Përgjigje një “budallai”

Në shkrimin e fundit me titull “Bëjnë sikur”, duke iu referuar rastit “Basha”, flas për sistemin e pandëshkueshmërisë të ndërtuar “nga” politikanët, “për” politikanët duke ngritur edhe pyetjen: a kemi bërë përpara apo jo në forcimin e një drejtësie të pavarur prej tyre? Megjithë dëshpërimin dhe pesimizmin shkrimin e kam mbyllur me një notë më pozitive: “Por, nga ana tjetër, - them - është pozitiv fakti se ndërgjegjësimi ynë për këtë të keqe është shumë më i madh dhe ndoshta ky do të sjellë edhe ditën kur, më në fund, do të shohim një politikan abuzues të dalë përpara drejtësisë, jo si rezultat i lojrave politike, por i këtij ndërgjegjësimi shoqëror në rritje.”
Një qytetar, që nuk e thotë emrin, pasi ka cituar frazën e mësipërme, më shkruan një koment që mu duk me vend t’ia sjell lexuesit të Korrierit thuajse të plotë:
“Per cilin ndergjegjësim e keni fjalën, zoti Lubonja? Kam ndërruar vend pune disa herë vitet e fundit, kjo si pasojë e levizjes nga një rreth në tjetrin, por kam parë se sa e njëjtë është mënyra jonë e të menduarit dhe, njëkohësisht, sa e pashpresë është gjendja. Çdo institucion funksionon njëlloj si një shtet i vogël, ku sejcili, sipas pozicionit, përpiqet të shqyejë, pa u fshehur, aq sa mundet, nga ajo që është e të gjithëve. Nese ti flet për atë që ndodh të shohin me çudi dhe kjo shërben si paralajmërim; nuk frikësohen, por të bëjnë të frikësohesh e të shohësh punën tënde.
Kur ti dorëzohesh dhe vendos të bësh punën tënde, duke mbledhur dokumentacionin me firmat e duhura, por duke e bërë këtë ashtu si qorri, përpiqen të të kujtojnë se mund të përfitosh edhe ti. Nëse ti vendos të mos e bësh këtë, të shohin me keqardhje. Nuk ka asnjë, po fare asnjë që të të kuptojë. Hahahaha, për të qeshur se nuk qan dot, por ti, i turpëruar se nuk vjedh dot, u thua atyre që ke afër e që përpiqen, për të mirën tënde, të të ndërgjegjësojnë se duhet të marrësh pjesën "tënde": Më vjen keq, por jam supersticioz e besoj se Zoti ta merr në formën më të keqe atë qe ti e merr padrejtësisht.
Zotërinj, nuk është kjo ajo që besoj dhe arsyeja pse nuk marr, por herë herë e ndjej se më mëshirojnë për budallallëkun tim dhe përpiqem të justifikohem.
Para disa vitesh besoja se mund të ndikoja te ndokush me mënyrën si veproja, por tani më ka kaluar shpresa. E vetmja gjë që ëndërroj është se, meqenese nuk shkoj në shtëpi e të them: këtë e bleva me paratë që përfitova në këtë apo atë formë të parregullt, do të kem me se të edukoj fëmijet e mi. Pasi është e pamundur të besosh diçka e të thuash me të afërmit e tu tjetër gjë. Ne i edukojmë fëmijët tanë me mënyrën si jetojmë. Dhe kjo bën që të ndodhemi brenda një rrethi vicioz dhe të vdesë shpresa.[...]
Eshte e neveritshme të shohësh se per sa pak shitet dinjiteti, sa i pa vlere është bërë.”

Çfarë të thuash për këtë koment? Së pari se përshkruhet një e vërtetë dramatike mbi gjendjen morale të shoqërisë sonë. Që të jem i sinqertë edhe unë kisha kundërthëniet e mija kur e mbylla shkrimin me nota shprese, nuk isha i bindur plotësisht se po thoja një të vërtetë, por më duket, nga ana tjetër, se nuk po ndërtoja iluzione krejt pa bazë. Vetë komenti i qytetarit e provon se ekziston një ndërgjegjësim. Çështja qëndron tek shkalla e ulët e këtij? Dhe këtu dalin, së paku, dy çështje të tjera shumë të rëndësishme. Së pari, mendoj se është e gabuar ta ndajmë shoqërinë në një grusht të vogël të pamjaftueshëm të mirësh dhe një masë e pafundme hajdutësh, abuzuesish, injorantësh, të pandershmish. Aktet e mira apo të këqija të një individi nuk janë thjesht e vetëm produkt i vullnetit të tij, ato janë edhe produk i rrathanave. Njeriu i ka të dyja brenda, të mirën dhe të keqen, varet se çfarë stimulohet tek ai. Dua të them se jo vetëm ata që pranojnë të quhen “budallallenj” e të mos vjedhin, por edhe shumë nga ata që tallen me këta budallenj, janë të ndërgjegjësuar për atë që po ndodh. Ndonjëherë pikërisht tallja me të ndershmit është maskë e brerjes së ndërgjegjes së tyre. Edhe ata do të donin të ruanin dinjitetin. Edhe ata duan të rrisin fëmijë të shëndetshëm jo vetëm fizikisht, por edhe moralisht. Shumica e njerëzve nuk janë gjenerues të këtij realiteti që jetojmë, por i janë adoptuar atij për të mbijetuar. Nuk mund të jemi të gjithë njëlloj përgjegjës për këtë katrahurë morale që kemi ndërtuar edhe pse, nga ana tjetër, është e vërtetë se ky sistem është i përhapur në formë kapilare në të gjithë shoqërinë dhe shpreh kulturën e saj. E rëndësishme është se kë kemi në krye dhe se çfarë stimulojnë ata. Janë ata që, të kapur nga ekonomija kriminale dhe duke u bërë shprehës të interesave të saj, në vend se të luajnë në vend rol ndriçues dhe udhëheqës drejt së mirës po na udhëheqin drejt së keqes. Janë ata që, duke zgjedhur fitoren e shpejtë të pushtetit e të parasë, kanë stimulur pjesën më të keqe të shoqërisë dhe pjesën më të keqe të njerëzve gjithashtu. Prandaj ngulmoj të përsëris atë që e kam thënë edhe në shkrimin “Bëjnë sikur” se nuk mund të ketë një drejtësi të ndershme e të pavarur në kushtet e pasjes së një klasë politike të korruptuar.
Çështja e dytë edhe më e vështirë është se si mund të ndryshohet kjo gjendje. Qytetari, në vazhdim të komenti të tij, thotë se po nuk u mblodhën njerëzit e ndershëm e me “kokë të ndërtuar mirë” të veprojnë kjo gjendje mund të vazhdojë deri në vitin 2500. Problemi është se si mund të arrihet masa kritike e këtyre njerëzve - e atyre, pra, që nuk pranojnë përshtatjen me realitetin, por që kërkojnë ndryshimin e tij - në mënyrë që të shkaktohet reaksioni zinxhir kundër këtij degjenerimi që të kujton Sodomën dhe Gomorrën. Pa kërkuar kësaj here dritën e shpresës që, gjithsesi, them se nuk mungon, do të thoja se Shoqëria shqiptare i ka shumë të dobëta mekanizmat e vetëkorrigjimit. Përkundrazi, tek ajo punojnë fort mekanizmat e degjenerimit. Shkaku është jo vetëm ajo që thotë qytetari se ne i edukojmë fëmijët tanë me shembullin që japim vetë nëpërmjet mënyrës se si jetojmë, jo vetëm tek sistemi i ekonomisë kriminale që synon të mbajë veten në këmbë duke mbajtur të kapur politikën, drejtësinë, mediat etj, por edhe se, duke qenë institucionet tona të ndërtuar me një strukturë tejet autoritare, të pushtetshmit kanë prirjen të rrijnë tërë jetën në pushtet duke konservuar kësisoj të njëjtat metoda. Le të kujtojmë se jemi i vetmi vend në tërë Evropën Lindore ish komuniste që nuk dënoi stalinizmin deri në fund dhe që, në atë sistem, shkoi nga “e keqja” në “më të keqen”. Prandaj, siç kam shkruar edhe herë tjetër, kam frikë se ndryshimi, më shumë sesa nga ndërgjegjësimi i brendshëm, që për fat të keq mbetet pasiv, (por, ngulmoj, edhe për shkak të tij), do të vijë më shumë nga rënia e ndonjë “muri tjetër Berlini” ose nga ndonjë pësim tjetër traumatik. (Korrieri, 21 prill 2009)