“Është gënjeshtari më i sinqertë që mund të ekzistojë, është i pari që i beson gënjeshtrat e veta dhe pikërisht kjo e bën aq të rrezikshëm. Nuk njeh asnjë lloj turpi. Ka alergji për të vërtetën dhe një prirje sa mendjelehtë aq edhe makute për të gënjyer. “Chiagne fotte” (qahet dhe ta fut) thonë në Napoli për tipa si ai.” Kështu e ka përkufizuar Indro Montanelli Berlusconin. Kurse Roberto Benigni thotë për të “në dasma don të bëjë gjithnjë dhëndurin kurse në funerale don të bëjë të vdekurin.”
Janë përkufizime që, çprej kohës së Musolinit, nuk janë bërë në Itali për ndonjë politikan të një niveli kaq të lartë e nga figura kaq të shquara. Duke parë se ç’ndodhi në Itali para zgjedhjeve dhe ç’po ndodh pas zgjedhjeve kur, një javë pas humbjes, Berlusconi nuk e ka pranuar atë ende, gjë që s’mbahet mend të ketë ndodhur në ndonjë demokraci perëndimore, nuk mund të mos kujtosh këto përkufizime të Montanelit e Benignit. Dhe këtu ngrihet pyetja: si ka mundësi, çfarë ka ndodhur?
Çështja në thelb shtrohet se si ështe e mundur që një personazh si Berlusconi, që mund ta imagjinosh vetëm në krye të një vendi parademokratik si Shqipëria, të dalë në krye të një vendi demokratik si Italia. E më tej ajo kërkon të thellohemi në atë se sa personazhe të tillë janë mishërimi i një kulture, i një historie dhe sa ndikon personaliteti i tyre për të ndryshuar rrjedha të historisë dhe të kulturës së një vendi.
Rasti italian vlen të shihet në Shqipëri në optikën e kësaj dileme, me synim vënien në dukje të asaj se sa e vështirë është, më një anë, të kapërcehen disa kushtëzime historike, prandaj dhe se sa mundim e vullnet i mirë duhet për këtë e, më anë tjetër, se sa vigjilencë duhet treguar që personazhe të tillë, që mishërojnë pjesën më negative të kulturës së një shoqërie, të mos marrin në dorë në mënyrë të pakontrollueshme frenat e drejtimit të saj. Sepse, megjithëse njihet si vend i madh që i ka dhënë botës shumë, si asaj të shekujve të kaluar ashtu edhe asaj moderne, dalja e figurave si Musolini apo Berluskoni nuk është një rastësi, por rrjedhojë e disa kushteve historike e kulturore që të kujtojnë herë larg e larg, herë afër e afër, edhe disa kushte të Shqipërisë.
Një nga arsyet e ngjitjes së Berlusconit e berluskonizmit sipas Eugenio Scalfarit, themelues i gazetës La Republica, është se Italisë i ka munguar eksperienca dhe kultura e shtetit për një kohë të gjatë. Kjo pasi Italia ka qenë për një kohë të gjatë koloni e një fuqie apo e një tjetre, çka i ka bërë italianët ushtarë të lojrave të të tjerëve, një vend ku më shumë sesa të drejtat janë zhvilluar favoret, ku më shumë sesa qytetarë ka pasur njerëz të nënshtruar, ku për një kohë të gjatë nuk ka pasur forca politike autonome dhe me rrënjë në terren, por oligarkira me sovranitet të largët, klientela. Prandaj dhe shteti është përjetuar si një fuqi e huaj si një armik potencial apo si një gjë e dyshimtë.
Inercia e kësaj situate ka vazhduar edhe pasi u krijua shteti italian në gjysmën e dytë të shekullit XIX. Aq më tepër po të kemi parasysh pasojat katastrofike që i shkaktoi Italisë aventurizmi i shtetit fashist të Musolinit. Kjo histori, pra, e marrdhënieve të mosbesimit me shtetin ka krijuar një lloj “individualizmi anarkoid” që edhe 60 vjetët e fundit me histori republikane nuk ia kanë dalë ta asgjësojnë tërësisht, për më tepër duke patur parasysh se deri në vitet 90 Italia nuk ka njohur një demokraci krejtësisht normale sepse nuk ka njohur rotacionin e pushtetit qendror duke patur në krye gjatë gjithë kohës një parti të vetme të qendrës Demokracinë Kristiane (së fundi në aleancë me socilistët e Kraksit) e se nuk kanë munguar edhe gjatë kësaj periudhe akuza të lidhjes së politikës me mafjen.
“Shenja të këtij vokacioni anarkist – thotë Scalfari, duke patur parasysh Berlusconin - kanë mbetur dhe rigjallërohen sa herë që pasiguria etike dhe shoqërore i bën thirrje prezencës së personazheve që individualizmin politik e kthejnë në vlerë, që demagogjinë e bëjnë instrument pushteti dhe që politikën e kthejnë në një pazar interesash e lobesh në të cilin çdo gjë mund të blihet dhe shitet.”
E këtu nuk mund të mos të të vijnë në mendje se shqiptarët janë ata që mund t’i kuptojnë ndoshta më mirë se kushdo realitete të tilla, jo vetëm duke patur parasysh sfondin e tyre historik, por edhe duke patur parasysh realitetin e tyre aktual apo faktin se sa i shkojnë politikanëve tanë përkufizime situatash e personazhesh të tilla. Fakti që në krye partish tek ne dalin autoritarë, mitomanë e pazarxhinj që nuk njohin asnjë lloj turpi, që kanë alergji për të vërtetën, që bëjnë politika përçarjeje dhe konflikti nga ato që e ndajnë vendin më dysh, që s’lenë dasëm pa bërë dhëndurin e funeral pa bërë të vdekurin është gjëja më e rëndomtë tek ne. Por, nga ana tjetër, kjo nuk është veçse shfaqja e jashtme, simptoma, e sëmundjes që i ka rrënjët më thellë. Një sëmundje që edhe në Shqipëri, sikurse në Itali, i bën shpesh njerëzit të thonë: “Unë nuk merrem me politikë” duke nënkuptuar me këtë refuzimin për të hyrë në marrdhënie me të keqen.
Duket, pra, se, megjithë ndryshimet e mëdha, ka disa elementë të përbashkët që e bëjnë më lehtësisht të kuptueshme anomalinë italiane për ne më anomalët e Ballkanit. Për ne që sëmundje të tilla si autoritrarizmi, populizmi, demagogjia, egoizmi, interesi vetik që i kundërvihet atij të komunitetit, gënjeshtra politike, karrupsioni, pasiguria, dembelia intelektuale, konformizmi që sot njihen si tipare të politikës e shoqërisë italiane që, më një anë, kanë pjellë Berlusconin e, më anë tjetër, janë shfrytëzuar prej tij, i kemi me doza sa e sa më superiore.
Montanelli, ndonëse ka bërë përkufizimin e Berluskonit që citova në krye të këtij shkrimi u ka thënë megjithatë Italianëve, kur ky kandidoi për kryeminstër: duhet ta provoni/kaloni sëmundjen Berlusconi që të imunizoheni. Sot, duke patur parasysh atë që ndodhi në këto vjet dhe veçanërisht në këto zgjedhje nuk është e sigurt nëse pati të drejtë apo jo Montanelit. Ndoshta ai kishte shumë besim në demokracinë e konsoliduar italiane, në sistemin e saj imunitar. Në fakt, duke patur në duart e tij mjetet të fuqishme financiare dhe kryesisht televizionet e tij Berlusconi rrezikoi të fitojë përsëri. Kjo sepse gjatë këtyre vjetëve ka arritur edhe t’i ndryshojë italianët, aq sa një tjetër italian i famshëm, regjizori Moretti, thotë se tashmë Berlusconi ka fituar në mendjen e italianëve. Kultura e quitzeve, e grande fratellos e gërvisht dhe fitosë e konsumizmit dhe individualizmit pa fre e shikimit të shtetit dhe të institucioneve të tij jo si instrtumente të ngritur me synimin për t’i shërbyer sa më mirë shoqërisë, por si diçka që duhet t’ia hedhësh kanë kryer një shpëlarje trush të frikshme të cilën e bën edhe më të rrezikshme mungesa e vizioneve të qarta të së majtës. Ja pse duhet qenë vigjilentë qysh në krye të herës kur në skenë shfaqen personazhe që synojnë të shfrytëzojmë anët më negative të shoqërisë, historitë më të errëta të saj.
Megjithatë Berlusconi humbi. Le të shpresojmë se kurimi i berluskonizmit në Itali do të sjellë një përvojë më pozitive në drejtim të konsolidimit të shtetit e të një kulture me tjetër sistem vlerash nga ai që promovon dhe shfrytëzon berluskonizmi. E le të shpresojmë se kjo do të ketë një impakt edhe në Shqipëri që i ka pasur dhe i ka sytë, por edhe interesat, mjaft të përqendruar në Italinë fqinje. (Korrieri, 19 prill 2006)
Janë përkufizime që, çprej kohës së Musolinit, nuk janë bërë në Itali për ndonjë politikan të një niveli kaq të lartë e nga figura kaq të shquara. Duke parë se ç’ndodhi në Itali para zgjedhjeve dhe ç’po ndodh pas zgjedhjeve kur, një javë pas humbjes, Berlusconi nuk e ka pranuar atë ende, gjë që s’mbahet mend të ketë ndodhur në ndonjë demokraci perëndimore, nuk mund të mos kujtosh këto përkufizime të Montanelit e Benignit. Dhe këtu ngrihet pyetja: si ka mundësi, çfarë ka ndodhur?
Çështja në thelb shtrohet se si ështe e mundur që një personazh si Berlusconi, që mund ta imagjinosh vetëm në krye të një vendi parademokratik si Shqipëria, të dalë në krye të një vendi demokratik si Italia. E më tej ajo kërkon të thellohemi në atë se sa personazhe të tillë janë mishërimi i një kulture, i një historie dhe sa ndikon personaliteti i tyre për të ndryshuar rrjedha të historisë dhe të kulturës së një vendi.
Rasti italian vlen të shihet në Shqipëri në optikën e kësaj dileme, me synim vënien në dukje të asaj se sa e vështirë është, më një anë, të kapërcehen disa kushtëzime historike, prandaj dhe se sa mundim e vullnet i mirë duhet për këtë e, më anë tjetër, se sa vigjilencë duhet treguar që personazhe të tillë, që mishërojnë pjesën më negative të kulturës së një shoqërie, të mos marrin në dorë në mënyrë të pakontrollueshme frenat e drejtimit të saj. Sepse, megjithëse njihet si vend i madh që i ka dhënë botës shumë, si asaj të shekujve të kaluar ashtu edhe asaj moderne, dalja e figurave si Musolini apo Berluskoni nuk është një rastësi, por rrjedhojë e disa kushteve historike e kulturore që të kujtojnë herë larg e larg, herë afër e afër, edhe disa kushte të Shqipërisë.
Një nga arsyet e ngjitjes së Berlusconit e berluskonizmit sipas Eugenio Scalfarit, themelues i gazetës La Republica, është se Italisë i ka munguar eksperienca dhe kultura e shtetit për një kohë të gjatë. Kjo pasi Italia ka qenë për një kohë të gjatë koloni e një fuqie apo e një tjetre, çka i ka bërë italianët ushtarë të lojrave të të tjerëve, një vend ku më shumë sesa të drejtat janë zhvilluar favoret, ku më shumë sesa qytetarë ka pasur njerëz të nënshtruar, ku për një kohë të gjatë nuk ka pasur forca politike autonome dhe me rrënjë në terren, por oligarkira me sovranitet të largët, klientela. Prandaj dhe shteti është përjetuar si një fuqi e huaj si një armik potencial apo si një gjë e dyshimtë.
Inercia e kësaj situate ka vazhduar edhe pasi u krijua shteti italian në gjysmën e dytë të shekullit XIX. Aq më tepër po të kemi parasysh pasojat katastrofike që i shkaktoi Italisë aventurizmi i shtetit fashist të Musolinit. Kjo histori, pra, e marrdhënieve të mosbesimit me shtetin ka krijuar një lloj “individualizmi anarkoid” që edhe 60 vjetët e fundit me histori republikane nuk ia kanë dalë ta asgjësojnë tërësisht, për më tepër duke patur parasysh se deri në vitet 90 Italia nuk ka njohur një demokraci krejtësisht normale sepse nuk ka njohur rotacionin e pushtetit qendror duke patur në krye gjatë gjithë kohës një parti të vetme të qendrës Demokracinë Kristiane (së fundi në aleancë me socilistët e Kraksit) e se nuk kanë munguar edhe gjatë kësaj periudhe akuza të lidhjes së politikës me mafjen.
“Shenja të këtij vokacioni anarkist – thotë Scalfari, duke patur parasysh Berlusconin - kanë mbetur dhe rigjallërohen sa herë që pasiguria etike dhe shoqërore i bën thirrje prezencës së personazheve që individualizmin politik e kthejnë në vlerë, që demagogjinë e bëjnë instrument pushteti dhe që politikën e kthejnë në një pazar interesash e lobesh në të cilin çdo gjë mund të blihet dhe shitet.”
E këtu nuk mund të mos të të vijnë në mendje se shqiptarët janë ata që mund t’i kuptojnë ndoshta më mirë se kushdo realitete të tilla, jo vetëm duke patur parasysh sfondin e tyre historik, por edhe duke patur parasysh realitetin e tyre aktual apo faktin se sa i shkojnë politikanëve tanë përkufizime situatash e personazhesh të tilla. Fakti që në krye partish tek ne dalin autoritarë, mitomanë e pazarxhinj që nuk njohin asnjë lloj turpi, që kanë alergji për të vërtetën, që bëjnë politika përçarjeje dhe konflikti nga ato që e ndajnë vendin më dysh, që s’lenë dasëm pa bërë dhëndurin e funeral pa bërë të vdekurin është gjëja më e rëndomtë tek ne. Por, nga ana tjetër, kjo nuk është veçse shfaqja e jashtme, simptoma, e sëmundjes që i ka rrënjët më thellë. Një sëmundje që edhe në Shqipëri, sikurse në Itali, i bën shpesh njerëzit të thonë: “Unë nuk merrem me politikë” duke nënkuptuar me këtë refuzimin për të hyrë në marrdhënie me të keqen.
Duket, pra, se, megjithë ndryshimet e mëdha, ka disa elementë të përbashkët që e bëjnë më lehtësisht të kuptueshme anomalinë italiane për ne më anomalët e Ballkanit. Për ne që sëmundje të tilla si autoritrarizmi, populizmi, demagogjia, egoizmi, interesi vetik që i kundërvihet atij të komunitetit, gënjeshtra politike, karrupsioni, pasiguria, dembelia intelektuale, konformizmi që sot njihen si tipare të politikës e shoqërisë italiane që, më një anë, kanë pjellë Berlusconin e, më anë tjetër, janë shfrytëzuar prej tij, i kemi me doza sa e sa më superiore.
Montanelli, ndonëse ka bërë përkufizimin e Berluskonit që citova në krye të këtij shkrimi u ka thënë megjithatë Italianëve, kur ky kandidoi për kryeminstër: duhet ta provoni/kaloni sëmundjen Berlusconi që të imunizoheni. Sot, duke patur parasysh atë që ndodhi në këto vjet dhe veçanërisht në këto zgjedhje nuk është e sigurt nëse pati të drejtë apo jo Montanelit. Ndoshta ai kishte shumë besim në demokracinë e konsoliduar italiane, në sistemin e saj imunitar. Në fakt, duke patur në duart e tij mjetet të fuqishme financiare dhe kryesisht televizionet e tij Berlusconi rrezikoi të fitojë përsëri. Kjo sepse gjatë këtyre vjetëve ka arritur edhe t’i ndryshojë italianët, aq sa një tjetër italian i famshëm, regjizori Moretti, thotë se tashmë Berlusconi ka fituar në mendjen e italianëve. Kultura e quitzeve, e grande fratellos e gërvisht dhe fitosë e konsumizmit dhe individualizmit pa fre e shikimit të shtetit dhe të institucioneve të tij jo si instrtumente të ngritur me synimin për t’i shërbyer sa më mirë shoqërisë, por si diçka që duhet t’ia hedhësh kanë kryer një shpëlarje trush të frikshme të cilën e bën edhe më të rrezikshme mungesa e vizioneve të qarta të së majtës. Ja pse duhet qenë vigjilentë qysh në krye të herës kur në skenë shfaqen personazhe që synojnë të shfrytëzojmë anët më negative të shoqërisë, historitë më të errëta të saj.
Megjithatë Berlusconi humbi. Le të shpresojmë se kurimi i berluskonizmit në Itali do të sjellë një përvojë më pozitive në drejtim të konsolidimit të shtetit e të një kulture me tjetër sistem vlerash nga ai që promovon dhe shfrytëzon berluskonizmi. E le të shpresojmë se kjo do të ketë një impakt edhe në Shqipëri që i ka pasur dhe i ka sytë, por edhe interesat, mjaft të përqendruar në Italinë fqinje. (Korrieri, 19 prill 2006)
No comments:
Post a Comment