Pas disa ditësh, duke ndjekur edhe komentet e shumta,
vendosa të shkruaj edhe për t'iu kundërvënë kësaj plogështie të vullnetit, por
mbi të gjitha pasi më duket se fenomeni "i rëndomtë" po manifestohet
në një kontekst të ri me agresivitet të ri.
Fenomeni i rëndomtë
Të gjithë ne që njohim sektorin, madje edhe vetë
pronarët, nuk e kemi të vështirë të imagjinojmë bisedën e kryer apo të nënkuptuar
të pronarëve me drejtorët e tyre miq apo ish miq apo pseudomiq: "Shiko, unë
këtë media e kam hap për hallet e mija. Por po vazhdoi kështu unë s'paguaj dot
as rrogat, se ju e dini se si funksionon këtu. Po s'e pata mirë me këta unë nuk
zgjidh dot as hallet e mija as nxjerr dot rrogat tuaja. Prandaj, nëse doni t'i
bini burimit të lekëve, gjeni vend tjetër."
Sigurisht ky mund të jetë dialogu në këtë rast të veçantë
pasi rëndom kjo bisedë nuk zhvillohet pasi "politikat editoriale" për
të zgjidhur "hallet" e pronarit, - që do të thotë për të marrë ndonjë
leje ndërtimi, ndonjë tender apo hequr qafe ndonjë media rivale, - janë bërë në
harmoni të plotë pronar-drejtor. Kjo ngjarje bën lajm pasi është një thyerje që
prish rendin e gjërave në mediet tona. Është një përjashtim pra, që, siç
thuhet, përforcon rregullin. Por, si i tillë na vlen për të shtruar pyetjen: si
është e mundur që kemi arritur në këtë pikë sa të na duket "rregull"
që pronarët e medieve tona të pasurohen nëpërmjet një gazetarie që punon në të
kundërt të parimeve që përcaktojnë se si duhet të punojë një media në demokraci
dhe treg të lirë? Sepse, po të ishte një biznes tjetër si p.sh. biznes prodhimi
marmelate kjo do të ishte sikur
produkti të dilte gjithnjë e më mut dhe megjithatë, në vend se të falimentonte,
pronari të pasurohej. Mirëpo ja që kjo po ndodh? Po pse? Sepse dikush ia ble mutin ngaqë i duhet për t'ia dhënë
ta hajë mileti si dhe për të lyer kundërshtarët. Dhe që të realizojë këtë i
duhet, mundësisht, që në treg të ekzistojë vetëm ky lloj malli edhe ky lloj
prodhuesi. Dhe kështu ka ardhur ky moment kur njerëzit nuk e ndjejnë më erën e
tij të keqe, aq sa nuk shtrojnë më disa pyetje elementare që, mesa kujtoj, kur
lindën mediet private rreth 15-20 vjet më parë, kanë qenë në rend të ditës.
Janë pyetje të tilla si: Ore, ç’kuptim ka kjo "e
shkarkoi pronari"? Po a kemi parë ndonjë media në botën demokratike që të
mos ketë filtër midis pronarit dhe gazetarëve që do të thotë borde që bëjnë
politika editorale? A ka kund raste që një pronar të deklarojë publikisht, pa i
bërë syri tërr, se politikat editoriale i bën ai vetë? A kemi parë e dëgjuar
kund që universitetet private të kenë gazeta të përditshme e televizione që bëjnë
politikë? Po si ka mundës që e harruam fare konfliktin e interesave të pronarëve
të medieve për të cilin është folur aq shumë dhjetë vjet më parë? Si ka mundësi
që lejojmë që dy mediet private kombëtare i kemi thjesht e vetëm biznese
familjare të lidhura me qeverinë? Si ka mundësi që askush nuk kujtohet më tu
thotë këtyre se frekuencat kombëtare janë pronë publike jo private, dhe nuk u
janë dhënë për t'i keqpërdorur duke disinformuar e deformuar publikun, por për
ta informuar sa më drejt atë.
Nuk ia vlen të zgjatem më me këto pyetje muti që janë
bërë mullar prej kohësh. Le të shohim më mirë se çfarë po ndodh me mullarin në
këto ditë të ftohta dimri
Agresiviteti i ri
.
Gjykoj se dekompozimi erëkeq i mullarit ka hyrë në një
fazë të re. Kjo fazë ka një anë pozitive dhe një tjetër shumë negative. Ana
pozitive ka të bëjë me lindjen e portaleve online që, sadokudo, sjellin ajër të
ri që ndikon që receptorët e hundëve të qytetarëve të mos bukosen krejtësisht,
por të arrijnë të ndjejnë erën e keqe. Gjithnjë e më shumë portalet po shërbejnë
tashmë si pika referimi për një pjesë gjithnjë e më të madhe qytetarësh për të
kuptuar degjenerimin e medieve tradicionale.
Por kjo anë pozitive është një ngushëllim i vogël përpara
të keqes së madhe që po ndodh duke marrë parasysh se shumica e shqiptarëve
ushqehen ende kryesisht me mullarin.
Vini re: si asnjëherë tjetër, që kur kanë lindur
mediet private, po jetojmë një situatë mediaike ku thuajse të gjithë pronarët kanë vendosur të bëjnë
politika editoriale pro qeverisë. Ç'do të thotë kjo? Le ta analizojmë fenomenin
pak më thellë. Disa i quajnë mediet tona private si shprehje e zhvillimit të
kapitalizmit liberal. Mirëpo, ajo çka shohim, është bash e kundërta e tregut të
lirë. Sepse ky bazohet mbi larminë e produkteve, larminë e konsumatorëve dhe
shijeve si dhe konkurrencën me produktin më të mirë dhe më të lirë. Kurse
mediet tona na del se duan të prodhojnë të gjitha një mall të vetëm: politika
editoriale pro qeverisë, dhe, ç'është më e keqja, duke larguar profesionistë
dhe duke i zëvendësuar ata me lakej apo deri me familjarë. Po ashtu, kjo vënie
e medieve në shërbim të qeverisë bije ndesh me një parim themelor të liberalizmit:
atë të pronës private si garant të mbrojtjes së lirisë së individit ndaj
rrezikut që paraqet shteti kur mbijetesa e qytetarit varet vetëm prej tij.
Sipas këtij parimi edhe bizneset edhe mediet private duhet të ishin mbrojtëse të
lirisë veçanërisht në vende me të kaluar apo prirje autoritare. Kurse këtu po bëhen
të gjitha me qeverinë.
Nuk do shumë mend për të kuptuar se sistemi që kemi
ngritur sa më shumë kalon koha aq më shumë po merr tiparet e atit që e ka pjellë:
regjimit të djeshëm që ishte kapitalizëm shtetëror (jo liberal) ku një tufë
banditësh, duke vendosur monopolin e ekonomisë, media dhe politikës, u sollën
si pronarë të vendit, duke e vënë gjithë popullin të punonte si argat për të. Në
regjimin e sotëm, në thelb, po ndodh e njëjta gjë me trajtimin e pasurive të
vendit dhe të njerëzve, Ndryshimet në egërsi, në metoda shfrytëzimi apo faktit
se nomenklatura dje i kishte vilat shtetërore kurse kjo e sotmja i ka private
janë dytësore përpara thelbit të ngjashmërisë. Edhe synimi për t'i dhënë të
gjithë konsumatorëve të njëjtin mall mediatik rilindës mban erën e trushpëlarjes
së atij regjimi ashtu sikurse edhe zëvendësimi i politikës me propagandë.
Siç e kam shprehur në një shkrim të paradokohshëm, me
rilindësit kemi hyrë në fazën kur "pluralizmi oligarkik", që shërbente
si maskë demokratike e sistemit, po degjeneron në fashizmin ekonomik. Me këtë
kuptoj grumbullimin e të gjithë oligarkëve rreth një partie të vetme, që në
vendimmarrje s'pyesim më as për opozitë dhe as për interesa të tjera përveç
atyre të vetave dhe që si mjet kryesor sundimi kanë kontrollin e bukës së gojës
së njerëzve. Ajo që po ndodh me mediet tradicionale të oligarkëve është prova më
eksplicite e kësaj.
Pse po ndodh kjo dhe jo e kundërta, kalimi në më shumë
demokraci? Është e gabuar të mendosh se kjo vjen thjesht nga ndryshimi midis
Ramës dhe Berishës, me idenë se ky i dyti, po na del sot si më i hapur për të
bashkëjetuar me mediet kundërshtare se sa i pari. Arsyet e kalojnë kulturën dhe
sëmundjen e liderit narçizist të PS, që kërkon të thyejë edhe më të voglën
pasqyrë që nuk ia nxjerr surratin ashtu siç e trukon ai. Kjo nuk do të mund të bëhej kurrsesi
faktor po të mos kombinohej me një sërë faktorësh të tjerë. Kombinohet me
faktin se jo vetëm fytyra e Ramës, por edhe fytyra e qeverisjes së tij ka
gjithnjë e më shumë nevojë për trukim për të mbuluar dështimin. Kombinohet edhe
me krizën ekonomike që ka shtuar rivalitetin midis oligarkëve dhe ka bërë që
peshqit e mëdhenj pranë qeverisë të hanë ata më të vegjlit. Kombinohet edhe me
faktin se kjo krizë ka bërë të zhvillohet gjithnjë e më shumë ekonomia
kriminale, e cila, për të lulëzuar, ka nevojë për bashkëpunim me pushtetin.
Kombinohet po ashtu me faktin se populli tashmë e ka mësuar përmendësh këngën e
opozitave që sapo vijnë në pushtet punojnë për të njëjtët oligarkë, pasi janë
pjesë e sistemit, dhe sillet ftohtë ndaj saj duke i bërë oligarkët të mos kenë
frikë nga rotacioni që i shtynte të paguanin të dy palët. Por mbi të gjitha
kombinohet edhe me një faktor që mua më rezulton më dramatiku: ulja gjithnjë e
më poshtë e nivelit arsimor dhe kulturor të njerëzve në përgjithësi që i bën të
mos kenë zgjedhje dhe mendim të pavarur por t'i nënshtrohen më të forti e më të
pasurit për një kothere.
Në këto kushte është e lehtë t'i bësh mediet të funksionojnë si organet e shtypit
në kohën e komunizmit kur edhe Zëri i Popullit, edhe Bashkimi, edhe Zëri i
Rinisë, edhe TVSH, edhe, edhe bënin të gjitha politikën editoriale të partisë-shtet.
A mund të zgjasë shumë kjo gjendje dhe a mund të
shkojmë edhe më keq? Gjykoj se katër vjet të tjera me këta banditë injorantë
dhe të papërgjegjshëm në drejtim të politikës, ekonomisë dhe medieve të vendit
janë të paparashikueshme përsa i përket shkallës se ku mund të arrijë fashizmi
ekonomik i tyre. Nuk e di se mund të zgjasë kjo. Por e sigurt është se sa më
shumë të zgjasë aq më shumë dëme do të bëjë, aq më me turp do të përfundojë dhe
aq më e vështirë do të jetë kthesa për mirë. (Panorama, 18 janar 2017)
No comments:
Post a Comment