shëtitje nëpër tendat e tij elektorale duke intervistuar njerëzit aty. Përgjigja që i kishte dhënë kryetari ishte se këto janë moshat më të pastra, më idealiste, më të ç’interesuara për gjërat materiale të jetës, kurse moshat midis tyre janë bërë pis tashmë nga paraja. Gazetarit i ishte dukur interesante kjo përgjigje, por edhe pak e dyshimtë dhe kur më takoi më kërkoi t’i jepja mendimin tim nëse ishte apo nuk ishte kështu dhe ta thelloja kuptimin e saj po të qe e mundur.
Duke parë organizimin e Pezës mu kujtua biseda me atë gazetar dhe thashë me vete se për ta gjetur të vërtetën e përgjigjes së kryesocialistit të sotëm gazetari nuk do të kishte pasur rast më të mirë sesa të merrte pjesë në festimet e Pezës më 16 shtator organizuar nga Bashkia e Tiranës. Paradite ai do të gjente atje kryetarin e Bashkisë dhe liderët e tjerë të së ashtuquajturës e majtë së bashku me moshat e treta duke brohoritur për Enver Hoxhën, pasdite do të gjente boshllëk, kurse në mbrëmje dhe natën vonë do të gjente kryetarin e Bashkisë së bashku me rininë duke kënduar e kërcyer rrok. Pra aty do të kuptonte më mirë se kudo se “ideali” dhe “pastërtia” e atyre moshave të treta që ai ka parë në tendat e kryebashkiakut socialist është Enver Hoxha kurse ai i rinisë është rroku. Sigurisht do ta kishte ca të vështirë t’i bashkonte të dyja. Si ka mundësi që kjo rini që duhet të adhurojë lirinë dhe demokracinë shkon e feston të njëjtën festë me të atyre që adhurojnë diktatorin e kanë ndërtuar diktaturën? Do të duhej t’i jepej pak shpjegim për atë se ne kemi më një anë një kategori politikanësh si kryebashkiaku që nuk e ka për gjë që, për interesat e veta, t’i ulë në një tryezë të hanë e të pinë edhe djajtë edhe ëngjëjt e, më anë tjetër, një popull të vuajtur e të mbajtur në padituri nga kjo kategori politikanësh. Sidoqoftë besoj se do ta kuptonte më shpjet se bashkimi paradoksal i dy kategorive të përkundërta të simpaztizantëve të kryebashkiakut do të shpjegohej jo me idealizmën dhe pastërtinë e tyre, por me manipulueshmërinë e tyre më të lehtë.
Problemi është se cilat janë pasojat jashtelektorale dhe afatgjata të këtij manipulimi. E kur flas për pasojat sigurisht e kam fjalën për të rinjtë sepse për ata që brohorasin edhe sot për diktatorin Enver Hoxha nuk mund të them tjetër veçse thënien popullore: “Gungën e kurrizos e drejton vetëm varri.” Dikujt mund t’i duket e rëndë kjo që thashë, por po të rikujtoj ata mijëra që ka çuar në varr në moshë të re Enver Hoxha me shokë besoj se do t’i duket më e lehtë.
E pra problemi kryesor që nxjerr në pah kjo dritëshkurtësi e politikanëve tanë që, për të fituar një votë, janë gati të bashkëpunojnë edhe me kriminelë, është rinia, është fakti se në vend se ta edukojmë e diturojmë rininë kërkojmë që asaj t’i shpëlajmë trutë. Sepse nuk do shumë mend për të kuptuar se bashkimi i rrokut me Enver Hoxhën kryhet nëpërmjet një operacioni manipulimi. Ditë festa e ish Partisë së Punës të Enver Hoshës mbahet gjallë dhe festohet nga partitë bija socialiste të Nanos, Metës, Milos dhe Ramës sepse nëpërmjet saj bashkohen votuesit veteranë shumica e të cilëve adhurojnë Enver Hoxhë. Por, meqënëse votat e tyre nuk na mjaftojnë, atëhere duhet të bëjmë çmos që kjo festë të jetë tërheqëse edhe për rininë e prandaj në darkë ta kthejmë në koncert rroku. Pra në mëngjes u flasim veteranëve për Babë Myslimin dhe Enver Hoxhën kurse në darkë i japim rinisë koncert rrok. Dhe sa për artistë nga ata që i kanë kënduar dhe diktaturës dhe demokracisë kemi me bollëk. Ndonëse të dy grupet e festuesve as nuk takohen me njëri tjetrin, rëndësi ka që lidhësit e tyre, liderët e sotëm politikë, të ndodhen në të dy grupimet. Pastaj kemi edhe televizionet që na bëjnë jehonë.
Ndërkaq, po t’i marrësh e t’i intervistosh ata të rinj që kanë kërcyer rrok në mbrëmjen dhe menatën e 16 shtatorit në Pezë nën thirrjen e një ftese për të cilën Bashkia kishte paguar tërë televizonet e mundshme që ta raklamonin pareshtur, shumica do të të thonë se nuk dinë gjë fare se ç’ishte Konferenca e Pezës, as do të dinë të të flasin për Luftën, madje, po t’i besojmë një anketimi të fundit të një shoqate. një pjesë e tyre nuk dinë as se cili ka qenë Enver Hoxha. Megjithatë ata mësojnë këtu aq sa u duhet liderëve tanë: se kjo është festa jonë me të cilën identifikohemi ne socialistët, që e duam aq shumë rrokun, që e doni edhe ju, që ju bëjmë të kërceni e të dëfreheni; e se rrënjët tona kaq të vyera i kemi tek Lufta dhe tek Bab Myslimi dhe Enver Hoxha që u mblodhën në këtë ditë të shënuar para 64 vjetësh. Kurse të tjerët që nuk vijnë këtu janë kundërshtarët tanë, por ne jemi shumica reale e vendit.
E di që në këtë moment, duke lexuar këto rradhë, të gjithë enveristë dhe socialistë do të më gërmushen: po çdo të thuash ti, kërkon të mohosh luftën? Kërkon të mohosh konferencën e Pezës ku ka qenë edhe yt atë? Lufta dhe Peza janë të të gjithë shqiptarëve jo vetëm të socialistëve. Dhe unë do të përgjigjem: po dua të mohoj Luftën dhe Konferencën e Pezës të trajtuar ashtu siç e ka trajtuar historiografia e Enver Hoxhës - që ishte mënyra se si e trajtuan liderët socialistë në festimin e fundit - e për pasojë edhe faktin se ajo kërkohet të na shitet si festë e të gjithë shqiptarëve. Dhe do të vazhdoja me pyetjet: përse kur përmendin Pezën ata zenë në gojë vetëm Muslimin dhe Enver Hoxhën e nuk përmendin Abaz Kupin psh.? Përse i cilësojnë tradhëtarë me gjuhën e Enver Hoxhës ata që u ndanë nga Fronti e nuk kujtonë se tradhëtia më e madhe ishte ajo ndaj idesë themelore të Pezës: bashkimi pa dallim feje, krahine dhe ideje, të cilën e tradhëtuan komunistët për shkak të ideologjisë totalitare që e ushtruan edhe gjatë luftës - me të vetët më së pari (kujtoni dënimet e eliminimet e Sadik Premtes, Anastas Lulos Zef Malës, Mustafa Gjinishit e shumë të tjera) - por në mënyrën më tragjke me kundërshtarët veçanërisht pasi morën pushtetin. Mjafton kjo mënyrë trajtimi e Luftës dhe e Konferencës së Pezës për të kuptuar se socialistët me të njëjtën mendësi totalitare, përjashtuese dhe manipuluese kërkojnë ta shesin si të të gjithëve një festë që në të vërtet e duan, e trajtojnë dhe e festojnë si të vetën.
Nuk mund t’ua ndalosh veteranëve të luftës të mblidhen e të festojnë Pezën. Nuk mund t’ua ndalosh me ligj që të brohorasin për Enver Hoxhën, ndonëse nuk duhet të harrojmë se propaganda naziste dënohet me ligj në Gjermani. Nuk mund t’ia ndalosh historianit Paskal Milo të bëjë ndonjë seminar mbi Konferencën e Pezës e të përmendë atje edhe rolin e Enver Hoxhës. Por të çosh të rinjtë të festojnë të njëjtën festë ku ekzaltohet diktatori e ta sponsorizosh këtë si festë të të gjithë shqiptarëve kjo më duket se do të bënte të lëviznin nga varri ata mijëra të vrarë me gjyq e pa gjyq nga diktatura e Enver Hoxhës dhe e veteranëve që ende e brohorasin atë.
Duke parë organizimin e Pezës mu kujtua biseda me atë gazetar dhe thashë me vete se për ta gjetur të vërtetën e përgjigjes së kryesocialistit të sotëm gazetari nuk do të kishte pasur rast më të mirë sesa të merrte pjesë në festimet e Pezës më 16 shtator organizuar nga Bashkia e Tiranës. Paradite ai do të gjente atje kryetarin e Bashkisë dhe liderët e tjerë të së ashtuquajturës e majtë së bashku me moshat e treta duke brohoritur për Enver Hoxhën, pasdite do të gjente boshllëk, kurse në mbrëmje dhe natën vonë do të gjente kryetarin e Bashkisë së bashku me rininë duke kënduar e kërcyer rrok. Pra aty do të kuptonte më mirë se kudo se “ideali” dhe “pastërtia” e atyre moshave të treta që ai ka parë në tendat e kryebashkiakut socialist është Enver Hoxha kurse ai i rinisë është rroku. Sigurisht do ta kishte ca të vështirë t’i bashkonte të dyja. Si ka mundësi që kjo rini që duhet të adhurojë lirinë dhe demokracinë shkon e feston të njëjtën festë me të atyre që adhurojnë diktatorin e kanë ndërtuar diktaturën? Do të duhej t’i jepej pak shpjegim për atë se ne kemi më një anë një kategori politikanësh si kryebashkiaku që nuk e ka për gjë që, për interesat e veta, t’i ulë në një tryezë të hanë e të pinë edhe djajtë edhe ëngjëjt e, më anë tjetër, një popull të vuajtur e të mbajtur në padituri nga kjo kategori politikanësh. Sidoqoftë besoj se do ta kuptonte më shpjet se bashkimi paradoksal i dy kategorive të përkundërta të simpaztizantëve të kryebashkiakut do të shpjegohej jo me idealizmën dhe pastërtinë e tyre, por me manipulueshmërinë e tyre më të lehtë.
Problemi është se cilat janë pasojat jashtelektorale dhe afatgjata të këtij manipulimi. E kur flas për pasojat sigurisht e kam fjalën për të rinjtë sepse për ata që brohorasin edhe sot për diktatorin Enver Hoxha nuk mund të them tjetër veçse thënien popullore: “Gungën e kurrizos e drejton vetëm varri.” Dikujt mund t’i duket e rëndë kjo që thashë, por po të rikujtoj ata mijëra që ka çuar në varr në moshë të re Enver Hoxha me shokë besoj se do t’i duket më e lehtë.
E pra problemi kryesor që nxjerr në pah kjo dritëshkurtësi e politikanëve tanë që, për të fituar një votë, janë gati të bashkëpunojnë edhe me kriminelë, është rinia, është fakti se në vend se ta edukojmë e diturojmë rininë kërkojmë që asaj t’i shpëlajmë trutë. Sepse nuk do shumë mend për të kuptuar se bashkimi i rrokut me Enver Hoxhën kryhet nëpërmjet një operacioni manipulimi. Ditë festa e ish Partisë së Punës të Enver Hoshës mbahet gjallë dhe festohet nga partitë bija socialiste të Nanos, Metës, Milos dhe Ramës sepse nëpërmjet saj bashkohen votuesit veteranë shumica e të cilëve adhurojnë Enver Hoxhë. Por, meqënëse votat e tyre nuk na mjaftojnë, atëhere duhet të bëjmë çmos që kjo festë të jetë tërheqëse edhe për rininë e prandaj në darkë ta kthejmë në koncert rroku. Pra në mëngjes u flasim veteranëve për Babë Myslimin dhe Enver Hoxhën kurse në darkë i japim rinisë koncert rrok. Dhe sa për artistë nga ata që i kanë kënduar dhe diktaturës dhe demokracisë kemi me bollëk. Ndonëse të dy grupet e festuesve as nuk takohen me njëri tjetrin, rëndësi ka që lidhësit e tyre, liderët e sotëm politikë, të ndodhen në të dy grupimet. Pastaj kemi edhe televizionet që na bëjnë jehonë.
Ndërkaq, po t’i marrësh e t’i intervistosh ata të rinj që kanë kërcyer rrok në mbrëmjen dhe menatën e 16 shtatorit në Pezë nën thirrjen e një ftese për të cilën Bashkia kishte paguar tërë televizonet e mundshme që ta raklamonin pareshtur, shumica do të të thonë se nuk dinë gjë fare se ç’ishte Konferenca e Pezës, as do të dinë të të flasin për Luftën, madje, po t’i besojmë një anketimi të fundit të një shoqate. një pjesë e tyre nuk dinë as se cili ka qenë Enver Hoxha. Megjithatë ata mësojnë këtu aq sa u duhet liderëve tanë: se kjo është festa jonë me të cilën identifikohemi ne socialistët, që e duam aq shumë rrokun, që e doni edhe ju, që ju bëjmë të kërceni e të dëfreheni; e se rrënjët tona kaq të vyera i kemi tek Lufta dhe tek Bab Myslimi dhe Enver Hoxha që u mblodhën në këtë ditë të shënuar para 64 vjetësh. Kurse të tjerët që nuk vijnë këtu janë kundërshtarët tanë, por ne jemi shumica reale e vendit.
E di që në këtë moment, duke lexuar këto rradhë, të gjithë enveristë dhe socialistë do të më gërmushen: po çdo të thuash ti, kërkon të mohosh luftën? Kërkon të mohosh konferencën e Pezës ku ka qenë edhe yt atë? Lufta dhe Peza janë të të gjithë shqiptarëve jo vetëm të socialistëve. Dhe unë do të përgjigjem: po dua të mohoj Luftën dhe Konferencën e Pezës të trajtuar ashtu siç e ka trajtuar historiografia e Enver Hoxhës - që ishte mënyra se si e trajtuan liderët socialistë në festimin e fundit - e për pasojë edhe faktin se ajo kërkohet të na shitet si festë e të gjithë shqiptarëve. Dhe do të vazhdoja me pyetjet: përse kur përmendin Pezën ata zenë në gojë vetëm Muslimin dhe Enver Hoxhën e nuk përmendin Abaz Kupin psh.? Përse i cilësojnë tradhëtarë me gjuhën e Enver Hoxhës ata që u ndanë nga Fronti e nuk kujtonë se tradhëtia më e madhe ishte ajo ndaj idesë themelore të Pezës: bashkimi pa dallim feje, krahine dhe ideje, të cilën e tradhëtuan komunistët për shkak të ideologjisë totalitare që e ushtruan edhe gjatë luftës - me të vetët më së pari (kujtoni dënimet e eliminimet e Sadik Premtes, Anastas Lulos Zef Malës, Mustafa Gjinishit e shumë të tjera) - por në mënyrën më tragjke me kundërshtarët veçanërisht pasi morën pushtetin. Mjafton kjo mënyrë trajtimi e Luftës dhe e Konferencës së Pezës për të kuptuar se socialistët me të njëjtën mendësi totalitare, përjashtuese dhe manipuluese kërkojnë ta shesin si të të gjithëve një festë që në të vërtet e duan, e trajtojnë dhe e festojnë si të vetën.
Nuk mund t’ua ndalosh veteranëve të luftës të mblidhen e të festojnë Pezën. Nuk mund t’ua ndalosh me ligj që të brohorasin për Enver Hoxhën, ndonëse nuk duhet të harrojmë se propaganda naziste dënohet me ligj në Gjermani. Nuk mund t’ia ndalosh historianit Paskal Milo të bëjë ndonjë seminar mbi Konferencën e Pezës e të përmendë atje edhe rolin e Enver Hoxhës. Por të çosh të rinjtë të festojnë të njëjtën festë ku ekzaltohet diktatori e ta sponsorizosh këtë si festë të të gjithë shqiptarëve kjo më duket se do të bënte të lëviznin nga varri ata mijëra të vrarë me gjyq e pa gjyq nga diktatura e Enver Hoxhës dhe e veteranëve që ende e brohorasin atë.