Monday, March 8, 2010

Vjedhja e votës si dhunë strukturore


Gjatë kësaj periudhe të debatit të kutive dëgjoj shpesh pyetjen: zotëri je për hapjen e kutive apo jo? Dhe kjo pyetje sikur transkriptohet në pyetjen: je me qeverinë apo je me opozitën. Ky polarizim pa kushte i njerëzve: o me qeverinë o me opozitën gjykoj se nuk është thjesht rezultat i pavetëdijshëm i luftës politike, përkundrazi, është në kulturën politike të të dy palëve. Në këtë aspekt kanë të drejtë ata që thotë se dy njerëzit që janë më pak të interesuar se kuzhdo tjetër për hapjen e kutive janë Sali Berisha dhe Edi Rama. Sepse këta të dy, si tipologji lideri e kulturë politike, mbijetojnë politikisht pikërisht në sajë të polarizimit të ashpër që krijojnë raste të tilla si ky i hapjes ose jo i kutive, që vazhdon t’i ndajë njerëzit në “o me mua, o kundra meje.”
Personalisht ka kohë që, me bindjen e përvojës së gjatë, e refuzoj këtë ndarje që e ka bërë shoqërinë peng të dy partive të mëdha, që jo rrallë i kam quajtur edhe banda. Prandaj do të vazhdoj të shkruaj e flas pikërisht në emër të daljes nga kjo pengmarrje.
Nga ky këndvështrim i imi, ajo që nuk më zhgënjen në debatin e kutive është fakti se dëgjoj vazhdimisht në retorikën e opozitës se hapja e kutive do ta zgjidhte më në fund problemin e zgjedhjeve - “do t’i japë fund manipulimit njëzet vjeçar me zgjedhjet” - është një shprehje që dëgjohet thuajse çdo ditë në lajme që lidhen me deklarata të PS. Lideri i saj Rama, kur u drejtohet ndërkombëtarëve, u thotë se ky turp i trajtimit të shqiptarëve jashtë standarteve me të cilat evropianët trajtojnë veten duhet të marrë fund,  se ne meritojmë të trajtohemi me standartet e tyre dhe hapja e kutive do të sigurojë këtë. Po a është vallë kaq e thjeshtë?
E kam thënë dhe e përsëris se protestat për hapjen e kutive janë të drejta në vetvete dhe kanë rritur sensibilitetin ndaj zgjedhjeve, por, nga ana tjetër kundërshtoj mistifikimin e hapjes së kutive apo përdorimin e tyre për qëllime të tjera nga përmirësimi i lirisë së zgjedhjeve. Kjo është negative njëlloj sikurse ka qenë negativ përdorimi i luftës kundër korrupsionit nga ana e Berishës, për qëllime të tjera nga lufta kundër korrupsionit, sepse një luftë e tillë e aborton një çështje. Dhe gjykoj se tashmë, përsa i përket hapjes së kutive, kemi kaluar në kufijt e abortimit.
Çfarë kërkon PS-ja publikisht? Një komision parlamentar që do të bëjë një shqyrtim të thellë e të plotë të zgjedhjeve ku hyn edhe hapja e kutive, dhe kjo, jo  me synim përmbysjen e rezultatit të zgjedhjeve, por për të  marrë masa e vendime e hartime projektligjesh që të evitojnë, në të ardhmen, abuzime të tjera me zgjedhjet. Por, nëse është kështu dhe qëllimi është ky, atëhere le ta marrim si të dhënë faktin se në kutitë ka tjetër rezultat, çka të gjithë e dimë se nuk është çudi. Madje çudi do të ishte sikur të provohej, me hapjen e kutive, se rezultati është ay që kanë firmosur komisionerët. Dhe hajde të ndërtojmë komisionin dhe projektet e përmirësimit të zgjedhjeve të ardhëshme duke e marrë këtë si një të dhënë të pakundërshtueshme. Gjykoj se kjo duhet bërë duke mos harruar, gjithashtu, se hartimi i një projekti të tillë nuk mund të anashkalojë faktin se në historinë e zgjedhjeve tona nuk ka një rast të vetëm ku humbësi të ketë pranuar humbjen e zgjedhjeve (ndoshta me përjashtim të zgjedhjeve të vitit 1992) dhe se në çdo rast janë bërë të ashtuquajtura përmirësime formale apo ligjore që kanë rezultuar si arnime të një gune të vjetër të cilës sa i mbyll një vrimë i hapet një tjetër. Duke u nisur nga kjo mendoj se çështja se çfarë duhet  bërë për të ardhmen duhet shtruar në mënyrë të atillë që të mos ketë më një arnim, por një përpjekje për të qepur një gunë të re të qëndrueshme. Kurse reduktimi i gjithë çështjes tek hapmbyllja e kutive është më i keqi i arnimeve.
Po ende, kam ndjesinë se këta gjashtë muaj konflikt mbi kutitë e kanë shtuar rrezikun që zgjedhjet e ardhshme të jenë edhe më të këqija se ato parardhëset, çfarëdo që të ndodhë, sikur të hapen apo sikur të mbeten mbyllur kutitë. Kjo jo vetëm për shkak të konfliktualitetit në rritje që e ka polarizuar edhe më dhe e ka iracionalizuar edhe më politikën, duke i çuar edhe më thellë protagonistët në mendësinë e përdorimit të çdo mjeti për të shkatërruar një kundërshtar, i cili, edhe ai, përdor çdo mjet, por edhe pse gjykoj se ky konfliktualitet nuk është thjesht çështje iracionaliteti dhe emocionaliteti, por edhe çështje e strukturave të dhunës mbi votën që kanë ngritur partitë. Ai buron nga fakti se ne kemi shkuar në drejtim të kundërt përsa i përket ndërtimit të shtetit dhe institucioneve të tij; se jemi në gjendjen e një parashteti ose të një shteti të falimentuar,  nëse me këtë kuptojmë një shtet që nuk kontrollohet nga institucionet dhe ligji, por nga grupe dhe klane të fuqishmish, që, normalisht, s’duhet të kenë asnjë mundësi të dhunojnë institucionet e shtetit. Një nga shenjat më flagrante të kësaj, e jo vetëm, është edhe kontrolli i numërimit të votës nga militantët e dy partive dhe jo vetëm. Normalisht ne duhet të kishim shkuar përdrejt një shteti ku me zgjedhjet merret administrata shtetërore dhe të mos kishte probleme votimi. Kurse të thuash këtë gjë sot në Shqipëri të përqeshin si i marrë dhe askush nuk arrin të kuptojë se pikërisht kjo përqeshje flet shumë për nivelin e demokracisë sonë.
Mirëpo, për të kuptuar se pse ne kemi arritur në këtë gjendje, duhet të zbresim poshtë për të kuptuar se çfarë kemi ndërtuar në katet e poshtme mbi të cilët do të duhej të ndërtohej vota e lirë. Sepse ka  shumë që thonë se vota e lirë qëndron në themel të demokracisë, por, duke u nisur edhe nga përvoja e këtyre njëzet vjetëve, besoj të kundërtën: se vota e lirë është rezultati dhe njëherësh treguesi i ndërtimit të të gjithë atyre insitucioneve demokratike që sigurojnë votën e lirë.
Nuk po zgjatem shumë, por po përmend vetëm disa nga drejtimet e mbrapshta që kemi marrë gjatë këtyre viteve që na kanë çuar në këtë gjendje:
Së pari, le ta fillojmë nga ajo që quhet bazë e bazave, ekonomia. Ne kemi një treg që nuk rregullohet e nuk funksionon sipas ligjit, por një treg që fuksionon sipas ligjeve të klientelizmit të partive politike. Dhe sa kohë që politika shihet si një zgjatim i biznesit, zor se do të kemi votë të lirë. Dhe anasjelltazi, sa kohë që biznesi, për të mbijetuar, do të ketë nevojë të përdorë pushtetin politik, ai nuk do të jetë kurrë i pavarur dhe nuk mund të luftojë për votë të lirë. Mbushja e partive me biznesmenë, disa prej të cilëve as nuk ngurrojnë të të thonë hapur se i kanë hyrë politikës për t’i shërbyer bizneseve të tyre, është tashmë shenja më e qartë e këtij deviacioni.

Së dyti, ky deviacion i ekonomisë është i lidhur fort edhe me deviacionin e gjyqsorit. Një gjyqsor normal ka si parim bazë barazinë përpara ligjit të të gjithë qytetarëve. Një ekonomi tregu që rregullohet në bazë të respektit të ligjit e imponon një gjyqësor të pavarur, sepse është ai që duhet të garantojë konkurencën e ndershme, në mënyrë që më i miri dhe më i zoti të fitojë më shumë. Kurse tek ne ndodh e kundërta. Gjyqsori ynë funksionon sipas parimit se e drejta qëndron tek më të fortit që e sigurojnë këtë forcë në saj të politikëbiznesit. Ai është shndërruar madje në një biznes më vete që nxjerr fitime mu pse në vend të drejtësisë apolikon, ashtu sikurse edhe politika e biznesi, padrejtësinë, klientelizmin, rryshfetin.
Së treti, një deviacion tjetër i rëndë është ai i administratës. Në vendet e qytetëruara zgjedhjet kryhen nga administrata që janë stabël, me funksionarë që qëndrojnë atje në sajë të meritave dhe jo në sajë të klientelizmit partiak. E kundërta ndodh me administratën tonë. Çdo parti që vjen në krye të shtetit ve militantët e vet në administrata si zgjatim i biznesit ose edhe thjesht sepse një punësim i militantit në administratë siguron luftën e tij për partinë, ditën kur do të vijnë zgjedhjet. Partia Demokratike në pushtet e ka thelluar këtë fenomen në mënyrë galopante kohët e fundit.
Së katërti, më duket e tepërt të  zgjatem për një deviacion tjetër dramatik, atë të mediave, jo vetëm se kam shkruar shumë për këtë temë, por edhe pse është shumë evident. Nuk mund të bëhet transparencë e votave të cilësdo parti, dhe as dënim moral i padrejtësisë me media që në vend se garante të interesave të së drejtës dhe së vërtetës janë garante të interesave të padrejtësisë, si pjesë integrale e të devijacioneve të sipërpërmendura.
Në tërësinë e vet situata në vend gjykoj se është rënduar përsa i përket mundësisë që qytetari të ketë jetën e tij, lirinë e tij dhe votën e tij të respektuar. Njërëzit gjithnjë e më me vështirësi punësohen pa përkatësinë politike në njërën nga partitë e mëdha, njerëzit gjithnjë e më me vështirësi mund të mbajnë bizneset e tyre pa këtë përkatësi, njerëzit gjithnjë e më me vështirësi mund të fitojnë një gjyq pa këtë përkatësi, njerëzit gjithnjë e më me vështirësi e gjejnë interesin e tyre dhe të vërtetën të mbrojtur në mediat, pa këtë përkatësi.
Ekziston pra një zinxhir i tërë me hallka të lidhura me njëra tjetrën që çojnë tek vjedhja e votës e cila, jo domosdoshmërisht, është vjedhje fizike. Ndërkaq, ajo që mungon dramatikisht në debatin tonë politik mbi hapjen e kutive është pikërisht analiza e kësaj dhune strukturore që ka çuar edhe në dhunën ndaj kutive. Opozita e kërkon hapjen me një miopi të skajëshme sipas mendimit tim: ajo thjesht synon të deligjitimojë pushtetin e kundërshtarin, ta fusë atë kësisoj në krizë dhe të përshpejtojë rrëzimin e tij. Por ajo nuk shkon as aq larg sa të kërkojë të parashikojë se çfarë do të duhet të ndodhë më tej. Sepse hapi tjetër do të ishin zgjedhjet e reja të parakohëshme. Dhe, duke patur prasysh analizën që bëra më sipër, thjesht e vetëm hapja e kutive nuk siguron assesi askend se zgjedhjet e reja të parakohëshme do të ishin të ndershme. Ja pse gjykoj se opozita, pa hequr dorë nga kërkesa për hetimin e plotë të zgjedhjeve nga komisioni parlamentar do të duhej të punonte për një projekt alternativ që do të siguronte themele të reja të një ndërtese që do të siguronin votën e lirë. Disa çështje që përmenda si ndarja e politikës nga biznesi që lidhet edhe me kërkimin e transparencës përsa i përket sponsorizimit të partive edhe me kërkesat ndaj kandidaturave, deklientelizimi i administratës, ndarja e medias nga pushteti i politikës dhe biznesit, kërkojnë tashmë projekte serioze. Përndryshe, ashtu sikurse ka ndodhur edhe më parë, do të gjindeshin mjete të tjera për të dhunuar zgjedhjet. Ajo që duhet të ndryshojë, e përsëris, është dhuna strukturore që kanë ngritur partitë për të vjedhur votën. Çështja nuk është të sigurojmë kutitë nga vjedhësit, por që të mos kemi vjedhës si roje të kutive. Korrieri, 8 mars 2010)

8 comments:

Anonymous said...

Mos i bjer kaq larg se lodhesh kot.
Opozita po deklaron qe ka dyshime qe jane printuar karta fallco dhe prandaj eshte zvarritur perdorimi i kartave te identitetit qe para zgjedhjeve. Me nje fjale eshte orkestruar manupilimi i zgjedhjeve. Mos-hapja e kutive e konfirmon kete.. E vetmja menyre per tu ndare nga kjo flame eshte te ndahemi nga keta njerez.

Nuk ka asnje mundesi per zgjedhje te lira kur qeveria ka per qellim vjedhjen. Eshte e pamundur edhe sikur juve personalisht t'u besojme kutine e votimit.

darfotrade@yahoo.com said...

Une nuk mendoj qe problemi eshte i komplikuar por (ju e njihni mire rrezikshmerine e nje njeriu anarshist si rama)problemi eshte me i thjeshte:
si eshte e mundur qe socialistet elidhin qellimin e tyre me budallallekun e nje njeriu si edi?ceshtja e kutiave eshte nje lufte personale e tijsepse te gjithe e dime qe qene zgjedhjet me te mira per standartet e nje populli si ne.
Edi nuk mori pjese ne zgjedhje nga frika e humbjes dhe ai e di qe zgjedhjet i humbi por mentaliteti anarshist e shtyn ne kete drejtim.
Ai eshte nje karagjoz qe nuk asnje lidhje me idete socialiste por eshte nje anarshist karagjoz, nje medioker i cili nese e largojne socialistet ka per ti share me keq sesa berisha.
Ka njerez te zgjuar ne PS qe e kuptojne se ne cilin cep po shtyhet per fat te keq partia e tyre.
Nje gje eshte e sigurte qe nese ai njeri behet kryeminister i yni do jete nje fatkeqesi e jona.nuk eshte hapja ose moshapja e kutive ajo qe permirson zgjedhjet por ndryshimi i satndarteve ,largimi i militanteve mitingashe nga numurimi i vaotes(numerimi elektronik i tyre)
dhe emancipimi i njerezve

Anonymous said...

pra meqe vota e lire nuk mund te garantohet, atehere cila eshte zgjidhja, mospjesemarrja ne zgjedhje?
ajo qe kerkojme vazhdimisht prej jush, dhe qe ne fund te fundit ka me shume rendesi, eshte propozimi i zgjidhjes, jo thjesht diagnostikimi i semundjes.

meqe po flisni per kapjen e politikes nga bizneset, po jap nje shembull te kapjes se bizneseve nga politika:
shefi i policise bashkiake per ndertimet, pasi kishte ardhur per kontroll ne firmen e ndertimit ku punoj dhe pasi e kishte marre ryshfetin qe i takonte, dje foli me pronaret e firmes dhe u kerkoi 150 euro dhurate per cdo femer qe punon ne ate sektor te bashkise(jane gjithsej 9 femra mesa morra vesh) per festen e 8-Marsit.
pra deri ketu arrin pafytyresia.... keta qener rrugesh,jo vetem qe kerkojne kocken e ryshfetit, por duan te mbledhin ushqim edhe per bushtrat qe rrine ne kolibe.

Anonymous said...

Kur nuk jane vjedhur votat ne shqiperi?????????
Zgjedhjet me te keqija jane te 1997.
po ne 2001? po ne 2003? Po zgjedhjet per kreun e PS si qene????
Kjo eshte politika e re e edit???
Ju e njihni me mire sesa kushdo tjeter kete rrumpallist dhe rrezikun e mendesise rrumpalliste e mafioze te tij.
Kush eshte zgjidhja??

Populli te mos shkoje te votoje keto parti dhe keto maskarenj e natyrisht do te ndryshoje klasa politike

Anonymous said...

Po na lodhet o burra te dheut na lodhet. Nje e dy diagnostikimi diagnostikimi!!!! Na gjeni zgjidhje i thoni Lubonjes?! Po me sa di une problemi kryesore i nje semundje eshte ose diagnostikimi ose kapja ne kohe (kuptohet ne Shqiperi jo qe s'este kapur ne kohe semundja, po ka kohe qe tumorri rritet e eshte bere sa nje bostan). Pastaj eshte trajtimi qe varet nga aftesia e doktorrit (jo Berishes kuptohet).
Tani Lubonja ja u ka thene troc keto jane siptomat e semundies dhe arsyet e mungeses se vullnetit politik per ta kuruar semundien. C'zgjidhje kerkoni nga z Fatos ju ti beje ndonje yshtje politikaneve tane dhe ti ktheje ne njerez te mire? Shkoni shihni "Liza ne boten e Cudirave" se ka dalur edhe ne kinema nese kerkoni kete zgjidhje.
Dhe meqe e paskeni kaq merak, po ju them une nje lloje zgjidhje
A e dini si e kontrollojne ekonomine informale ose me sakt korrupsionin galopant vendet perendimore? Kan nje plan komptabel nacional dhe kontroll ndaj bankave ku psh cdo kush ne nje fare menyre duhet ti justifikoje depozitat e tij, psh nje puntore i thjeshte duhet ti justifikoje depozitimet bankare nese ato nuk perputhen me te ardhurat qe ai duhet te kete! Keto jane isntrumenta mese te mjaftueshme per ta kontrolluar korrupsionin (madie nese duan edhe evazionin fiskal, po nejse problem tjeter ky), Por mungon vullneti politik gje qe Lubonja e ka sterethene. C'kerkoni me nga ai tani se nuk po ju marr vesh? Madie kur e kerkoni zgjidhjen te nje person i vetem tregoni dobesi per te luftuar per nje shoqeri demokratike.
G.LL

Anonymous said...

Komenti juaj i fundit z. Lubonja kam mendimit se i largohet standarteve te logjikes. Psiko-analisa e Edi Rames nuk me duket se ngre peshe ne diskutim dhe aktualisht nuk eshte ky problemi i sotem i krizes politike shqiptare. Problemi eshte i thjeshte: duke qene se PD ka manipuluar mekanizmin e numurimit te votave dhe kjo u faktua publikisht, kerkesa per hapjen e kutive eshte legjitime.
Pra nuk arrij te kuptoj psiko analizen tuaj qe "Edi Rama synon te delegjitimoje pushtetin e Berishes..". Nqs akuza e PS provohet edhe gjekte, eshte vete PD qe e ka legjitimuar veten e saj dhe jo ai qe ja nxjerr lakerat ne shesh. Madje refuzimi per te mos hapur kutite eshte prova me e forte e auto-delegjimitetit. Kurse Ps ka si mision pikerisht delegjimitetin kur standartet jane te uleta.
Pra nuk arrij te kuptoj permbajtjen e komentit tuaj: ju mendoni se duke vene standarte te tilla qe pengojne manipulimin e votes, perfitim eshte i PS dhe dhe jo i nje sistemi demokratik qe duhet te implementohet realisht?
Nqs jeni per standartet demokratike dhe per zgjedhje te ndereshme , atehere mbeshteteni Edi Ramen per kete teme. Kur te shkruani artikuj qe nuk kane lidhje me kete teme, mund te shpalosni platfomen tuaj lidhur me PS dhe Edi Ramen.
Stefani

Anonymous said...

nese jan vjedhur zgjedhjet si eshte e mundur qe asnje komisjoner i PS nuk eshte ndeshkuar apo perzene nga partia socialiste UNE jam dakord me ju qe zgjedhjet nuk ishin perfekte por duhet te dini qe te dyja partite e medha kan manipuluar zgjedhjet ne kurriz te partive te vogla dhe EDI RAMA vetem politikan nuk mund te jete e hetim zgjedhjesh nuk don sepse nese i don mund te shkoje ne prokurori e gjykate por jo qe te shkaterroje nje parti qe eshte prone e gjithe shqiptareve dhe po shkatrron nje prespektive europiane e nje levizje te lire te shqiptareve neper europe per mendimin tim nje njeri si edi rama vetem per shqiperine e shqiptaret nuk mendon ai ka vetem nje emer ENVER HOXHA 2shkatrrimtare i aspiratave europiane te te gjithe neve

Anonymous said...

Problemi qendron te parate.
Komunistet e te dy kraheve te politikes vijojne keshillat e Bac Ramizit.Kur nuk i keni punet mire,filloni te ziheni a grindeni qe populli te harroje urine e varferine dhe te merret me kutite.
Nuk ka me asnje kokerr leku,keshtu qe kjo historia e kutive do vazhdoje gjate.Ja 7 muaj u shtyne tashme me kutite.Pastaj do hapet loja me vizat,e me vone lojra te tjera,deri sa te gjejme ndonje burim parash.
Mos harroni kete:NUK KA KOKERR LEKU.