Mbi mizerabilitetin e mediave

Në një artikull të datës 12 tetor me titullin “Gazetari zëdhënësash”, të botuar në Panorama, Blendi Fevziu shkruante: “ajo që shohim çdo ditë në edicionet qendrore të lajmeve, pra produkti i një armate të tërë drejtorësh, gazetarësh, kameramanësh dhe regjisorësh, është thjesht mizerabël, jo për faj të tyre, por për faj të gjithë shoqërisë shqiptare, përfshi edhe mua personalisht.”
Konstatimi është i drejtë përsa i përket produktit, asaj që shohim në televizione, por më duket shumë i padrejtë përcaktimi i fajtorit të kësaj gjendjeje: “gjithë shoqëria shqiptare”. Nuk mund të mos thuash se kjo është pjesërisht e vërtetë. Ashtu sikurse edhe për korrupsioninin nuk mund të mos thuash se korrupsioni është i shpërndarë në një rrjet kapilar në të gjitha qelizat e shoqërisë. Por, sipas meje, ta quash krejt shoqërinë shkaktare/fajtore të kësaj gjendjeje është një gjysëm e vërtetë dhe, madje, tingëllon si një alibi për përgjegjësitë dhe fajet e individëve të veçantë. Shumica e njerëzve ndjejnë neveri nga lajmet që shohin në televizonet tona dhe do të donin tjetër lloj lajmesh. Këtë e konstaton kudo ku takohesh me njerëz. Mjafton të kesh parasysh këtë për të shtruar pyetjen: a është e drejtë të fajësohet gjithë shoqëria për këtë gjendje të mediave tona?
Po të shohësh pak më thellë këtë çështje, sipas meje, arrijmë në një përfundim tjetër. Shoqëria shqiptare, më shumë sesa prodhuese e së keqes, është viktimë e një sistemi të ngritur keq, për qëllime të këqija. Kurse shkaktarët e vërtetë të së keqes, në të cilën ndodhet ajo, janë ata që e kanë ngritur sistemin dhe e mbajnë shoqërinë të ngërthyer brenda tij. Me fjalë të tjera ata që kanë pushtetin. Mund të thuash se, duke bashkëpunuar me të, shumë vetë shtrëngohen të bëhen përgjegjës e fajtorë; apo se, sikur e gjithë shoqëria shqiptare të kishte kurajon e mjaftueshme të ngrihej ta denonconte, ky nuk do të mund të mbahej më këmbë. Por ama, ajo që shohim historikisht të ndodhë është se një pushtet i caktuar, që në fillim mund të vijë në krye të punëve edhe me mbështetje të shoqërisë, kur devijon nga e drejta, krijon dhe përpunon instrumentet e tij të mbajtjes së pushtetit me të cilët pastaj ushtron presion e lavash trush mbi mbarë shoqërinë duke e bërë atë të nënshtruar apo edhe bashkëfajtore. Dhe ka një dallim shumë të qartë për të ndarë fajtorët nga viktimat: dallimi është midis atyre që përfitojnë dhe atyre që humbasin nga ky sistem.
Përse emisionet e lajmeve janë “mizerabël”? Çdo të thotë mizerabël? Sepse në vend së të bëjnë informacion në interes të publikut ato bëjnë lavazh truri dhe manpulim të publikut në emër të interesave të atyre që kanë pushtetin e kontrollojnë sistemin mediatik. Nuk them një gjë të re – personalisht e kam thënë që para dhjetë vjetësh – nëse pohoj se tek ne është krijuar një përqendrim i pushtetit politik, ekonomik dhe mediatik në pak duar që kontrollojnë vendin dhe përfitojnë në kurriz të shumicës që është e pafuqishme për ta ndryshuar këtë gjendje, madje viktimë e saj. Këtë sistem e kam quajtur “regjim mediatik” në kuptimin se, nëse në të ashtuquajturit regjime ushtarake apo policiore përdoret policia e shëbimet sekrete apo ushtria për të mbajtur pushtetin, ky i yni përdor mediat. Mediat pra, kësisoj, janë tjetërsuar në rolin e tyre. Ato nuk janë pushtet i katërt, por zgjatim ose më saktë instrumente të pushteteve politike e ekonomike, qendrore e lokale.
Problemi është se, ashtu siç e reflekton edhe shkrimi i Fevziut, mizerabiliteti i mediave kohët e fundit ka degjeneruar në shkallën sipërore. Kjo sipas meje sepse kemi arritur në një pikë kulmore të degjenerimit të sistemit ose, thënë ndryshe, të tjetërsimit të rolit të mediave në një demokraci. Shkaqet e këtij degjenerimi janë disa. Do të doja të ndalesha më shumë tek degjenerimi që u sjell gazetarëve ky sistem. Duke punuar në një sistem të tillë çdo gazetar, dora dorës, në vend se të zhvillojnë artin e profesionit të tij, zhvillon artin e shërbimit dhe adoptimit ndaj kërkesave të pronarëve, që me fjalë të tjera mund të quhet edhe arti i skllavit: gënjeshtra. Në vend se t’i impostojë lajmet apo emisionet e veçanta me synim të vërtetën ai i imposton me synim shërbimin ndaj një interesi. Tashmë kush punon në media i di rastet e shumë gazetarëve të njohur që, duke u transferuar nga njëri televizion që i shërbente Ramës në një televizion që i shërben Berishës, kanë kthyer krejtësisht edhe qëndrimin e tyre politik. Ky boshllëk bindjesh personale nuk mund të mos nënkuptojë edhe një zbrazësi pasioni për profesionin. Roli i shërbëtorit nuk kryhet me pasion përveçse në rastet psiqike. Ai bëhet për mbijetesë ekonomike. Një produkt i tillë pune nuk ka se si të mos vijë duke u bërë gjithnjë e më mizerabël. Ai bëhet gjithnjë e më mizerabël edhe pasi, në një sistem zinxhir, gazetarët që duhet të mbushin lajmet zgjidhen që të mos kenë tjetër aftësi veç aftësisë së shërbimit e nënshtrimit. Katandisja e emisioneve të lajmeve në kaseta të dërguar nga shtabet e partive apo në transmetime deklaratash të zëdhënësve të partisë, për çka flet Fevziu në shkrimin e tij, nuk është tjetër veçse rrjedhojë e këtij degjenerimi, ku, në rastin më të mirë, gazetarët heqin çdo përgjegjësi nga vetja. Ajo që realisht mungon në lajme është zëri i gazetarit të pavarur që shpreh opinionin e tij dhe të publikut ashtu siç e njeh ai. Por edhe në debatet politike të Fevziut - e jo vetëm - ky zë i pavarur ka kohë që mungon. Gjithnjë e më shumë në debatet politike televizive njerëzit janë të detyruar të dëgjojnë ose të vërtetën e zëdhënësit të njërit pushtet ose atë të tjetrit, pa pasur mundësinë të dëgjojnë kritikën e njërës ose tjetrës palë nga zëra jashtë intresave të tyre.
Gjithë duke mbetur tek gazetarët, do të thoja se një shkak tjetër i rritjes së degjenerimit të mediave tona është se, nëse disa vjet më parë, ndër gazetarët ende funksiononte bindja se ata po mbështesnin njërën palë kundër palës tjetër pasi kishin bindjen se kjo ishte e drejtë, sepse ajo që ata mbështesnin ishte e keqja më e vogël, tanimë është bërë e qartë se kemi të bëjmë me të njëjtën të keqe të ndarë më dysh. Sot të pretendosh se po mbështet të keqen më të vogël kundër të keqes më të madhe është thjesht vetëgënjim; të bësh alibinë e shërbimit ndaj njërës së keqe sepse tashmë është bërë e qartë se e keqja më e vogël, sapo ka ardhur në pushtet, është bërë më e madhja. Nuk mund të mos përmend këtu zhgënjimin që solli Sali Berisha edhe përsa i përket ndryshimit të gjendjes në media. Sikurse dihet themelet e regjimit mediatik që vuajmë sot i hodhën socialistët, veçanërisht dyshja Meta - Rama. Duke shfrytëzuar i pari pushtetin qëndror që kontrollonte privatizimet, tenderat e rrugëve, reklamat e me rradhë dhe i dyti lejet e ndërtimit dhe investimet e rrugëve në Tiranë ata hodhën themelet e këtij sistemi. Nuk është rastësi që shumica e pronarëve të mediave janë pasuruar nëpërmejt privatizimeve dhe lejeve të ndërtimit e tenderat. Shumë media madje lindën që në fillim me këtë synim të mbrapshtë. Të gjithë i kujtojnë protestat e Nikoll Lesit asokohe që e pa veten të fundosur si pronar i një gazete që nuk kishte biznese të tjera, si dhe propozimet e tij për një ligj mbi konfliktin e interesave në media. Sali Berisha erdhi me premtimin se do ta ndryshonte këtë gjendje, por në vend se të bënte këtë ndërtoi strategjinë se si ta kthente në krahun e tij sistemin mediatik. Sipas mendimit tim ky ishte momenti i fundit ku gazetarët ende mund të shpresonin se do të mund të punonin në media të tilla ku ata do të informonin dhe kritikonin në emër të interesve të opinionit publik. Sali Berisha bëri kauzë të përbashkët me pronarët e mediave që do ta mbanin e mbështesnin atë në pushtet duke u ofruar atyre përfitimet që më parë ua kishte ofruar Meta e Rama. Kjo e mbylli ciklin. Kjo politikë hoqi çdo mundësi për gazetarët që të shpresojnë se mund të mbijetojnë si gazetarë duke i bërë kritikën të dy palëve, dmth. sistemit, çka do të thotë, me fjalë të tjera, t’i shërbejnë opinionit publik. Si gazetar mund të mbijetosh veçse nëse vihesh në shërbim të njërës palë. Rast kuptimplotë është ai i Mero Bazes. Pasi ka goditur për disa vjet me rradhë Edi Ramën si themelues të këtij sistem mediatik, në emër të luftës politike që i bënte Berisha këtij sistemi kur ishte në opozitë, sot kthehet e akuzon për kalërues të sotëm të tij Sali Berishën (deri këtu jam dakort), pa thënë asnjë fjalë për përgjegjësitë e Edi Ramës, madje duke kthyer gazetën e tij në zëdhënëse të politikave të Ramës, ndonëse ai e di se shumica e gazetarëve më serozë ndajnë mendimin se Rama përbën një rrezik po aq të madhe sa Berisha në mos më të madh, për lirinë e medias, dhe se kjo frikë prej tij ishte ndoshta arsyeja kryesore që ai nuk i fitoi dot zgjedhjet. Pamundësia për të goditur sistemin në tërësi, thënë ndryshe nevoja për t’i shërbyer një palë duke fshehur gjysmën e së vërtetës, tregon për grackën që ka ngritur sistemi për gazetarët që synojnë të jenë të pavarur.
Dikush mund të më bëjë vërejtjen se për gazetarinë, gjithsesi, është më mirë të kemi disa grupe të këqij interesi sesa një të keqe të madhe të vetme interesi - çka mund të parashikohet të ndodhë me humbjen e Bashkisë nga Edi Rama. Pajtohem deri diku me këtë mendim. E vetmja hapësirë për të thënë disa të vërteta që krijon ky regjim mediatik janë interesat e ndryshme të pronarëve të ndryshme të mediave të lidhura me partitë e ndryshme politike, pavarësisht se ata funksionojnë brenda të njëjtit sitem ku shumë të vërteta, që janë në kundërshtim me interesat e të dy palëve, nuk i thuhen publikut. Edhe unë mendoj se kur të mos mbetet më pronar mediash që të ketë interes të mbështesë partinë e Ramës për shkak të humbjes së Bashkisë, atëhere i gjithë sistemi mediatik do të mbetet në dorë të pushtetit qendror dhe kjo do ta rrisë edhe më rrezikshmërinë e regjimit mediatik. Mediat do të kthehen të gjitha në propagandues të sukseseve dhe arritjeve të një pushteti të vetëm dhe atëhere, ndoshta, do të kemi nostalgji për “mizerabilitetin” që përjetojmë sot. Por, ngulomoj se në vend të nostalgjisë së nesërme është më mirë të kuptojmë që sot se kjo është e ardhmja e një sistemi mediatik të ndërtuar keq dhe me synime të këqija e se, duhet të punohet që sot për ta ndryshuar atë si nga brenda ashtu edhe nëpërmjet mediash altarnative, në mënyrë që gazetarët të çlirohen nga shpërdorimi i punës së tyre për qëllime të tjera nga ato të interesit publik.
Gjithsesi jam i bindur se ky “regjim mediatik” një ditë, jo shumë të largët, do të bjerë, si çdo gjë e ngritur mbi principet e së keqes dhe padrejtësisë. Dhe shumë pronarë mediash e gazetarë duhet ta dinë se ata do të mbeten në histori jo si emancipues e zë i së vërtetës, por si përgjegjës e përfitues të së keqes. Shëmbëllyeshëm me atë si konsiderohen shefat e sigurimit apo shefat e ushtrive në regjimet policore apo ushtarake, paçka se dëmi që i bëjnë shoqërisë mund t’u duket më i vogël. (Korrieri, 15 tetor 2009)