Sfidat e Topit

Kush e kujton zgjedhjen e presidentit Moisiu pa dyshim nuk mund të mos e lidhë atë me një pranim (të imponuar) fajësie nga PS. Faji qëndronte në atë se nëpërmjet një manipulimi zgjedhor në zonën e Dushkut PS arriti të merrte në një zonë të vetme diçka si dhjetë deputetë më shumë nga ç’meritonte duke bërë të kapërcente bash numrin 84 deputetë për të zgjedhur presidentin. Meqënëse ky numër nuk do të mund të arrihej pa hilen e Dushkun atëhere, me presionin e ndërkombëtarëve, Nano pranoi të zgjidhte një president të propozuar nga PD. Përndryshe nuk kishte pse të zgjidhej një president konsensual. Mazhoranca e asaj kohe formalisht i kishte numrat për të zgjedhur presidentin vetë. Gjithsesi Nanos dhe në tërësi PS e mazhorancës së asaj kohe nuk mund t’i mohoet merita e pranimit të fajësisë, paçka se në ato kohë ndihej shumë më e fortë nga ç'është mazhoranca e sotme për të mos u ndjerë e rrezikuar nga një presidenti i propozuar nga PD.
Pyetja që shtrohet sot, kur presidenti nuk u zgjodh me konsensus, por me disa vota plus që, po të krahasohen me votat e Dushkut 2002, vështirë se mund të cilësohen më të pastra është: a duhet të pranojë PD-ja një lloj fajësie që duhet ta ndjejë edhe presidenti Topi e që duhet ta bëjë atë të qëndrojë edhe më fort përmbi palët si një president i propozuar edhe nga opozita? Mendimi im është se po. Shkaqet janë të shumta. Madje shkojnë shumë më përtej faktit se votat e nanoistëve nuk janë ndryshe nga ato të dushkistëve. Dhe sigurisht shumë më përtej statusit që ka me Kushtetutë presidenti. Shkaku kryesor lidhet me faktin se PD me presidentin në krahun e saj rrezikon të bëhet e pakontrollueshme. Dhe rreziku është i qartë: me presidentin në krahun e PD mund të ndryshohet prokurori, Këshilli i Lartë i Drejtësisë në mënyrë të tillë që jo vetëm opozita, por edhe mediat opozitare, të vihen nën presion e të tulaten. Topi si president i gjithë shqiptarëve ndodhet vërtet përpara një dileme të madhe. Më një anë PD ka akuzuar prokurorin e përgjithshëm që nuk ka hapur dosjet e politikanëve të korruptuar duke penguar realizimin e premtimit të saj të luftës kundër korrupsionit. Në këtë kontekst ai është i detyruar të zgjedhë një prokuror që të ketë kurajon t'i hapë këto dosje. Por nëse këto do të jenë dosje vetëm të liderve opozitarë e do të hapen me urdhër nga jashtë institucionit shumë shpejt kjo mund të kthehet në bumerang. Me një prokuror militant dëmi që mund të sjellë përdorimi i drejtësisë në mënyrë selektive mund ta tejkalojë dëmin që kanë shkaktuar politikanët e korruptuar të opozitës. Topit do t'i duhet të zgjedhë e të mbajë përgjegjësi për zgjedhjen që ka në thelb të saj dilemën e garantimit të lirisë e të drejtave më një anë dhe dënimit me të drejtë të të korruptuarve më anë tjetër. Kjo dilemë nuk duhet të reshtë së qëndruari si alarm në ndërgjegjen e presidentit të ri. Ai duhet paradoksalisht mu pse është njeri i PD të vigjëlojë që PD të mos akuzohet për dhunim të lirive dhe të drejtave me të padrejtë.
Rrezikun e zgjidhjes keq të kësaj dileme të vështirë e bën edhe më të madh fakti se PD nuk ka mbajtur disa premtime bazë nga ato të vitit 2005. Premtimi i parë i pambajtur është (të paktën përsa i përket perceptimit të njerëzve) se ndonëse është përdorur një retorikë kundër korrupsionit pak ose aspak është bërë për ndryshimin e këtij sistemi dhe se edhe PD e segmente të saj po bëjnë korrupsion në rritje. Janë shtuar zërat se administrata po mbushet gjithnjë e më shumë me militantë një pjesë e të cilëve janë jo vetëm abuzivistyë por edhe arrogantë edhe të paaftë. Premtimi i dytë i pambajtur është se nuk ka treguar të njëjtën masë dhe të njëjtën peshë, por ka qenë selektive në atë që ajo e quajti premtim për luftë kundër korrupsionit - për aq sa e ka zhviluar atë në mungesë të një prokurorie aktive. Po ashtu, premtimi për reformimin e mediave rezulton edhe ai i parealizuar. Për të mos folur për krizën e ujit dhe dritave që pavarësisht nga vështirësitë që nuk varen vetëm nga qeveria nuk e shfajësojnë kurrsesi atë.
Pa dyshim në tërë këto dështime - ku nuk mund të mos harrojmë premtimin e pambajtur deri tani të regjistrimit të qytetarëve dhe të reformimit të kodit zgjedhor - do të gjemë dorën obstruksioniste të opozitës e cila ka ndjekur strategjinë e krizës permanente. Është e qartë se mazhoranca nuk mund të bënte luftë korrupsionit pa ndihmën e opozitës që do të duhej të pastronte vetveten pasi humbja i erdhi pikërisht për këtë shkak - çka nuk e ka bërë aspak përkundrazi. Është e qartë se as regjistrimi i qytetarëve dhe as reforma zgjedhore nuk mund të bëhen në kushte krize permanente që synon zgjedhje të prakohëshme në çdo muaj. Është e qartë se reforma në media nuk mund të kryhej kur opozita u bë aleate e paprinciptë me mediat që duheshin reformuar. Është po ashtu e qartë se qeveria nuk do të mund të punojë me largpamësi për më shumë drita dhe ujë kur opozita tërë kohës ia shfrytëzon krizën e dritave e të ujit për ta rrëzuar. Por përsëri mazhoranca ka përgjegjësinë kryesore për këto dështime. Dhe nuk duhet të harrojë se edhe kur ishte ajo në opozitë po këtë strategji të krizës permanente ka ndjekur, madje në vitet e para në mënyrë edhe më destruktive dhe destabilizuese.
Ja pra se sa kontradiktore është situata. Dhe pyetja shtrohet: A do të mund të luajë Bamir Topi rolin e rëndësishëm që pritet prej tij të mbajtjes së një ekuilibri midis këtyre dilemave e kontradiktave në emër të interesit që përfaqëson figura e Presidentit: atë të të gjithë shqiptarëve? (Korieri, 17 gusht 2007)

Fundjavë vere në Tiranë (faqe nga ditari)

"E mora pajtonin / Supet me oriz / Çuno m'ngre fustonin / Se mu ka bo pis."

Nëse doni t'i uroni ndokujt "kalofsh një natë pa gjumë" fare mirë mund t'i uroni "paç ndonjë dasëm afër shtëpisë". Ahengu i dasmës filloi të shtunën andej nga ora dhjetë, njëmbëdhjetë. Volumi i altoparlantëve u ngrit në kupë të qiellit; vapa qe llahtar sa të vinte të shembje dhe muret e shtëpisë e jo të mbyllje dritare. Mirëpo s'ke çfarë bën. Në një rreth të paktën prej njëqind metrash prej vatrës së zjarrit gjindja duhet ta mësojë se aty ka dasëm, jo shaka. Do, s'do duhet të jetosh me ahengun. Hidhu pëpjetë apo poshtë nga penxherja po s'deshe. Dita e dasmës është një nga ditët e shënuara kur shqiptarët e tregojnë në mënyrëm më të zhurmshme filozofinë e tyre të jetës sipas së cilës gëzimi hareja e mirëqënia e klanit mund të shkelin pa ngurrim mbi çdo gjë të tillë si shoqëria, tjetri e ku di unë.

Me shprsesë se kjo punë e madhe do të zgjaste deri andej nga ora dy dola dhe u ktheva në shtëpi pas mesnate. Kur u ktheva "E mora pajtonin/ supet me oriz …" - muzika ishte në kulmin e vet. Kënga e pajtonint përsëritej në çdo katër pesë këngë. Brenda këngës qenë këta katër vargje që përsëriteshin pafund. Qenë refreni i refrenit të dasmës. E vetmja sfidë që mund t'i bëje atyre ishte të hapje televizorin dhe të mbyllje dritaret. Deri nga ora dy e kalova me nja dy gjysëm filma me aksion. Pastaj thashë ta fik dhe të përpiqem të fle. E pamundur. Me dritaret mbyllur jo vetëm të merrej fryma, por pa televizor zhurma hynte në një mënyrë më pak agresive, por edhe më nervshkatërruese. Pambukun po dyllin në vesh nuk e kam duruar asnjëherë. Le që altoparlanti më kishte hyrë tashmë jo vetëm brenda në apartament, por edhe brenda në tru duke më ngacmuar vatrat e revoltës. Një dy e thoja me vete: - si ka mundësi që njerëzit mund të tregojnë një arrogancë të tillë ndaj të tjerëve pa u bërë merak fare? Por të merrje policinë të ankoheshe sikur nuk bëhej. Si mund tu sjellësh policinë komshijve në dasëm? Tek e fundit, ky është rasti më i padëmshëm i ndërtimit të gëzimit e lumturisë mbi fatkeqësinë e tjetrit.

"…Çuno m'ngre fustonin / Se mu ka bo pis …"

Fillova me imagjinatë të ngre fustane të bardhë. Që t'i bije shkurt kur filloi altoparlanti i xhamisë afër shtëpisë sime të zgjojë muslimanët e qytetit, - që në lagjen tonë ua bën zgjimin edhe të krishterëve, ateistëve, agnostikëve, të përzjerëve, enveristëve dhe atyre pa din e pa imam - unë isha ende zgjuar.

Besoj se duhet të më ketë zënë gjumi nga ora pesë e gjysëm gjashtë e mëngjesit. Të them të drejtën nuk e di se çfarë bënin dasmorët në atë orë, sepse kisha filluar të kotesha. Por andej nga ora shtatë më zgjoi një zhurmë tjetër. Ishte sinkopa e stërzgjatur e një guri fleksibël që priste llamarinë. Një zhurmë therëse që arrinte deri në palcë të nervit kur mbaronte prerja e njërit element për të filluar, ndonjë minut më pas, me prerjen e tjetrit. Ishte saldatori që e ka punishten në oborrin e shtëpisë ngjitur me pallatin tonë. Dola në dirtare për të parë. Pa shpresë. Po bënte një derë hekuri. Vendoste diskun fleksibël dhe i mshonte me gjithë fuqinë llamarinave duke lëshuar bashkë me zhurmën therëse edhe xixa. Si duket e kishte për ta dorëzuar derën dhe ishte çuar herët apo nuk kishte fjetur fare sepse pastaj i iknin dritat. Atij më pak se dasmorëve kishe ç'ti bëje. Nuk mund t'i thoje as se po e ndërtonte lumturinë e tij mbi fatkeqësinë e tjetrit se po punonte të dielën për bukën e gojës. Shko po deshe thuaji se nuk mund të bëhen punishte të tilla në mes të qytetit kur të të përmendë pallatet e reja ngjitur me të vjetrit ku punohet ditë e natë pa përfilluar asgjë. Guri fleksibël me sharrën e tij piskamë vazhdonte kështu të këpuste me qindra fije neuronesh në trurin tim të pagjumë. Por nuk më bëhej të ngrihesha nga shtrati me shpresë se elementët që po priste do të mbaronin. Lufta me gurin fleksibël mbaroi kur ikën dritat andej nga ora nëntë. Më në fund isha gati për të humbur në gjumë por edhe kjo humbje më erdhi trandshëm sepse ikja e dritave do të thoshte ndezja e gjeneratorëve rreth e rrotull. Kafenetë, baret, reztorantet, zyrat, agjensitë e udhëtimeve e më the të thashë që janë rrotull filluan uturimën e tyre të rradhës. Tashmë gjeneratorët e atyre që i kam më afër shtëpisë i njoh sejcilin edhe nga lloli i zhurmës edhe nga vendi se ku ndodhen. U ndez edhe ai poshtë në katin e parë të pallatit ku banoj. Por isha shumë i lodhur kështu që zhurma e tyre më hyri në tru sëbashku me gjumin. Dhe ja midis ëndrrës dhe zhgjëndrrës mu bë vetja sikur isha në një avion kurse poshtë meje, në një si det që ishte njëherësh edhe shkretëtirë edhe Tirana, lundronte flota e anijeve, kafeneve, bareve, resotoranteve, zyrave, agjensive private, dyqaneve me motorrë të ndezur. E parë nga lart ishte një goxha flotë. Mu fanepsën të gjitha në formë anijesh, ca më të vogla ca më të mëdha ca të mesme që lundronin në në një drejtim të panjohur. Kurse unë në avion kisha qindra bomba që fillova tua hedh bomba e t'i fundos me radhë që të mos dëgjoja zhurmën. Të parën ia hodha bar restorantit më të madh që e ka uturimën e gjeneratorit të thellë dhe të shtrirë deri në pafundësi. U fundos menjëherë. Pastaj me radhë, atij pranë tij tjetrit e tjetrit, tjetrit. Çuditërisht godisja gjithmonë në shenjë. Zhurma vinte duke u pakësuar, por kurrë nuk zhdukej. Edhe pasi fundosa nën shkretëtirën e Tiranës të tërë gjeneratorët që kam në një rreth me rreze një kilometër rreth meje zhurma vazhdonte. Atëhere e kuptova se zhurma që më shqetësonte më shumë ishte ajo e motorrit të avionit ku ndodhesha vetë. Ishte zhurma e gjeneratorit të pallatit tim. Që të fundojsa atë duhet të fundosesha edhe vetë. Në momentin kur po vendosja për vetëshkatërrim duke zgjedhur të hidhem me avion mbi sallën e Parlamentit u zgjova i trembur, gjithë djersë dhe siklet. Pashë se isha në dhomën time. Jashtë anijet lundronin të sigurta në detin e hapur të shkretëtirës së Tiranës. Ç'ëndërr e keqe! Isha aq afër vetvrasjes. Jo, jeta ia vlen edhe me gjeneratorë. Jo vetëm por pashë se kisha fjetur edhe dy orë të mira. Nuk vonoi dhe erdhën dritat. Ç'lumturi! Gjeneratorët pushuan. Dhe ja:

"E mora pajtonin / supet me oriz / çuno m'ngre fustonin / se mu ka bo pis."

Filloi altoparlanti. Ishte ora kur do të dilte nusja. (Korrieri, 9 gusht 2007)

Dy kontradikta të PS

Partia Socialiste dhe lideri i saj i ri Rama pësuan humbje në bojkotin e zgjedhjes së presidentit. Ndonëse jo aq e pastër dhe jo aq spektakolare sa ajo e vitit 2005 kjo ishte një humbje e rëndë, madje që mund të konsiderohet si humbje e tërë së majtës ndërkohë që ajo e 2005 nuk qe e tillë për Ilir Metën dhe partinë e tij. Ajo që, megjithatë, ra në sy në reagimin e parë të Ramës dhe më pas në fjalimin e tij në Asamble ishte ripërsëritja e së njëjtës sindromë që PS ka shfaqur edhe me rastin e humbjes së vitit 2005. E kam fjalën për gjetjen e fajit dhe të përgjegjësisë tek të tjerët dhe refuzimin, deri në pamundësi, të kthimit të shikimin brenda vetes. Nëse para dy vjetësh ishte Ilir Meta dhe të tijtë fajtori, kësaj here fajtori u bë Fatos Nano dhe të tijtë. Madje fjalimi i Ramës ra në sy për rëndimin e kësaj simdrome manikeiste në politikën shqiptare, që kryen vazhdimisht ndarjen e kampeve në të së mirës, ku bën pjesë vetë dhe të së keqes ku futen të tërë, kundërshtarët e vjetër e të rinj.
Në fakt realiteti është shumë tjetër nga ç’na e paraqet kjo sindromë. Kampet e së mirës dhe të së keqes nuk janë të ndarë në atë mënyrë siç kërkon t’ia shesë Rama publikut të gjerë dhe partisë dhe ky vizion rrezikon ta mbajë vendin në luftra të pafundme pa fryt dhe të majtën ta çojë në gafa dhe humbje të tjera të rënda.
Janë dy kontradikta që nuk po i zgjidh dot PS-ja brenda vetes për të dalë nga ky vizion manikeist që e çoi në humbje. Kontradikta e parë është ajo midis shkakut të vërtetë të humbjes dhe shkakut të gjetur për t’ia servirur publikut, por edhe militantëve të partisë. PS ende nuk ka bërë një analizët të vërtetë të humbjes në 2005. Atëhere ia veshi Metës, kurse tani tani të gjashtëve të Nanos. Por partia socialiste ka shmangur prekjen e thelbit të çështjes që i ka çuar tek humbja e cila nuk është ashtu dhe aq humbje ndaj Berishës, por humbje e besimit të anëtarëve të kësaj partie dhe të udhëheqësve të kësaj partie në atë çka i bashkon dhe i bën të quhen parti. E kam fjalën për bjerrjen e vazhdueshme të motiveve që i mbajnë njerëzit bashkuar në atë parti. Dora dorës që kanë kaluar vitet i vetmi faktor lidhës ka mbetur shikimi i politikës si një biznes ndër më fitumprurësit për anëtarët e kësaj partie. Ishte kjo filozofia që çoi në institucionalizimin e praktikave të përdorimit të shtetit për afera private. Ishte kjo që u ndëshkua më 2005. Ndërkaq, ndonëse Nano anatemohet aq shumë nga Rama me fjalët “politikë e vjetër”, asnjë fjalë nuk është thënë nga Rama për këtë proces kaq “të shëndetshëm” dhe kaq “të ri”: për Nanoizmin si korrupsion. Rama ikën nga fjala korrupsion si shejtani nga thimjani. Shkaku është mëse i qartë: tërë ata që kanë mbetur pa Nanon atje me në kryer Ramën vetë (me ndonjë përjashtim të dorës së dytë) janë ndërtuesit e projektit që PS të funksionojë si një trust i madh biznesi fitimprurës që ka në prapavijë oligarkët e ndryshëm. Lufta që u hap me Nanon pra, e që çoi në humbjen e rradhës, (ashtu sikurse edhe ajo me Metën më parë) është rezultat i pritshëm i një degradimi të mëtejshëm të politikës dhe politikanëve në një parti të konceptuar kësisoj. Asgjë parimore nuk gjejmë në këto çarje dhe asgjë të qëndrueshme. Kjo shpjegon se pse ato edhe saldohen shpejt e shpjet e çsaldohen përsëri po aq shpejt. Po ende, aq më pak është e mundur të mbash të bashkuar një parti në emër të interesave të këtilla në një lojë ku mazhoranca, e cila ka pushtetin, është më e fortë. E vërtetoi edhe ikja e të gjashtëve. Rama humbi në këtë rast e mund të humbasë edhe më shumë sikur Berisha me prokurorin e tij të hapë dosjet e disa prej oligarkëve që e kanë mbështetur deri tani. Aq edhe më e rëndë do të bëhej humbja sikur të mos kishte edhe Bashkinë.
Nuk mund të ketë politikë ndryshe dhe PS ndryshe që të inspirojë besim tek politika dhe politikanët pa u goditur ky proces degradimi. Shpresa që kjo të ndodhte ka qenë katarsisi i Nanos dhe mbahet mend entuziazmi që pushtoi asaj kohe shumë vetë. Kurse tani fjalimet e Ramës tingëllojnë si në vakum, pa jehonë, si një retorikë boshe që nuk ve në lëvizje asnjë mendje dhe zemër shqiptari që vërtet është i lodhur nga politika dhe kjo klasë politike. Sepse shumica e ka të qartë tashmë se një nga faktorët e stërlodhjes është vetë kryebashkiaku i cili nuk ka guxim të akuzojë siç bëri Nano më 2001, sepse ka frikë se mos akuzohet për bëmat e tij korruptive. Kjo kontradiktë midis retorikës për ndryshim dhe nevojës për mosndryshim u shfaq më së miri edhe në përzgjedhjen e udhëheqjes së re të PS. E dominuar nga njerëz të stërkonsumuar që kurrë nuk kanë frymëzuar ndonjë besim tek politika asaj udhëheqjeje i janë shtuar disa emra që përfaqësojnë nanoizmin pa intelektin e Nanos në PS si dhe disa punonjës bashkie që i shtohen Ramës vetëm në funksion të rritjes së pushtetit të tij personal.
Si rezultat i kontradiktës midis nevojës për të nxjerrë në dritë shkakun e vërtetë të humbjes dhe pamundësisë për ta bërë atë përjetojmë edhe një kontradiktë të dytë për të cilën kam shkruar edhe herë tjetër. Kjo konsiston në kontradiktën midis më një anë nevojës për ndryshime radikale të shpallur nga Rama dhe, më anë tjetër, të kohës rekord në të cilën ai kërkon e premton ta bëjë këtë e që buron nga nguti për t’u rikthyer në pushtet. Madje, edhe më keq, Rama i premton ndryshimet radikale duke premtuar njëkohësisht luftë të pandërprerë ndaj armikut. Janë dy luftra njëherësh vështirësisht të përballueshme që çojnë pastaj edhe në humbje si kjo e Presidentit. Ajo ishte edhe rezultat i luftës kundër armiqve në dy fronte: brenda partisë dhe jashtë partisë. Kurse një parti vërtet e re me mendësi vërtet të re dhe me pastrim të vërtetë në rradhët e saj nënkupton një proces që kërkon kohë. E provon këtë përvoja e mjaft partive në vende të tjera demokratike që, pasi janë konsumuar nga abuzimi me pushtetin, u është dashur kohë të rimëkëmben. E provon edhe vetë përvoja e PD në Shqipëri.
(Korrieri, 28 Korrik 2007)

A bëhen punë të mira me njerëz të liq?

Besoj se komenti që mund t’i bëhet zgjedhjes së presidentit duhet të shtillet mbi thënien e Cekës kur doli humbës në derën e Parlamenti: “Disa punë të mira bëhen me njerëz të liq”
Ishte punë e mirë që u evituan zgjedhjet e parakohëshme. Ishte punë e mirë që presidenti u zgjodh me parlament duke respektuar Kushtetutën dhe jo nga një tryezë liderësh me prirje atutoritare. Ishte po ashtu punë e mirë që u zgjodh një njeri që gëzon reputacion qytetarie dhe moderimi.
Por, përveç këtyre të mirave, ne kemi parë edhe një proces të tërë zgjedhjeje të presidentit që ka denoncuar shumçka nga niveli i njerëzve të liq të politikës sonë e që nuk mund të mos bëjë të shtrojmë pyetjen: a mund të bëhen punë të mira me njërëz të liq? Sepse, tek e fundit, çështja shtrohet në funksion të së mirës së vërtetë që kërkojmë nga politika: përmirësimi i jetës sonë në kuptimin më të gjerë të fjalës e që lidhet me premtimet që na ka bërë Berisha në 2005 se do të instalojë shtetin ligjor se do të dënojë korrupsionin dhe të korruptuarit, se do të përmirësojë gjendjen eknomike, se do të na garantojë liritë e falës e shtypit.
Nuk ka dyshim se në darkën e fitores në Green House liderët e PD kanë festuar pa i brerë fare ndërgjegja për mjetin me të cilin arritën qëllimin. Në fakt zgjedhja e presidentit u përjetua si një betejë se kush ia fut tjetrit, se kush, pra, do të thërrasë “fitore” e kush do të ulë kokën i humbur e i poshtëruar. E në këtë betejë nuk është kursyer asnjë mjet. Këtë mosbrerje ndërgjegjeje për mjetin mazhorancës ia ka lehtësuar fakti se edhe krahu tjetër po kështu ka vepruar. Në emër të fitores së tyre ata kërcënonin me zgjedhjet e parakohëshme që do të ishin fatale duke patur parasysh gjendjen në të cilën është politika jonë. Poende, sikur ata të tre që votuan kundër të ishin bërë pesë do të bënin që ajo mbrëmje të ishte e zezë jo e bardhë për demokratët dhe askush nuk siguron se edhe ata të tre nuk janë “paguar” në një mënyrë apo në një mënyrë tjetër nga pala tjetër. Problemi megjithatë sot është se tashmë nuk po merret më vesh se cili është qëllimi i mirë dhe cili është mjeti i lik, cilët janë të mirët e cilët të liqtë. Sot pyetja shtrohet: a mundet Berisha Kryeministër dhe Topi President të bëjnë punët e mira të premtuara kur ata qëndrojnë në pushtet në sajë të njerëzve të liq? Apo, mos vallë, prej njerëzve të liq duhet të presim punë të këqija dhe kaq?
Në fakt ajo çka kemi vënë re gjatë këtyre dy vjetëve pasi Berisha mori mandatin është tërheqja vazhdimisht e njerëve të cilësuar prej vetë atij si “të liq” për të mbajtur pushtetin në mënyrë që pastaj nëpërmjet tyre, medemek, do të bëjë punët e mira të premtuara. Ashtu siç rezulton deri tani bërja politikë e Berishës ka mbetur në menaxhimin e interesat të njerëzve të liq? E ndërkaq e gjithë kjo punë titanike ka bërë të shtrohet pyetja: ku është e mira, ku materializohet ajo? Duket skur ajo ka mbetur diku në ajër, por kurrsesi nuk po gjendet në politikën shqiptare. Qëndrimi në pushtet me çdo mjet ka zëvendosuar qëllimin e mirë të premtuar kur u morr pushteti duke bërë që, si rezultat përfundimtar, të kemi vetëm materializimin e qëllimit të lik të njerëzve të liq të përdorur.
Tani Berisha ka mundësi të heqë Prokurorin e Përgjithshëm. Por pyetja shtrohet: a mund të zgjedhin njerëzit e liq një prokuror që të përdorë të njëjtën peshë dhe masë për tërë të liqtë në mënyrë që drejtësia të jetë punë e mirë jo e keqe? A mundet ta bëjë këtë njeriu i mirë Topi i cili tani do të jetë në krye të drejtësisë? Apo prokurori do të përdoret që një pale tu merret pushteti politik dhe financiar i vënë padrejtësisht që ato t’i gëzojë po padrejtësisht pala fitimtare? Të shohim. Thënia se rruga për në Parajsë kalon nëpërmjet Ferrit ka vërtetësinë e saj. Tek e fundit sikur njerëzit të ishin të mirë ne nuk do të kishim nevojë për një sistem që garanton korrigjimin dhe zëvendsimin e tyre. Por kur Ferri bëhet normë jete ka më shumë gjasa që shteku i Parajsës të humbasë në ferrat e tij të dendura e prandaj duhen pastruar më parë ferrat që të nisë rruga nëpër të. (Korrieri, 24 Korrik 2007)

Presidenti - jo i panjohur, jo nga populli

Çështja e presidentit po rezulton një rast mjaft i mirë për të testuar sa klasën tonë politike përsa i përket pjekurisë së saj aq edhe se çfarë ka gatuar kjo klasë politike për 15 vjet në krye të punëve tona publike. Ka shumë aspekte që mund të zgjedhësh tek ky test dëshpërues i rradhës. Besoj se njëri prej më domethënësve është edhe ai që na ofron dy variante ekstreme për figurën e presidentit: një president i panjohur i zgjedhur në mënyrë të atillë që të mos ketë thënë asnjë fjalë publike as edhe një prononcim publik që të tregojë pozicionin e tij dhe një president i zgjedhur nga populli që do të nënkuptonte një figurë shumë të njohur sepse askush nuk do të çonte në popull për të votuar një të panjohur. Lëkundja midis këtyre dy ekstremeve në fakt provon se në të dy variantet kemi të bëjmë në rastin më të mirë me papjekuri të madhe politike kurse në më të keqin me qëllimshmëri të mbrapshtë për moszgjedhjen e figurës së kryetarit të shtetit si simbol i unitetit dhe si institucion që qëndron mbi partitë. Sepse, sipas mendimit tim, një ndryshim kushtetues që do të vendoste zgjedhjen e presidentit nga populli do të na e komplikonte jetën politike, njëlloj, në mos më keq, sikurse do të vazhdonte të na e komplikonte një president i panjohur i zgjedhur sipas marrëveshjes së kryetarëve të forcave opozitare. Kemi të bëjmë me dy ekstreme që puqen.
Le të arsyetojmë pak se ku do të dalim po t’i shkojmë me seriozitet idesë së zgjedhjes së presidentit nga populli. Sipas të gjitha gjasave ideja e zgjedhjes së një presidenti nga populli duket se ka lindur në kampin demokrat për shkak se figura që ata mendonin të propozonin si president, Bamir Topi, gëzon një simpati më të gjerë sesa të gjitha figurat e tjera. Mirëpo në rastin e një presidenti nga populli ne do të duhet të kemi parasysh se dy partitë e mëdha do të futen në garë me dy kandidatë të tyre për president. Kuptohet se do të shkojmë drejt një sistemi presidencial. Diçka si në sistemin amerikan apo francez sepse një president i zgjedhur nga populli gëzon, pa tjetër, një legjitimitet shumë të madh dhe forcë më të madhe prandaj dhe duhet të ketë edhe më shumë kompetenca. Nuk mund të mendohet se Sali Berisha do të jetë po ai me pushtetin e tij pas zgjedhjes së partisë së tij të një tjetër emri si psh. Bamir Topi ashtu sikurse nuk mund të pengosh kryetarin e PS Edi Rama të jetë ai kandidati për president i opozitës. Pra një president nga populli nënkupton kompeticion midis figurash që do të duhet të ishin apo do të bëheshin figurat kryesore në dy forcat politike kryesore. Në këtë rast kthehemi atje ku kemi qenë kur Berisha ishte president në vitet 1992 – 1997 ndonëse i pazgjedhur direkt nga populli. Pra, jo tek zgjedhja e një presidenti që siguron paqtim dhe institucion të pavarur nga partitë, jo tek zgjedhja e një garanti kushtetues, por tek zgjedhja e një figure të rëndësishme ekzekutive që realizon reformat e propozuara gjatë fushatës elektorale. Pra ajo që sipas mendimit tim me të drejtë është vendosur në Kushtetutë duke patur parasysh konfliktualitetin e fortë midis dy krahëve, zgjedhja e një presidenti që të kërkojë 3/5, nuk do të realizohej kurrsesi në këtë mënyrë.
Vetëm në një rast do të mund të dilte nga populli një president që të mos ishte i partive: sikur përzgjedhja e tij të kryhej jo nga partitë, por nga tjetër gjë dhe në emër të gjetjes së një figure sa më të paanëshme ndaj dy forcave. Po çfarë mund të ishte kjo tjetër gjë dhe kush do t’i ndalonte edhe partitë të konkuronin me këtë tjetër gjë? Është e qartë se një gjë e tillë është sa e pamundur aq pa kuptim pasi realisht do të kishim një konkurim për votim midis figurash që pretendojnë se janë mbi partitë duke përdorur makinat elektorale të partive dhe duke shkuar tek një votues i polarizuar që gjithsesi do të bënte zgjedhje partiake.
Ndërkaq, nga ana tjetër, në thelb e njëjta gjë, dmth. mosevitimi i konfliktualitetit, rezulton edhe në rastin e zgjedhjes së një presidenti të panjohur që rrjedh nga konsensusi apo marrëveshja e liderëve të forcave pa pasur një konsultim paraprak as me parlamentin as me mediat as edhe me opinionin e gjerë. Nëse në rastin e një presidenti nga populli presidenti do të rezultojë qartazi i njërës palë duke bërë që pala tjetër të pranojë humbjen e të ulë kokën, në rastin e presidentit të panjohur do të kemi vazhdimin e një konflikti permanent pa arbitër. Këtë e pohoi edhe vetë Berisha indirekt në emisionin Opinion të Fevziut kur u shpreh se kërkesa për të ndryshuar ligjin mbi prokurorin, si kusht për presidentin konsensual Zaimi, u bë, mes tjerash, edhe për të mos i lënë presidentit të ri të propozuar këtë “barrë të rëndë” sepse kjo do ta komprometonte atë. Kështu palët e arritën konsensusin për presidentin e panjohur, por, sikur ky të mos ekzistonte, vazhduan menjëherë konfliktin për prokurorin pa pyetur fare se kishin zgjedhur një president i cili, edhe me kompetenca kushtetuese, duhet të qe njeriu që do të vendoste për prokurorin.
Kurse ne kemi nevojë për një president i cili të ketë aftësinë e marrjes përsipër të këtyre “barrëve të rënda”; i cili nëse ka bindjen se prokurori duhet zëvendësuar të marrë përgjegjësinë e heqjes së tij ashtu sikurse e kundërta. Ne kemi po ashtu nevojë për një president i cili, duke qenë garant i Kushtetutës, të emërojë një prokuror që të mos bëhet vegël e asnjërës palë, por t’i shërbejë vetëm ligjit. Një president që të veprojë sipas bindjeve të tij, që të mos jetë palë dhe të mos bëjë padrejtësisht punën e asnjërës palë. Kurse një president i zgjedhur në staturën e të panjohurit e bën atë të pafuqishëm për të kryer me dinjitetet kompetencat që i jep Kushtetuta.
Ja pse në të dy rastet me këto dy lloj zgjedhjesh nuk evitojmë dot atë që Kushtetuta, kur është hartuar, ka menduar me të drejtë: të zgjedhim një presidentin që të mbrojë institucionet nga pushtimi prej palëve në konflikt. Pa një president të tillë edhe reformat për të cilat kemi nevojë rrezikojnë të përdoren në emër të konfliktualitetit.
Fakti që ne nuk po e zgjedhim dot një president të tillë për shkak të konfliktuailtetit dhe mendësisë parti-shtet e parti-lider është tregues se aq më shumë kemi nevojë për një president të tillë. Kushtetuta në këtë rast duhet të shërbejë si një këmishë force që të mos i lejojë këta liderë të bëjnë atë që duan në emër të konfliktualitetit. Ndryshimi i Kushtetutës në mënyrë që ata të realizojnë atë që duan, qoftë nëpërmjet kërkesës për zgjedhjen e një presidenti nga populli qoftë nëpërmjet një konsensusi që rezulton në zgjedhjen e një të panjohuri, është bash e kundërta e asaj për të cilën kemi nevojë.
Konflitktualiteti që çon në kthimin e institucioneve shtetërore në instrumente të partive mbetet një ndër problemet tona kryesore. Ja pse zgjidhja më e mirë e mundëshme është mbrojtja e kësaj Kushtetute nga të gjithë, jo vetëm deputetët e moderuar, por edhe mediat dhe opinioni publik e shoqëria civile dhe ngulmimi për zgjedhjen e një presidenti me numrin më të lartë të mundshëm të votave mbi 84 që do të merrte përsipër barrën e rëndë që i ngarkon kjo Kushtetutë. Është njëqind herë më mirë të largohen nga kreu i partive liderët konfliktualë sesa të shkelet e ndryshohet Kushtetuta në emër të konfliktualitetit të tyre. (Korrieri, 11 Korrik 2007)

De Soto, Top Channel, opozita dhe qeveria

Është e qartë se qeveria po tregohet selektive në goditjen me gjobë kundër bizneseve të pronarit të televizionit Top Channel. Por po ashtu është po kaq e qartë se edhe ky televizion, ashtu sikurse edhe gazeta Shqip, janë selektivë në goditjet ndaj qeverisë. Ndeshja po paraqitet si një konflikt midis biznesit e fjalës së lirë më një anë dhe prirjes së shtetit për t’i kontroluar ato më anë tjetër. Por nuk është thjeshtë kështu. Kjo është të përdorësh skema të një konteksti në një kontekst mjaft tjetër. Për më tepër fatkeqësia jonë është se ne mbesim deri tek konflikti selektiv i interesave midis palëve dhe nuk duam të shohim më përtej: atë çka zbulon dialektika e kësaj ndeshjeje. Sipas meje në thelbin e këtij konflikti, përtej selektivitetit të Berishës apo vetëmbrojtjes së tipit “dy duar për një kokë” të pronarit, kombinuar me etjen për rikthim në pushtet të opozitës, duhet të shohim e shtrojmë për zgjidhje një problem që ngërthen nevojën e ndryshimit të vizionit të zhvillimit të vendit. E kam fjalën për çështjen e modelit të kapitalizmit anarkist që kemi ngritur në Shqipëri dhe të ardhmen e tij.
Le të hyjmë në temë.
Në sajë të një kombinimi të injorancës me kulturën tonë të manipulimit - të dyja nuk janë pa lidhje sepse një investim serioz në dije e refuzon përdorimin e dijes për qëllime manipulimi, - në mjediset pseudointelektuale shqiptare gjen shumë teori për të justifikuar e përligjur gjoja teorikisht (apo duke iu referuar historisë) realitetet tona të mbrapshta. Mu pse janë manipulative ato teori shpesh bijen ndesh me teori të tjera të predikutar nga të njëjtët individë. Si shembull do të sillja idenë e shumëpërhapur se “kështu si ne, (dmth me informalitet e kriminalitet) është bërë edhe Amerika”, e cila aq shpesh kombinohet, pastaj, me predikimin e “tolerancës zero”, që është krejt e kundërta e së parës.
Teza se kështu është bërë edhe Amerika është krejtësisht manipulative dhe atyre që vërtet e besojnë kur e predikojnë nëpër tryeza u rekomandoj të lexojnë librin “ Etika protestante dhe shpirti i kapitalizmit” të Max Weberit në qendër të të cilit qëndron teza se “kapitalizmi racional”, siç e quan ai atë anglo – sakson, është ngritur mbi themelet e moralit të rreptë kalvinist që predikon se puna e ndershme dhe e sukseshme është shenja e hirit të Perëndisë.
Por le ta lemë kapitalizmin racional anglo – sakson dhe le të kthehemi tak kapitalizmi anarkist i yni, me çka kuptoj një ekonomi që zhvillohet në mënyrë thuajse krejtësisht të pa kontrolluar nga shteti. Kjo që po ndodh tek ne ka disa aspekte me të cilat janë marrë teoricienët e ekonomisë. Emri më i njohur madje i prurë edhe në Shqipëri për të na dhënë zgjidhje është De Soto. Ai është një ekonomist peruvian teoricien i një lloj anarko kapitalizmi sipas të cilit “laisser faire” (në shqip do ta përktheja “bëj ç’të duash”) duhet lejuar deri në kufijtë e informalitetit sepse kjo nënkupton edhe zhvillim energjish. Sipas tij informaliteti mund të formalizohet nesër duke i kthyer në pronarë të ligjshëm ata që deri dje kanë qenë informalë e, duke u bërë të tillë, ata do të paguajnë taksat e pronës. Kemi të bëjmë me një teori ultraliberiste dmth. ultra të djathtë, nga këndvështrimi i teorive të ekonomisë, ku shteti humbet në disa zona edhe rolin e arbitrit dhe kontrollorit të respektimit të ligjit e të kompeticionit të drejtë.
Me një fjalë Bathorja, pushtimi i bregdedit, pushtimi i frekuencave nga Top Channel, ndërtimet pa leje, mungesa e planeve urbanistike, e vijave të verdha, shfrytëzimi pa kontroll i pyjeve dhe lumenjve etj. janë të gjitha shprehje e një kapitalizmi anarkist i cili, sipas De Sotos, pastaj do të formalizohet duke u kthyer në burim zhvillimi të mëtejshëm.
Gjer këtu, nga halli, duket shumë bukur. Por çështja shtrohet së pari, se mos kemi shkuar shumë larg në ndërtimin e kapitalizmit tonë anarkist dhe a mund të kthehemi dot prapa dhe, së dyti, si do të kthehemi prapa?
Nuk jam njohës i realitetit peruan, por nga sa di dhe nga sa e kam kuptuar teorinë e De Sotos ajo e sheh informalitetin si diçka që bashkëjeton me ekonominë formale dhe që thithet prej saj. Po ashtu De Soto nënkupton një politikë që gjithsesi qëndron jashtë këtij informaliteti, që tenton ta formalizojë atë dhe jo një politikë që është bash mamija e tij, gjeneruesja dhe përshpejtuesja e tij. Si të thuash ai presupozon një Tiranë formale të cilës nesër i bashkangjitet një Bathotre informale dhe jo një Tiranë informale në krye të një Bathoreje informale. Por gjithsesi Shqipëria është vendi ideal për të provuar, me ekstrapolim, se teza e De Sotos për lënien të lirë të informalitetit mund të rezultojnë katastrofike.
Nuk është e vështirë të argumentosh se kapitalizmi anarkist i yni i aplikuar në kushtet e një vendi që deri dje ishte me ekonomi krejtësisht të kolektivizuar ka prodhuar një kaos që më shumë sesa zhvillim po prodhon shkatërrim dhe prishje të cilësisë së jetës. (Përndryshe duhet të ndryshojmë kuptimin e zhvillimit nga diçka pozitive në diçka negative siç edhe bëhet sot nga mjaft teoricienë.) Në mënyrën më dramatike ky lloj kapitalizmi demaskohet me situatën absurde kur ndërkohë që në vend është investuar aq shumë në raport me numrin e popullsisë - mjafton të kesh parasysh numrin e pafundëm të ndërtimeve private që janë kryer veçanërisht në zonën bregdetare - ai është në një krizë të thellë elektrike, të furnizmit me ujë të pijshëm, të infrastrukturës, të ndotjes që besoj se nuk e njohin as vendet më të varfëra në botë. Nuk është vështirë të argumentosh gjithashtu se në kapitalizmin anarkist alla shqiptar (por besoj se edhe në atë de sotian) nuk mund të ndahet lehtë kufiri midis ekonomisë informale dhe ekonomisë kriminale; midis ekonomisë ku kemi evazione fiskal dhe ekonomisë që funksionon si pastrim i parave të pista të drogës e të tarfiqeve me gjithë pasojat sociale e kulturore që sjell kjo.
Por problemi kryesor që ngre kapitalizmi anarkist është se ai prodhon të fuqishmit e vet që kushtëzojnë politikën dhe mënyrën e bërjes së saj, por edhe sistemin e vlerave mbizotëruese, duke bërë që të vështirësohet në mos bëhet i pamundur kthimi prapa. Për ta ilustruar le të sjellim ndërmend se çfarë bëmë ne me kioskat që fare mirë, me pushtimet që i bënë ata më ligjshkellësit parqeve e gjithshkaje publike, mund të cilësohen si fillimi i informalitetit. Le të kujtojmë se sa para shkoi dëm për t’i ngritur ato dhe për t’i pastruar ato pastaj. Gjithkush sot thotë se do të kishte qenë më mirë të mos i kishim lejuar që në fillim (e në fakt përveçse në Shqipërinë e kapitalizmit anarkist kërkund tjetër në Lindjen ish-komuniste ato nuk mbinë). Mirëpo në vend se të mësonim prej asaj përvoje e t’i ktheheshim formalitetit ne vepruam në vazhdim me të njëjtin stil siç ndërtuam kioskat: duke ngritur pallate shumica e të cilëve sot duhen shembur për të kthyer në normalitet dhe formalitet vendin. Jo rastësisht madje është bash një pjesë e mirë e ish ligjshkelësve kioskaxhinj që bëjnë sot ligjshkelje në shkallë shumë herë më të lartë abuzimi e shkatërrimi. Dua të them, pra, se ekonomia informale ka krijuar politikën dhe pushtetin e vet me të cilin zhvillon vetveten madje duke rritur edhe shkallën e informalitetit. Kjo edhe sepse nën presinin e kapitalizmit anarkist politika humbet edhe detyrën e krijimit të vizioneve e projekteve për të ardhmen. Në kapitalizmin anarkist edhe politika si çdo gjë i nënshtrohet lojës spontane të forcave të më të fortëve dhe shteti, sipas rrethanave, trajtohet nga aktorët e bizneseve informale herë si partner e herë si në konflikt me ta, por kurrë si arbitër dhe mbrojtës i interesave të tërë shoqërisë.
Një nga ilustrimet e shumta dhe do të thoja më dramatiket, pasi ka të bëjë me kokën e vendit, është ajo çka ka prodhuar në Shqipëri anarkizmi kapitalist në fushën e mdiave. Kur Shqipëria sapo u hap ndaj lirisë Dritëro Agolli tha një fjalë që asokohe u debatua dhe sulmua shumë "media është armë dhe arma nuk jepet pa leje". U gjykua rëndë asokohe si një komunist që ishte mësuar të kontrollonte mediat dhe ata që e sulmuan kishin të drejtë nga një pikëpamje sepse Shqipëra ishte asokohe e etur për liri mediash të pakontrolluara dhe të papërdorura nga shteti. Mirëpo as ne dhe as komunisti Agolli (ndoshta) nuk e dinim asokohe se thënia e tij përputhej në përmbajtje me diçka që e ka thënë edhe një nga filozofët më në zë në ato vitet e para të rënies së komunizmit, kampioni i lirisë së individit, filozofi i shoqërisë së hapur edhe ai me ermin Karl, por me mbiemirin Poper. "Nuk ka demokraci nëse nuk ka kontroll mbi televizionin." thotë edhe Karl Poperi.
Sot kërkush nuk mund ta mohojë se 80 stacionet televizive private që ka Shqipëria janë një monstër e pakontrollueshme, produkt i kapitalizmit anarkist, që nuk i mbron liritë tona, por i kërcënon e deformon ato duke filluar që nga liritë e atyre që punojnë aty, gazetarëve. Ata kanë bërë robër edhe vetë politikanët. Me fuqinë e tyre ato sot kontrollojnë edhe prokurorinë edhe gjyqsorin. Fakti që Top Channel nuk i hap as derën tatimorëve, por kur ata i venë gjobë e hedh në gjyq dhe nxit prokurorinë të hapë çështje, tregon fuqinë e tij të pakontrolluar. Teorikisht televizione të tilla janë mbrojtës të kapitalizmit anarkist që kërkon lulëzimin e tij jashtë kontrollit të shtetit. Në këtë lloj kapitalizmi organeve të tilla si prokuroria u mbetet të merren vetëm me krime të tilla si vrasja, vjedhja e xhapave kurse shtetit i duhet të modifikojë Kodin Penal për krime të tilla si evazioni apo korrupsioni në mënyrë që të paktën të gjithë qytetarët të ndjehen të padënueshëm kur merren me to. Mirëpo një situatë e tillë nuk do mend se nuk mund të funksionojë në kapitalizëm sepse do të na çonte në gjendjen e parashtetit që është Kanuni, madje edhe para Kanunit, tek xhungla. Anarkizmi si mungesë e shtetit është një ëndërr e bukur, por ai mund të jetë vetëm utopi e socializmit libertar të Chomskyt që synon menaxhimin e pronës nga komunitetet dhe jo e kapitalizmit që mbështetet mbi lulëzimin e pronës private.
Që ky kapitalizëm anarkist dhe kjo media produkt e njëherësh instrument i tij duhen vënë nën kontrollin e interesit të të gjithëve këtë e di tashmë gjithkush. E dinë edhe vetë mediat e pronarët e tyre të cilët, edhe ata, janë bërë robër të pjellës që kanë ngritur e që, nevoja për ta ushqyer, i shtyn nga mëkati në mëkat. Sot kemi nevojën urgjente të ndahemi nga kapitalizmi anarkist që po na merr frymën e të futemi në rrugën e kapitalizmit racional që karakterizohet pikërisht nga transparenca e bizneseve. Televizionet tona ashtu si bar restorantet e pafundme, ashtu si karburantet që i kemi në çdo dy metra ashtu si ndërtimet në brigjet e Durrësit, Sarandës në qendër të Tiranës e gjetkë, janë zhvillime tumorale që pengojnë demokracinë dhe tregun e lirë dhe ekonominë e shëndoshë gjithashtu. Të mos harrojmë se kur Freedmani, kampioni i liberalizmit, ngrinte çështjen e tregut të lirë nuk e kishte hallin më të madh se kjo do të zhvillonte më shumë ekonominë, por mbi të gjitha sepse një ekonomi e kontrolluar nga shteti vinte në kërcënim liritë e individit. Por garancia e lirisë së individit dhe e iniciativës së tij është mbrojtja e lirisë së konkurencës nga shteti. Kurse në kapitalizmin anarkist shtetit i hiqet edhe ky rol kaq i domosdoshëm për lirinë. Në fakt këto televizione janë ngritur pikërisht për të kontrolluar tregun e lirë dhe për të mbrojtur përfitimin e një grupi njerëzish në dëm të grupeve të tjera. Ata janë kërcënues të lirisë pikërisht, ose më saktë, edhe për faktin se ata nuk garantojnë as fjalën e lirë dhe as tregun e lirë.
Ja pse mendoj se thellë thellë konflikti midis Top Channel dhe qeverisë përmban këtë problematikë shumë serioze. Por, ashtu sikurse e thashë edhe në fillim, ne i shmangemi kësaj dhe merremi me dukjen e jashtme të konfliktit, me interesat imediate të palëve dhe jo me interesat afatgjata të të gjithëve. Kjo sepse të dy palëve nuk u leverdis të shohin më thellë. E këtu duhet vënë në dukje përgjegjësia e mazhorancës qeverisëse. Çështja është se në vend që të shohim projekte të qarta nga ana e qeverisë për kontrollin e informalitetit shohim tentativa spontane, në më të shpeshtën selektive, si kjo e gjobës ndaj bizneseve të pronarit të Top Channel, që denoncojnë qartazi mosekzistencën e një projekti dhe që tregojnë se më shumë sesa me kontroll të shtetit mbi bizneset informale kemi të bëjmë me kontroll të pushtetit të një pale mbi pushtetet e pakontrolluara prej saj. E kjo në terma afatgjata i shërben bash kapitalizmit anarkist sepse le përshtypjen se segmente të tjera të tij po tentojnë të përdorin shtetin për të triumfuar mbi rivalët pa u respektuar ligji e barazia para tij.
Akoma më e vështërë bëhet puna për hartimin e një projekti kundër kapitalizmit anarkist kur, ndërsa qeveria të paktën flet në mënyrë demagogjike për nevojën e formalizimit, ne kemi një opozitë që ndonëse e quan veten të majtë bëhet apologjete e kapitalizmit informal ultra të djathtë de sotian. Është e vërtetë se sulmi i qeverisë është selektiv, dhe politik, por nga opozita nuk pritet që ajo të mbyllë sytë përpara problemit madhor që qëndron prapa këtij konflikti, duke e parë kërcënimin e fjalës së lirë vetëm nga qeveria. Ajo është përgjegjësja kryesore e ndërtimit të kapitalizmit anarkist në tetë vjetët që ishte në pushet dhe, nëse sot flet për ndryshim sistemi, ajo duhet të paraqesë alternativën e saj të majtë për futjen e vendit në hullitë e kapitalizmit racional që mbizotëron në Evropën ku synojmë të integrohemi dhe dhe jo të bëhet aleate e verbër e pushteteve të informalitetit.
Nëse politika nuk do ta ndihmojë këtë proces mendoj se gjithsesi, ashtu sikurse e kam shtjelluar në shkrimin “Gjermani dhe Gjermeni” ne, në sajë të konkurrencës globale, do të jemi të shtrënguar të futemi një ditë në hullinë e kapitalizmit racional, por rruga do të jetë më e gjatë dhe kostoja që do të paguajmë si shqiptarë shumë më e madhe. (Korrieri, 18 Korrik 2007)

Presidenti kuqeblu dhe Lufta e Tretë

Që këta nuk durohen më kjo s’ka diskutim. Puna është se si të mund t’i heqim qafe. Dmth., puna është se s’mund t’i heqim dot qafe. Ky është gjykimi që dëgjon shpesh e më shpesh ndër njerëzit teksa ndjekin farsën e talljes me ta të kësaj klase politike në këtë luftë mesvetit për të zgjedhur një president që të jetë njëherësh edhe i kuq edhe blu edhe i pari edhe i fundmi mes tyre. Teksa kërkojnë një marrëveshje për të vazhduar mosmarrëveshjen një konsensus për të vazhduar moskonsensusin. Që për këtë gjendje mosshteti janë përgjegjës tërë këta burra shteti nga do të dalë edhe presidenti i tyre, kjo është tashmë mëse e qartë. Që kjo që po ndodh nuk është rezultat i paaftësisë për të gjetur një emër, por rezultat i shndrrimit të politikës në luftë bandash për kontrolle territori ku edhe presidenca nuk mund të jetë jashtë, edhe kjo është e qartë. Që këta kanë lënë çdo punë të vërtetë me të cilën duhet të merret politika për të vazhduar këtë luftë permanente civile pa armë - shëmbëllyeshëm me ato ushtritë e mercenarëve që jetonin vetëm me luftë dhe plaçkitje por jo me punë, - edhe kjo është mëse e qartë.
Problemi është pra se si t’i heqim qafe. Çka do të thotë me cilët t’i zëvendësojmë. Të rinjtë! – lëshon dikush shpresën. Por shpejt i vjen përgjigja se këta të rinjtë, me çka po na shohin sytë, janë edhe më keq se të vjetrit. Asnjë lloj aftësie nuk po duket tek ta për t’u bashkura në emër të ndonjë ideali, asnjë lloj prekshmërie për t’u revoltuar, pale për të respektuar ligjin apo edhe një fjalë të dhënë dy tre ditë më parë. Zhvillojnë pafund vetëm aftësinë e mercenarit për të nxjerrë ndonjë lek sa më shpejt dhe sa më lehtë. Të gatshëm të vihen në shërbim të padronit të parë që u del përpara dhe për ta lënë atë për një padron tjetër sapo që ky u paguan diçka më shumë. Dhe padronët janë ata që duhet të heqim qafe. Tek e fundit të rinjtë nuk kanë asnjë faj, sepse kjo është shkolla që kanë mësuar prej baballarëve. Këtu mbyllet arsyetimi mbi më të rinjve jo sipas një rrethi vicioz, por sipas një spiraleje zbritëse.
Kur arrin fundin e kësaj spiraleje mendimi bën si bën e, ngaqë s’ka ku shkon, kthehet prapa në histori. Apologjetët e mosshpresës shohin se asnjëherë ndryshimet e rëndësishme në historinë e këtij vendi nuk kanë ardhur nga lëvizjet e brendshme paçka se ne mburremi e mburremi me heroizmin e popoullit tonë ndër shekuj. Shqipëria nuk do të ishte e pavarur sikur të mos ishin luftrat ballkanike që i bënë fqinjët. Madje nuk do të kishte ekzistuar fare sikur të mos kishte ndërhyrë Austro Hungaria e Italia. Edhe nga thundra e injorantit Zog nuk do të ishim çliruar sikur të mos kishte pasur një pushtim të huaj. Kush pretendon se më 1991 na çliroi Partia Demokratike ia fut kot sepse, sikur të mos kishte mbarur Lufta e Ftohtë që e bënë të tjerët, ne do të kishim edhe sot në pushtet dyshen Nexhmije Hoxha - Ramiz Alia.
Kështu, kush shpreson se mund të dalim nga ky mjerim ku na ka zhytur nomenklatura e re kuqeblu, gabohet. Do të duhej një Luftë e Tretë që, për fat të mirë nuk po ndodh, - se, tek e fundit, nuk ka pse ndodh një Luftë e Tretë që të çlirohemi ne nga tanët. Jo vetëm, por këtu lind një pyetje e rëndësishme: po sikur, largqoftë, të vijë ndonjë Luftë e Tretë a ka shpresë se mbas saj do të kemi ndryshime për mirë? A nuk erdhi pas Luftës së Dytë komunizmi që doli më keq se zogizmi pasi e mbushi vendin me burgje e internime dhe e rrethoi me tela me gjemba. Madje nuk pati as ndonjë zhvilim për pak më mirë, por vetëm për më keq gjatë 45 vjetëve sepse në 1990 vendi ishte më keq nga ç’kishte qenë kurrë ndonjëherë. Kush nuk do ta besojë këtë le t’i hedhë një sy arkivave me ekzodin. Por edhe çështja nëse kemi pasur zhvillim ose jo pas 1991 e këtej mbetet e dyshimtë. Mjafton të kesh prasysh se vetëm në vitin 1997 vdiqën nga paaftësia kriminale e nomenklaturës kuqeblu pothuajse po aq njerëz sa ç’vrau Enver Hoxha në 45 vjet – pa numëruar të mbyturit në Otranto apo të vrarët mes bandave të tafikantëve.
Pra kush mendon se sot Shqipëria në krahasim me të kaluarën po ecën për mirë nën drejntimin e nomenklaturës kuqeblu që kemi në pushtet duhet të ngrerë, tek e pakta, një goxha fije të trashë dyshimi. Para disa ditësh më rastisi të takoj një përfaqësues të sukseshëm të kësaj nomenklature i cili, duke folur për jetën dhe vlerat e saj më tha: “jeta ka lezet dhe kuptim kur në 100 mijë veta jetojnë e bëjnë qejf vetëm 3 mijë kurse të tjerët rrijnë i shohin ata. Të jetojnë të gjithë mirë kjo nuk ka kuptim.” Pa dashur ai shprehu filozifinë që po ndjek kjo nomenklaturë, mendimin që ka ajo për pjesën tjetër të shoqërisë, sistemin e vlerave që ajo ka. Dhe po të mendosh se i ashtuquajturi zhvillimi i këtij vendi po ecën pikërisht me këtë filozi\ofi nuk është pa vend të ngresh pyetjen: a është vërtet zhvillim ky apo mos kemi marrë një rrugë që do të përfundojë diku në mënyrë tragjike pas ndonjë Lufte të Tretë apo të ftohtë apo të nxehtë që do të vijë nga jashtë?
Ata më optimistët që kërkojnë të gjejnë ecjen përpara, por që edhe nuk shohin ndonjë mundësi reale të zëvendësimit të kësaj nomenklature të thonë se me ndihmën e Evropës, gjithsesi, do të shtrëngohen vidat e shtetit në respekt të shteti ligjor e të lirive e të drejtave të qytetarit. Por ka zëra që Evropa po kërkon të tërhiqet prapa nga projekti i saj apo ta vonojë atë pikërisht nga vështirësitë që sjellin vende si ky i yni. Atëhere, larg qoftë, me çfarë do t’i shtrëngojmë ne vidat. Pa Evropën ne nuk gjejmë dot asnjë palo president.
Dhe ja ku erdhëm prap tek presidenti i konsensusit të moskonsensusit të konsesnsusit të moskonsensusit, që sikurse tha një gazetar këto ditë, mund të lindë vetëm pas një takimi intim midis kreut të së kuqes Rametagjinush dhe kreut të blusë Berimedinok. Mendimi më i arsyeshëm që kam dëgjuar nga optimistët për mundësinë e heqjes qafe të nomenklaturës kuqeblu jo në mënyrë traumatike, por hap pas hapi, do të ishte që në rastin e krizës së presidentit të bëhej ajo që tha pardje Berisha në parlement (jo ajo që tha dje në tryezën e krerëve të partive): Të respektohet kushtetuta. Me një fjalë që Bamir Topi do apo nuk do Berisha e Rama t’i shkojë deri në fund kandidimit të tij dhe të gjejë mbështetësit e tij në emër të respketit të ligjit, por mbi të gjitha të refuzimit më në fund ndaj politikave të vjetra të vendosjes së gjithshkaje nga kupolat e dy partive-shtet që e kanë kthyer parlamentin në një teatër kukullash. T’i shkojë kësaj me ngulm deri në atë pikës sa edhe të provokojë zgjedhje të parakohëshme, edhe kundër vullnetit të ndërkombëtarëve, por në emër të ligjit dhe premtimit për seriozitet të politikës dhe përgjegjshmëri para votuesit.
Mirëpo a ka këllqe Barmiri për këtë? - lind menjëherë pyetja e skeptikëve. A ka këllqe Ilir Meta për këtë? Vështirë të thuash po duke patur parasysh dredhat dhe pështymlëpirjet e tyre. Edhe ata janë peng të asaj që kanë ushqyer e krijuar për pesëmbëdhjetë vjet. Vështirë të besosh se ata nuk janë po të shkollës së Nanos: më bëni president se përndryshe do të bëj një lëvizje që do t’ju hedhë në erë, por po më bëtë president nuk ju bëj gjë. Edhe Bamiri, si nxënës i dobët i shkollës së Nanos lëshoi idenë se do të bënte një lëvizje e ku di unë se do të luftonte për ligjin vetëm pasi e hoqën si kandidat të vetëm. Edhe Meta lëvizjen LSI sipas kësaj shkolle nanoiste e bëri. Edhe ai sapo e nxjerrin nga tryeza zë e bërtet, sapo e ulin qetësohet. Problemi mbetet kush do të bëjë një lëvizje të vërtetë që të nxjerrë një president të vërtetë dhe jo kush do të kërcënojë me lëvizje të rreme që të bëhet president i rremë. Deri në Luftën e Tretë, të nxehtë apo të ftohtë, që kurrë mos ardhtë, zor se do ta kemi një lëvizje të tillë. Prandaj të na rrojë nomenklatura kuqeblu dhe presidenti kuqeblu. (Korrieri, 7 korrik 2007)