Një pyetje pas zgjedhjeve në PD

Ata që kanë komentuar zgjedhjet e reja në PD, duke ngritur pyetjen nëse po ndryshon apo jo kjo parti  me udhëheqjen e re, më së shumti e kanë fokusuar debatin në pyetjen nëse ka mbetur kjo parti ende nën sundimin e Berishës apo të rinjtë, me në krye Bashën, e kanë marrë atë në dorë për t'i dhënë një frymë të re. Duke u nisur nga ky kriter: pra ku ndryshimi barazohet me heqjen e Berishës, kritikët thonë se kjo parti nuk ka ndryshuar pasi ajo vazhdon të udhëhiqet nga Berisha, se ajo nuk ka bërë asnjë analizë për përgjegjësitë që ka për të kaluarën (duke nënkuptuar me këtë dënimin e Berishës). Një pjesë e ilustrojnë këtë duke bërë krahasimin me përvojën e Ramës në PS-në, për të cilin thuhet se ai e ka marrë vetë partinë, nuk e ka pushtetin dhuratë nga Nano. Nga ana tjetër dashamirët e Bashës ngulmojnë se ai po e merr dalë nga dalë në dorë partinë edhe pse jo me metoda të forta ndarjeje nga e kaluara.

Sipas mendimi tim ta reduktosh problemin e ndryshimit të PD-së, por edhe të PS-së, në çështjen nëse lideri i ri ia ka marrë vërtet pushtetin liderit të ashtuquajtur historik apo jo është të futesh në një rrugë qorre e të mbetesh aty. Çështja shtrohet se çfarë ndryshimi sjell në parti lideri i ri, çfarë gjëje të re përfaqëson ai?

Nëse do të flisja për problemin e problemeve që kanë partitë tona si nevojë për ndryshim do të veçoja atë se ato nuk përfaqësojnë, (në mënyrë indirekte), interesat e shtresave social ekonomike që i votojnë, por janë kthyer gjithnjë e më shumë në përfaqësuese direkte të interesave të militantëve të tyre si dhe të sponsorizuesve të tyre. Me fjalë të tjera më shumë sesa parti në shërbim ato janë kthyer në grupe biznesi ku njerëzit që hyjnë në to, apo që sponsorizojnë ato, i shohin si instrumente përfitimi personal. Në këto parti ka një hierarki që është e ngjashme me hierarkinë e një kompanie të madhe biznesi. Në nivelin më të ulët janë punonjësit e saj të thjeshtë rrogëtarë që në këtë rast mund të jenë militantët e punësur nga partitë në vende të ndryshme pune. Mbi këta është pjesa e menaxherëve të kompanisë që janë  politikanët e rangjeve të ndryshme pjesa më e lartë e të cilëve, pas zgjedhjeve, bëhen deputetë e, nëse i fitojnë ato, edhe kryetarë bashkie, ministra, kryeministra. Në majë fare qëndrojnë aksionerët e kompanisë që janë ata që kanë investuar që kompania të ngrihet dhe që investojnë përsëri fitimet e tyre që ajo të rritet dhe fuqizohet. Midis menaxherëve ka nga ata që janë bërë edhe aksionerë dhe po ashtu një pjesë aksionerësh bëjnë edhe punë menaxheriale. Kujtoni pasanikët që janë bërë edhe deputetë ashtu si dhe politikanët që kanë hapur biznese të ndryshe. Puna kryesore e këtyre kompanive është se si të zaptojnë sa më shumë vende pune në administratë, se si të shfrytëzojnë pushtetin për tu pasuruar nëpërmjet korrupsionit si dhe nëpërmjet ndarjes së parave publike të tenderimeve të ndryshme (prandaj dhe ndryshe i kam quajtur thjeshtë banda që luftojnë për kontrollin e territorit).

Në këto kompani kryetari i Partisë është një lloj kryemenaxheri i interesave të saj. Duket sikur ai ka fuqi të madhe, por fuqia e tij bazohet në atë se sa ai është i zoti të rrisë përfitimet e kompanisë dhe kryesisht të aksionerëve të saj. Edi Rama, që merret nga disa si shembulli i suksesit të liderit që arriti të zëvendësojë liderin historik Nano, është i tillë, dmth. I suksesshëm, për ata që e reduktojnë lojën deri tek dalja në krye të kompanisë dhe bërja i domosdoshëm për të apo edhe i pazëvendësueshëm. Por kush e kujton ngritjen e tij në pushtet nuk mund të mos ketë parasysh "bordin" e aksionerëve të kompanisë PS (ndër ta kryesisht ndërtues dhe investitorë në media) që e solli në pushtet sipas thënies së Metës në atë kohë: "Një pallat një votë". Ndërkaq edhe pse Nano iku, nuk kemi dëgjuar nga Rama ndonjë analizë kritike për modelin e partisë së tij, siç i kërkohet t'i bëhet sot nga Basha asaj të Berishës. Partia/kompania është po ajo. Ajo vazhdon të punojë me bord aksionerësh dhe për interesat e tyre me Ramën si kryemenaxher.  Edhe Berisha në kryer të PD një kryemenaxher i tillë ka qenë, edhe pse bënte sikur i interesonte më shumë pushteti personal sesa "mbarëvajtja" e punëve të pista të aksionerëve të kompanisë së tij. Dikush do të thotë në këtë pikë: jo, ngadalë një çikë se ka të bëjë edhe prirja më shumë apo më pak diktatoriale e njërit apo tjetrit, kultura, aftësia komunikuese, sensi i masës. Jam dakord, por këtu po merrem me thelbin që përcakton mënyrën e funksionimit të partive dhe kryemenaxherin dhe jo me këto që më duken të dorës së dytë.

Në lojën mediatike që bëhet - kam shkruar edhe më herët për këtë -  partia që paraqitet si modeli i partisë qartazi kompani biznesi është LSI-ja e Ilir Metës. Por a është e vërtetë se ajo është e vetmja? Sipas meje absolutisht jo. PD-ja dhe PS-ja kanë qenë dhe mbeten kompanitë kryesore që kanë ndarë dhe ndajnë përfitimet kryesore në tregun ekonomiko politik shqiptar. Ilir Meta thjesht hapi një filiale të PS-së me ambicien që të bëhet konkurrenciale dhe t'ia kalonte asaj në përfitime. Por të mos harrojmë se fitimet për të bërë këtë investim i kishte nxjerrë kur ishte në PS e cila ka mbetur deri më sot kompania më e madhe, e pasuar nga PD-ja.

Le t'i kthehemi tani PD-së dhe zgjedhjeve të saj. Ajo që ne kemi nevojë të ndryshojmë - e që në rastin konkret ia kërkojmë opozitës - është diçka më shumë sesa ndryshimi i kryemenaxherit. Ne kërkojnë kthimin e një partie nga kompani private biznesi që punon për rritjen maksimale të fitimit për punonjësit dhe aksionerët e saj në një organizatë që përfaqëson interesat e një grupimi shumë të gjerë votuesish nëpërmjet politikash ligjore, shtetit të së drejtës, zgjedhjes së njerëzve më të mirë në funksionet shtetërore etj., etj. Me fjalë të tjera, duam një parti të udhëhequr nga politikanë që punojnë për interesat e grupit të madh që i voton dhe jo të grupit të vogël të aksionerëve që investon në të për të rritur fitimet në kurriz të grupit të madh.

Personalisht më duhet të pohoj se këtë lloj shqetësimi dhe problemi nuk e dëgjova të preket jo vetëm gjatë zgjedhjeve të PD-së, por as në komentet e shumta që e pasuan atë.  As qoftë edhe ndonjë shkëndi e vogël debati nuk u ndez në këtë drejtim. Prandaj mendoj se me Berishën apo me Bashën në krye kjo parti do të vazhdojë të punojë si një parti/kompani biznesi ashtu siç ka punuar PS-ja dje me Nanon e sot me Ramën dhe ashtu siç vazhdon të punojë LSI-ja me Metën. Dhe, me qenë se njerëzit jashtë partive e perceptojnë kështu, me liderin e ri apo me atë historik në krye, ajo nuk ka shans të gjejë mbështetje të rëndësishme përveçse për shkak të rritjes së zullumeve anësore të kompanisë tjetër. Them "anësore" sepse biznesi këtyre kompanive u ka shkuar vazhdimisht fjollë, por efektet anësore të biznesit të tyre kanë qenë shkatërrimtare.  Prandaj e shtroj edhe një herë, me rastin e këtyre zgjedhjeve të PD-së, pyetjen: a nuk ka ardhur koha të ngrihet një parti e atyre që ka një çerek shekulli që pësojnë "efektet anësore" të biznesit të parti/kompanive PD-PS-LSI & Co? (Panorama, 9 dhjetor 2014)