Dy
shkrimet e fundit ia kam dedikuar analizës së të kaluarës dhe të ardhmes së dy
partive opozitare më të votuara në vend: PD-së dhe LSI-së. Në këta shkrime, më
të rëndësishme se analizat e të shkuarës, konsideroj propozimet që bëj për transformimet
e tyre të mundshme me synim daljen nga sistemi i grabitjes së shqiptarëve dhe kundërvënien ndaj tij. Në këtë kontekst,
përsa i përket PD-së, meqenëse ka
njëzetepesë vjet që deklarohet parti e djathtë, propozoj kthimin e saj nga një parti
e sistemit të grabitjes, që ideologjikisht predikon të djathtën liberale, në parti
të djathtë sociale. Për LSI-në propozoj kthimin e saj nga parti “pragmatiste”, në
fakt parti e sistemit, në parti vërtetë socialiste, - ndryshe mund të përdor
termin e majtë sociale si kundërvënie ndaj të majtës liberale siç
vetëkonsiderohet PS-ja.
Qoftë
nëpërmjet kontaktesh direkt qoftë nëpër rrugë mediatike më kanë ardhur disa vërejtje
e komente të rëndësishme përgjigja ndaj të cilave më ndihmon të shtjelloj më
mirë se çfarë kam pasur parasysh.
A nuk do të ishte më mirë që PD të
luftonte për tu bërë një parti e vërtetë liberale, pra e qendrës së djathtë,
dhe jo e djathtë sociale që, veç të tjerash, evokon partitë fashiste – më
shkruan dikush - sepse edhe vetë PS-ja nuk është parti liberale në kuptimin e
vërtetë të fjalës, që t’i ketë uzurpuar PD-së vendin në spektrin politik.
Në
kushtet aktuale këtë sugjerim e
shoh të pamundur të realizohet. Le të shpjegohem. Ajo çka vihet re prej kohësh
në Shqipëri është fakti se individualizmi, si shprehje e ideologjive liberale
apo neoliberale (që fillimisht i kemi përqafuar të gjithë si reaksion ndaj
komunizmit) ka marrë përmasa të frikshme. Për njeriun shqiptar çdo gjë publike:
zyra në administratë, spitalet apo shkollat publike, politika, vetë shteti janë
bërë mjete për t’u përdorur për përfitime personale; për t’i grabitur tjetrit mundësisht
edhe hisen e ajrit, diellit, tokës apo detit. Për këtë ka ndikuar jo vetëm regjimi
komunist, që, duke imponuar një kolektivizim të detyruar dhe absurd, e bëri njeriun
shqiptar antisocial, por ka ndikuar edhe përqafimi nga politika i ideve
neoliberiste që triumfuan në fillim të viteve 90, të sintetizuara në thënie e
Thatcherit: “Nuk ka shoqëri, ka vetëm individë”. (Më poshtë do të përdor termin
“liberiste” dhe jo “liberale” duke bërë dallimin që bëjnë italianët midis dy
termave që me “liberale” kuptojnë liri shumë më të gjëra sesa liria ekonomike
kurse me “liberiste” kuptojnë vetëm lirinë ekonomike, që merr konotacion
negativ për pasojat që sjell edhe për liritë e tjera).
Problemi
është rënduar sepse të gjitha partitë e krijuara (si PD e LSI) apo transformuara (si PS) përqafuan
neoliberizmin si ideologji duke e keqpërdorur atë për të justifikuar përdorimin
e shtetit si instrument individësh grabitqarë. Sot mund të thuhet se energjia
që çliroi njeriu i promovuar prej këtyre politikave rezultoi shkatërrimtare për
shoqërinë, kombin - nëse me këto do të kuptojmë bashkësi individësh që s’kanë
vetëm të sotme, por edhe një të kaluar dhe një të ardhme. Sot Shqipëria banohet
nga një masë kaotike individësh që vështirë se mund ta quash shoqëri apo komb sepse
po hanë njëri tjetrin, aq sa po diskutohet mbyllja e dyerve të Evropës për
shqiptarët pse po eksportojnë atje krimin. Pra, ashtu sikurse dje u bëmë rasti
më i shëmtuar i totalitarizmit komunist sot jemi bërë shembulli ekstrem i
neoliberizmit të praktikuar me frymë totalitare.
Gjykoj
se në këto kushte kërkesa për një parti “liberale të vërtetë” për opozitën e
djathtë, siç vetëquhet PD-ja, nuk do të ishte gjë tjetër veçse ruajtje e
statukuosë. Sepse nuk ka një liberalizëm të vërtetë. Individualizmi i ka në
AND-në e vet shumë nga të këqijat nga të cilat vuan sot edhe bota perëndimore
ku ka parti vërtet liberale. Por ndërsa atje këto të këqija i zbut shteti i së drejtës si dhe
kundërpeshat institucionale bazuar në faktin se njeriu nuk është vetëm qenie individuale,
por edhe qenie sociale, siç janë psh. komunitetet fetare, organizatat fetare,
filantropike apo edhe partitë e djathta e të majta sociale, në Shqipëri ato
janë ulëritëse sepse këto mungojnë mungojnë tërësisht ose janë pa ndikim.
Normalisht
të gjitha partive u duhet kërkuar zhvendosje drejt sociales. Por mundësia që
këtë ta bëjnë partitë opozitare është më e madhe. Sepse rreth PS-së së Edi
Ramës sot janë grumbulluar të tërë ata që po e aplikojnë individualizmin në
formën më agresive, shpesh kriminale, me në krye kryeministrin, i cili ka
arritur deri aty sa ka zhdukur çdo dallim midis Kryeministrisë si institucion
publik dhe si pronë private, prandaj më duket e vështirë të vijë ndryshimi prej
saj, përkundrazi ajo është objektivi që duhet goditur.
Në
këtë kontekst, nuk e kam përdorur termin “e djathta sociale” duke pasur
parasysh partinë fashiste të Musolinit, aq më pak një parti me frymë totalitare,
të dhunës dhe nacionalizmit si urrejtje ndaj të tjerëve. Kam pasur parasysh
faktin se sot në botë ekzistojnë të djathta edhe të majta që kanë zhvilluar një
mendim politik alternativ ndaj neoliberizmit dominant.
Me
të djathtë sociale kuptoj një të djathtë që i kundërvihet individualizmit liberist (ndryshe këtij
kapitalizmi të egër) duke predikuar shpirtin e komunitetit (komunitarizëm), që
e sheh njeriun pra jo thjeshtë si individ, por si pjesë e një komuniteti qoftë
ky fetar, etnik apo nacional, që i mëshojnë idesë se nëse me individualizmin
njeriu vdes me njeriun në komunitarizëm ai vazhdon të jetojë pasi shihet si
pjesë e një komuniteti. Dhe prandaj komunitarizmi kërkon t’i ruajë dhe mbrojë traditat
e të drejtat e këtyre komuniteteve nga agresioni i individualizmit që kërkon
t’i copëzojë ato.
Ky
është një propozim që e bëj për PD-në që nuk do të ishte gjithsesi, si e tillë,
partia ime. Personalisht do të votoja për një të majtë që i rikthehet sociales,
që i propozoj LSI-së. Me të kam parasysh një të majtë që i mëshon sociales, mbështetur
mbi idealet e barazisë kundër polarizimit, të solidaritetit kundër egoizmit, që
i kundërvihet alienacionit të
njeriut të reduktuar në “homo economicus”, kombinuar me gjithë ato tipare të
reja që ka përqafuar e majta sot si p.sh idetë e ruajtjes së natyrës nga degradimi
që po i bën etja për pasurim e një grushti njerëzish, kritikat kundër
“zhvillimit” i kuptuar si rritje e GDP-së – më së shumti nëpërmjet rrënimit të ambientit
- në emër të “progresit” i kuptuar
si rritje e cilësisë së jetës në harmoni me natyrën, si humanizim i shoqërisë
etj.. Nuk është vështirë t’i gjesh idetë nëse i kërkon; problemi është se
partitë tona janë të izoluara nga këto ide dhe e kanë mbajtur edhe shoqërinë të
izoluar sepse u ka interesuar që njeriu të ndjehet thjesht e vetëm si individ i
braktisur në fatin e tij dhe jo si
pjesë e një komuniteti që mendon jo vetëm për sot, por edhe për të ardhmen e
tij e që vepron i bashkuar kundër rreziqeve që i kanosen.
Sistemi
i grabitjes arrin të mbajnë sot për sot shumicën e popullit nga vetja jo vetëm
pasi oligarkët kanë para për t’u siguruar mbijetesën sot për sot, por edhe
nëpërmjet mbajtjes së njerëzve në analfabetizëm funksional, që të mos dinë/duan
të lexojnë as të artikulojnë mendime të tilla, deri as të njohin kuptimin e
fjalëve të tilla të rëndësishme si e djathta sociale apo e majta, liberizmi,
neoliberizmi, komunitarizmi etj.. Deri më sot PD si parti e sistemit është
mjaftuar tu thotë të vetëve, me gjuhën primitive të një komunisti të konvertuar
në antikomunist, se të jesh i djathtë do të thotë të jesh kundër komunistëve të
djeshëm që ju kanë persekutuar dhe bijve të tyre, të jesh me Amerikën të jesh
nacionalist e fraza të tilla, kurse një parti si PS-ja apo edhe LSI-ja u thënë
të vetëve se ata (të majtët pra) janë më të mirë, madje më antikomunistë, se
komunisti i konvertuar në antikomunist Sali Berisha. Ndërkaq, të gjitha akuzojnë
njëra tjetrën për korrupsion dhe të gjitha u propozojnë shqiptarëve Evropën e
modelit liberist, paçka se në realitetin Evropë ka aq shumë diferenca dhe aq
shumë debat mbi të ardhmen e saj nga këndvështrime të ndryshme.
PD
dhe LSI duhet të shkëputen nga ky thjeshtëzim banal nëse duan të mbijetojnë.
Një
pyetja e dytë është: Por, duke propozuar këtë dalje në ekstreme të dy
partive si mund të mendohet një koalicion midis tyre që të mund të heqë qafe
këtë parti oligarkësh që duke pas pushtuar ideologjikisht qendrën kërkon të
mbulojë të gjithë spektrin siç është ajo e Edi Ramës.
Përgjigja
ime është kjo:
Në
thelbin e shkrimit tim është nevoja për të përfaqësuar të papërfaqësuarit qoftë
si shtresë ekonomiko-sociale e papërfaqësuar, qoftë edhe si dimension social i
njeriut i pa kultivuar. Kjo punë
duhet të fillojë pavarësisht a merret apo nuk merret pushteti nesër. E sigurt
është se ndërgjegjësimi i të papërfaqësuarve nëpërmjet kësaj pune herët ose
vonë do t’i merrte elektoratin maxhorancës neoliberiste të oligarkëve – duke imponuar edhe
ridimensionimin e saj - si dhe për të ngritur shtetin ligjor që sot për sot
nëpërkëmbet edhe pse dy partitë në fjalë, duke qenë pjesë e sistemit të
grabitjes, nuk u ka interesuar drejtësia dhe shteti ligjor. Pra, nëse Edi Rama
sot predikon se përfaqëson të gjithë popullin, duke punuar për një grusht
njerëzish kundër popullit, ajo që propozoj në thelb është që partitë opozitare
të transformohen ashtu që t’i marrin PS-së popullin dhe t’i lenë oligarkët dhe
kriminelët. Edhe për koalicion
gjykoj se ka vend nëse të dyja takohen e bien dakord të konvergojnë tek
socialja.
Dakord
me këtë analizë e këto kërkesa, por a mund të transformohen këto parti të
korruptuar fund e majë me sistemin apo duhen lëvizje të reja, siç ka folur edhe
vetë? – më thotë dikush tjetër.
Kush
i ka lexuar me vëmendje dy shkrimet e mija të fundit nuk është se shfaq ndonjë
optimizëm për të ardhmen e këtyre partive. Përkundrazi, duke iu referuar një
thënieje të famshme të Romain Rolandit “pesimizmi i intelekti, optimizmi i
vullnetit” them se gjasat që të ndodhë ajo që kërkoj janë minimale për të mos
thënë zero, por me “optimizmin e vullnetit” nuk mund të mos e kërkosh këtë nga këto parti. Historia
tregon se kanë qenë shpesh herë nevojat ulëritëse të kohës që i kanë detyruar
shumë parti historike të transformohen për të mbijetuar. Mjaft të kemi parasysh
partitë ish komuniste si në Lindje edhe në Perëndim. E vërteta është se ato u transformuan kur ra sistemi, por unë
gjykoj se shenjat e rënies së këtij sistemi janë shfaqur dukshëm tashmë. Personalisht
jam i bindur se thirrja për socialen për mbrojtjen e publikes për uljen e
polarizimit herët ose vonë do t’i imponohet edhe partisë sistem siç është sot
PS-ja.
Lindja
e forcave të reja mbi këto ide do ta nxiste përshpejtimin e këtij fenomeni. Kam
parasysh PSD. se disa nga propozimet kryesore të “Lëvizjes Pesë Yjet” në Itali,
siç është caktimi i një të ardhure mujore për çdo shtetas italian që është i
papunë tashmë janë bërë pjesë edhe e programeve të partive tradicionale. Por ajo që vere me keqardhje është se
edhe parti të reja si ajo e Blushit dhe e Bojaxhiut që janë konsiderohen anti-sistem
tentojnë të rrinë në qendër, si
parti liberale.
Një
pyetje tjetër që mund të lindë në këtë diskurs është: po e mund të lindin parti
komunitariste atje ku, siç e thua edhe vetë, nuk ka komunitete? Vërtet kështu
është, por shpirti komunitar edhe mund të zhvillohet, pasi bën pjesë në
potencialitetet njerëzore Dhe në
këtë aspekt mendoj se e djathta mund tu drejtohet vlerave të komuniteteve
fetare që ekzistojnë në vend, atyre rajonale pa harruar edhe ndjenjat e vërteta patriotike me të
cilat deri më sot kanë abuzuar të gjitha. E majta, nëse do të jetë e majtë e ka
më të vështirë për të kërkuar komunitarizmin dhe solidaritetin në drejtim të
traditës, por e ka edhe më të lehtë nëse do të punojë për të zgjuar të gjithë atë
pjese të popullsisë shqiptare që është viktimë e vendimmarrjeve oligarike që
kanë pasuruar një grusht njerëzish në kurriz të pasurisë publike dhe djersës së
shumicës. (25 gusht, 2017)
No comments:
Post a Comment