Përgjigje një lexuesi mbi "ushtar Berishën"

Ndaj shkrimit tim "Gjeneral Berisha i rrethuar…" ka pasur disa komente që meritojnë përgjigje në emër të zhvillimit dhe qartësimit të ideve që kam shprehur mbi situatën që po kalojmë. Ato më kryesoret janë të përmbledhura në një koment që i bën shkrimit një lexues/e me emrin apo pseudonimin Eni në blogun (www.perpjekja.blogspot.com) që po e jap të plotë:

" Duke lexuar këtë artikull, më erdhi në mend një debat televiziv i para shumë muajve ku Mustafa Nano dhe Fatos Lubonja "u grindën" ca si ashpër nëse është Berisha apo "shteti i kapur" burimi i të këqijave për Shqipërinë. Zoti Lubonja atëherë mendonte që s'duhet t'i jepnim kaq shumë peshë ndikimit të një individi të vetëm, ndaj çuditem ca sot (megjithëse pozitivisht) që ai ka filluar ta pranojë që roli (ose rolet) që Berisha ka luajtuar gjatë 1992-2008 nuk mund të lihet jashtë ekuacionit. 

Në shkencë, një metodë shumë e përhapur për të zgjidhur probleme është ajo që quhet "trial-and-error" (provo dhe gabo). Nëse ke një problem, provo nje zgjidhje, nëse gabon, provo një zgjidhje tjetër, e kështu me rradhë, derisa të gjesh zgjidhjen e duhur. Për mendimin tim, karriera politike e Berishës në këto vite mund të përkufizohet si një seri e pafundme "trial-and-error" eksperimentesh në kurriz të demokracisë dhe popullit shqiptar. Berisha çdo disfatë e ka shikuar vetëm si një zgjidhje që nuk ka funksionuar, dhe ka vazhduar në aplikimin e një varianti të ri. Ose, duke përdorur metaforën e këtij shkrimi, sa herë që Gjeneral Berisha ka humbur një betejë, ai më pas është veshur si ushtar me një uniformë të re e flamur të ri, të cilin e ka tundur derisa është ribërë gjeneral. Ju keni të drejtë (megjithëse ca me vonesë, po më mirë vonë se kurrë), nuk ka pasur ndonjëherë një Ushtar Berisha të çiltër. Ka pasur vetëm një kamaleon që gjatë gjithë jetës së tij, ka ndërruar lëkura pa fund, gjithnjë duke projektuar në sipërfaqe atë çka të tjerët donin të shihnin. 

Si të shpëtojmë Ushtar Berishën që militanti i shkrimit ëndërron? Shumë thjesht. Të fillojmë me përmbysjen e çdo kulti individi si shpëtues i kombit. Të ndërtojmë një shoqëri ku çdokush është thjesht një "Ushtar i Panjohur" që lufton aq gjatë derisa humbet një betejë, dhe më pas ua lë vendin ushtarëve të tjerë. Dhe Gjenerali i vetëm të cilit i binden të gjithë, gjithmonë, është vetëm një, LIGJI." Eni

Znj/Z Eni,
Për saktësi, në debatin e përmendur me Mustafa Nanon çështja nuk është shtruar se cili është "burimi i të këqijave", por se cili është rreziku më i madh apo e keqja më i madhe për momentin: autoritarizmi i Berishës, siç pretendohej nga Nano, apo shteti i kapur. Edhe në shkrimet pas Gërdecit edhe në atë të fundit të komentur prej jush, unë ngulmoj përsëri në idenë se e keqja më e madhe është shteti i kapur - e jo Berisha apo cilido individ qoftë. Sipas meje vendi ynë, si në kohën e atij debati edhe tani, ka nevojë pikë së pari për heqjen e pushtetit nga duart e delijorgjëve (oligarkëve) dhe vendosjen e autoritetit të shtetit, kurse ata që e reduktojnë çështjen tek Berisha, pa e përmendur sistemin e shtetit të kapur, në thelb i bëjnë një shërbim këtij sistemi. Me fjalë të tjera faktin që Delijorgji e ndërtoi fabrikën në Gërdec në kohën e Berishës e konsideroj vetëm si një nga shfaqjet - sigurisht ndër më tragjiket - të një fenomeni të kondicionuar prej kohësh nga sistemi i shtetit të kapur. Nuk kam asnjë të dhënë që të më bëjë të mendoj se Delijorgji nuk do të mund ta merrte lejen nga eksponentët socialistë Nano, Majko, Meta, Rama etj., përkundrazi kemi prova se ai e ka filluar grabitjen e pronës publike me ta dhe se delijorgjët (në shumës) kanë lulëzuar në kohën e socialistëve të 1997 - 2005. Mbetet ideja, e pretenduar nga ndonjë, se socialistët, megjithatë, dinin t'i bënin gjërat duke i "kopsitur" më mirë. Edhe unë e kam shprehur idenë se Berisha do të bënte mirë të mos tentonte ta ngiste makinën e korrupsionit sepse nuk do të ishte i aftë ta ngiste ashtu si socialistët, sëbashku me frikën se demokratët, duke qenë më të babëzitur nga agjërimi i gjatë, do të lëshoheshin më paturpësisht dhe më papërgjegjshmërisht. Megjithatë sot nuk di të them nëse Gërdeci është tregues i kësaj paaftësie kombinur me babëzi më të madhe të demokratëve apo rezultat i daljes gjithnjë e më jashtë kontrollit të makinës. Gjithsesi, duke iu kthyer të kaluarës, mund të them se në vitet e fundit të qeverisjes socialiste arrita në përfundimin se kjo makinë po bëhej gjithnjë e më e rrezikshme dhe çështja numër një ishte shkatërrimi i saj, dhe jo gjetja e marifeteve për ngarjen e saj të mëtejshme.
Në vitin 2005 Berisha më fort dhe Meta ca më pak ishin ata që premtuan ta shkatërronin atë makinë duke përmendur edhe emra e duke denoncuar edhe afera. Unë, në rolin e gazetarit dhe qytetarit e mbështeta fitoren e tyre ndaj PS. Në komentin tuaj ju i denonconi premtimet e Berishës si kamaleontizëm duke më akuzuar se nuk e paskam kuptuar këtë apo se e paskam kuptuar vonë. E vërteta është shumë më komplekse. Personalisht mund të them se e kam mbështetur disa herë "kamaleontin" e veshur me "uniformën" dhe me flamurin e antikorrupsionit që na është paraqitur me fytyra dhe emra të ndryshme. E kam mbështetur tek fytyra e Nanos kur nisi luftën kundër Metës dhe të tijve në emër të katarsisit atëhere kur denoncoi këta për korrupsion dhe si të lidhur me trafikantë gjithfarësoj. E kam mbështetur nën fytyrën e Ramës kur ky denoncoi masakrën urbane të kryebashkiakëve demokratë dhe premtoi planin urbanistik e kthimin në identitet. E kam mbështetur kur u shfaq me fytyrën e Metës që krijoi LSI në emër të ndarjes nga një parti super të korruptiuarish. E kam mbështetur me fytyrën e Berishës kur ky denonconte baronët e krimit dhe premtonte të kthente autoritetin e shtetit.
Dë të isha hipokrit nëse do të thoja se, kur i kam mbështetur, nuk e kam ditur se kjo kategori nuk e ka për gjë t'i ndezë një qiri Djallit sapo që Zoti u del kundër interesave të tyre. Sigurisht nuk kam qenë aq naiv. Mbështetja ka qenë gjithnjë e më me skepticizëm e duke bërë gjithnjë e më të qartë se ishin parimet që mbështesja jo personin, gjithë duke qenë i bindur se pala që ata akuzonin nuk meritonte më mbështetje. Kjo ka qenë e vetmja mundësi zgjedhjeje politike që na është dhënë - nëse me politikë do të konsiderojmë artin e së mundurës. Ka dy forma për të gjykuar fjalët dhe punët e mira. Njëra, sipas së cilës e mirë është vetëm një gjë që niset nga qëllime të mira; tjetra, se mund të bësh mirë edhe duke u nisur nga qëllime të këqija - sipas asaj thënies "rruga për në Parajsë kalon nëpërmjet Ferrit." Personalisht bëj pjesë ndër ata që besojnë fort në të parën, por në pamundësi të gjetjes së qëllimmirëve, veçanërisht kur gjykoj politikanët, i referohem ndonjëherë edhe të dytës. Në këtë kontekst kam besuar edhe në një mekanizëm të ngjashëm me atë atë "provo dhe gabo" që përmendni ju, të bazuar në faktin se në më të shpeshtën politikanët janë hipokritë, e bëjnë gjithshka në emër të pushteti të tyre por, për të kapur e ruajtur këtë pushtet, ata, gjithsesi, përqafojnë një frymë të kohës. E duke qenë se fryma e kohës, ajo që u jep votën, të paktën që nga koha kur ra autoritarizmi i Berishës më 1997 dhe u ngrit rreziku i sistemit të korrupsionit, ka qenë lufta kundër këtij të fundit, kam menduar se ata që e morën votën nga kjo frymë gjithsesi diçka do të bënin e ndoshta kështu do të hidhnim një hap të vockël përpara. Dhe pikërisht për mbajtjen gjallë të presionit të kësaj fryme të kohës kam ngulmuar që nuk duhej folur aq për të keqen e individëve sesa për të keqen e fenomenit që ata përfaqësojnë. Mendoj se nëse është bërë pak ose aspak kundër kësaj të keqeje një nga arësyet ka qenë pikërisht reduktimi i politikës në luftë kundër personave dhe jo në luftë kundër fenomeneve që pjellin të keqen. Kësisoj për hir të së vërtetës, mund të them se kam shumë dyshime nëse kemi hedhur ndonjë hap të vockël përpara apo jo me këtë metodë, se "e mira" e rrugës së dytë për mua ka dalë gjithnjë e keqe. Koha apo "prova", siç e quani ju, tregoi se Nano erdhi në pushtet dhe bëri një korrupsion galopant. Rama erdhi në pushtet dhe e thelloi masakrën urbane të Tiranës, Berisha me Gërdecin sikur provoi përfundimisht se ky sistem po forcohet dhe nuk po dëbësohet me këtë klasë politike. Kjo sepse, në rastin më të mirë, edhe sikur ta kenë siqerisht, ata bijen në rrethin vicioz se për të luftuar korrupsionin u duhet të marrin pushtetin dhe për të marrë pushtetin u duhet të korruptohen dhe, në rastin më të keq, - siç duket se është më shumë ky i yni - sepse ata nuk kanë asnjë ideal, asnjë vizion, asnjë qëllim të sinqertë, por i hyjnë politikës pikërisht me idenë që të na mashtrojnë për përfitime banale. Duhet ta pohoj se në rastin e Berishës kam menduar se ky bënte pjesë ndër ata që gjakimin për pushtet e lavdi e kishte më të fortë sesa atë për para (çka nuk mund ta them për Nanon psh.) e se, në kontekstin në fjalë, këto gjakime mund të viheshin në "provë" në luftën antikorrupsion. Por "prova" tregoi se ai zgjodhi rrugën më të shkurtër për kënaqjen e gjakimeve të tij: kalërimin e sistemit të korrupsionit, pa mohuar faktin se ai apo familjarët e tij, nuk përjshtohen nga tundimi i parave aq më tepër në një shoqëri ku statusi që të jep paraja ka mbetur e vetmja vlerë. Por kjo provë provoi gjithashtu tezën time se rreziku më i madhe mbetet sistemi dhe jo Berisha apo cilido qoftë. Ngulmoj në idenë se, në fakt, këta individë, ndonëse duken kaq të fuqishëm, nuk janë tjetër veçse kukulla në duart e sistemit, sepse, pa këtë sistem, ata nuk mund të qëndrojnë dot asnjë minutë në pushtet.
E këtu vijmë tek pyetja e fundit që shtroni duke i dhënë edhe përgjigjen: Si të shpëtojmë "ushtar Berishën" dmth. shpresën tonë për një ndryshim të këtij sistemi: "Të fillojmë me përmbysjen e çdo kulti individi si shpëtues i kombit. Të ndërtojmë një shoqëri ku çdokush është thjesht një "Ushtar i Panjohur" që lufton aq gjatë derisa humbet një betejë, dhe më pas ua lë vendin ushtarëve të tjerë. Dhe Gjenerali i vetëm të cilit i binden të gjithë, gjithmonë, është vetëm një, LIGJI." Përgjigjes suaj nuk i heq asnjë presje. Kur e mbylla shkrimin me pikëpyetjen se kush do ta shpëtojë "ushtar Berishën" jo se nuk e mendova një përgjigje. Madje edhe e shkrova me frazën: "Të zgjojmë e mobilizojmë ushtarin qytetar brenda nesh." Por pastaj e hoqa. Pse? Sepse mu duk shumë patetike. Së pari sepse kjo përgjigje është implicite në shkrim, nuk ka nevojë ta thuash. Së dyti, sepse e kam thënë aq e aq herë sa më duket banale, për më tepër duke parë se e thonë edhe horrat përditë. Së treti, sepse realisht nuk e gjej situatën e kthimit të "gërdecarit" në "qytetar" brenda nesh. Kjo sepse, sikurse thotë Hannah Arendt, "Çdo strukturë politike karakterizohet nga fakti se gjeneron pushtet (fuqi); kurse uria, varfëria dhe analfabetrizmi gjenerojnë pafuqi." E shqiptarët, të zhytur në një varfëri dhe injorancë të frikëshme, i shoh krejt të pafuqishëm përballë strukturave politike - mediatike - financiare që ka ngritur sistemi i korrupsionit. Mjaft të shihje se ku dhe si punonin gërdecarët. Së fundi, e hoqa sepse, siç duket se bini dakort edhe ju, mendoj se nuk mund të mohoet roli i individëve në histori. E këtu nuk mund të mos i referohem edhe një herë një ideje të Havelit kur komenton pyetjen nëse është e vërtetë se çdo popull ka qeverinë që meriton apo jo. Sipas Havelit kjo është vetëm gjysma e së vërtetës. Politikanët - thotë ai - janë vërtet pasqyrë e popullit që i ka zgjedhur, por edhe populli është pasqyrë e politikanëve të vet. Nëse politikanët janë të virtytshëm ata zgjedhin të promovojnë virtytet e popullit të tyre, me fjalë të tjera njerëzit me vlera e ndershmëri. Të pavirtytshmit priren të zgjedhin të ngjashmit e tyre. Prandaj mund të thuhet edhe se populli është pasqyrë e virtyteve apo veseve të politikanëve të vet. Fakti që deri tani poltikanët tanë kanë zgjedhur delijorgjët nuk duhet të na heqë shpresën që ne, sigurisht duke zgjuar e fuqizuar qytetarin brenda nesh, do të nxjerrim një ditë politikanë që do të promovojnë virtytin dhe jo vesin në shoqërinë tonë. (Korrieri, 14 prill 2007)