Dështimi i SHBA dhe Perëndimit në Afganistan nuk po shihet si një ngjarje e largët, siç ka qenë deri dje tek ne, pasi në vend sot po flitet veç për vendimet e qeverive për strehimin në Shqipëri dhe Kosovë të afganëve të rrezikuar nga talebanët. Fatkeqësisht në lajmet po mbizotëron aprovimi i njëzëshëm i politikanëve tanë që i mbiquajnë këta vendime një "detyrë" si "vend i NATO" si "partner i ShBA", si "besa shqiptare" si "vend emigruesish" çka po e dështon pa lindur debatin që gjykoj se duhej nisur, jo vetëm në emër të përfaqësimit të një pjesë jo të vogël shqiptarësh që reagojnë në rrjetet sociale me shqetësime dhe paqartësi gjithfarëshe, por edhe duke pasur parasysh se shqiptarët kanë ushqyer dhe vazhdojnë të ushqejnë aq shumë shpresa se amerikanët dhe Perëndimorët do të ndërtojnë në Shqipëri shtetin e së drejtës që do t'i çlirojë nga elitat e korruptuara që i qeverisin.
E kam fjalën mbi debatin se pse dhe si dështuan amerikanët në Aganistan?
Pa marrë përsipër të analizoj të gjithë faktorët e dështimit, duke u nisur edhe nga çfarë shoh në Shqipëri (dhe jo vetëm) gjykoj se një prej faktorëve kryesorë duhet ta gjejmë në një lajm që tregonte se talebanët, pasi pushtuan qytetin Mazar-i Sharif, publikuan video të vilës së liderit ushtarak afgan, Rashid Dostum, aleati kryesor i amerikanëve, njëherësh edhe themeluesi i partisë Junbish-e, e cila rezultonte "e larë në ar".
Është vështirë të besosh se populli afgan, që ka luftuar trimërisht edhe kundër pushtimit sovjetik, qenka kaq armik i demokracisë, i lirisë dhe i disa vlerave perëndimore sa të zgjedhë telebanët e dhunshëm dhe fanatikë në vend të tyre. Për mua nuk ka pikë dyshimi se një nga faktorët që i ka bërë afganët e thjeshtë e të shumtë të mbështesin talebanët në luftë me botën e qytetëruar nuk lidhet me dashurinë e tyre për burkën, që përmendet aq shumë këto ditë, apo për islamin fundamentalist, por me korrupsionin e elitave që kanë mbështetur amerikanët. Është kjo një histori e njohur që ka gatuar më herët edhe ngjarje të tilla si Revolucioni Islamik iranian, pranverat arabe etj., për të mos dalë në vende të tjera të botës me fe të tjera. Do të shpresoja qe administrata Biden është nisur nga përvoja e këtij dështimi për ta cilësuar korrupsionin si rrezik strategjik për SHBA, por këtë do ta tregojë e ardhmja. Deri më sot kemi parë mbështetjen e të korruptuarve deri në dështimin final.
Problemi, pra, është se në këto vende pa kulturë demokratike, ku interesat janë mbuluar me petkun e të drejtave të njeriut dhe demokracisë, amerikanët kanë mbyllur sytë ndaj bëmave të politikanëve që kanë mbështetur. Sikurse shkruante "The Washington Post" këto ditë gazetarët amerikanë prej kohësh kanë konstatuar se ajo që po bënin në Afganistan ishte e dështuar, por, si administrata e Bushit ashtu edhe ajo e Obamës, kanë preferuar të mbyllin sytë për të mos pranuar dështimin politik - derisa erdhi ky dështim kaq i turpshëm, kaq spektakolar dhe kaq i rrezikshëm për popullin afgan.
Leksioni edhe këtë radhë për amerikanët është ai se demokracia nuk eksportohet. Por ka edhe një leksion tjetër, duke patur parasysh se këtë të parin nuk duhet ta absolutizojmë: nëse vendos të ndërhysh në emër të demokracisë duhet të ndjekësh me vëmendje dhe hap pas hapi realitetin në atë vend, të bësh çmos të mbështetësh me dashuri dhe përgjegjësi procesin demokratik duke respektuar e përfshirë të gjitha palët dhe jo duke ngulmuar të mbështetësh një palë edhe kur e sheh duke abuzuar e duke ndërtuar vila prej ari, sepse këtë e manipulon më lehtë edhe ngase është e korruptuar e ka nevojë për mbështetjen tënde për të sunduar. Sepse popujt nuk janë aq budallenj sa të mos e kuptojnë këtë, herët ose vonë. Dhe kështu vjen një ditë kur, duke pas mbetur pa mjete demokratike edhe për fajin tënd që ke fuqizuar abuzuesit autoritarë, mbështesin talebanët kundër teje dhe elitave të tua. Ose edhe më keq, kur nuk kanë talebanë ikin nga sytë këmbët.
Po leksioni për shqiptarët cili do të ishte? I njëjti do të thoja unë: përkushtimi ndaj demokracisë që në këtë rast do të thotë e kundërta e reagimit të liderit të opozitës Lulzim Basha në këtë rast (e jo vetëm). Pse? Sepse në prononcimin e tij ai mbështeti plotësisht vendimin e Edi Ramës pa trajtuar fare disa pyetje që ngrenë shqiptarët e thjeshtë të cilat kanë të bëjnë sa me akuzat që opozita shqiptare ka ngritur ndaj Ramës autoritar e të korruptuar aq edhe me disa shqetësime të tyre mbi lajmin në fjalë. Dhe që të dyja këto janë të lidhura ngushtë me demokracinë që edhe Basha e shpërfilli të emër të sundimit të shqiptarëve nëpërmjet amerikanëve pa menduar asnjë çast se edhe këta mund të dështojnë. Po përmend vetëm disa që janë edhe shqetësime të mijat:
- Po mirë, a nuk kishte nevojë për një lloj transparence ky vendim i Ramës sepse çështja është kush vendos për këtë "demosi" apo princi? Mirë se meqenëse më herët në histori kemi shpëtuar Evropën, ebrejtë s'ka se si të mos e bëjmë edhe këtë sakrificë sublime për afganët, po a nuk e meritonim sqarimin e disa pyetjeve dhe shqetësime të tilla si: sa afganë mund të vijnë?, kush do të investojë për ta?, a ka vende të tjera që do të ndajnë këtë barrë dhe sa do të jetë pesha e barrës tonë duke pasur parasysh se jemi një vend i vogël, me mundësi shumë të kufizuara ekonomike?, a ka vende që refuzojnë dhe me çfarë argumentesh?, etj etj.
Ajo që reflektoi reagimi i shpejtë i Lulzim Bashës ishte se edhe ai do të sillej njëlloj si Rama në karriken e kryeministrit (ashtu siç ka bërë edhe Sali Berisha para tij) e se mezi paskësh pritur t'u thoshte "po" amerikanëve se sa për shqiptarët nuk e ka problem pasi tek fundit edhe për punën e vilave janë amerikanët që vendosin nëse i ke bërë me nder apo pa nder.
Deri sa një ditë të vijnë talebanët.
PS. Për ilustrim po sjell një lajm që sapo e lexova në shtypin italian:
"Italisë iu dha që nga viti 2002 roli i vendit që do të udhëhiqte reformën afgane në drejtësi. Për vite të tëra ekspertët tanë u morën me stilimin e kodeve lokale. 'Nuk funksion asgjë. Vijmë këtu për periudha të shkurtra, për pak muaj dhe sa fillojmë të kuptojmë ndonjë gjë zëvendësohemi nga të tjerë, të cilët duhet të fillojnë të studiojnë dosjet nga e para. E kotë të them se propozimet tona mbeten letër e vdekur, se bëhet fjalë për para të hedhura dëm.' Kështu shkruante në 2013 një jurist i dërguar nga Roma.
Tani me talebanët në pushtet edhe ajo pak që ishte implementuar do të zerohet." (Panorama, 16 gusht 2021)
No comments:
Post a Comment