Kush ka ndjekur me analiza e reflektime ecjen e Shqiperise keto 14 vjet paskomunizem nuk mund te mos arrije ne perfundimin se me zgjedhjet e 3 korrikut 2005, me humbjen e PS dhe fitoren e opozites, jemi ne nje kapercyell te ri. Thene ndryshe eshte mbyllur nje kapitull dhe po hapet nje i ri. Dhe nuk mund te mos ndalesh te reflektosh mbi kete kapercyell, mbi ato qe kane ndodhur ne kapitujt paraardhes e mbi cfare pritet te ndodhe.
Pyetja qe me duket me thelbesorja dhe njeheresh me intriguesja ne kete moment eshte ajo, nese ka pasur progres Shqiperia gjate ketyre viteve apo jo? Si mund te matet ay? A e treguan ate keto zgjedhje apo jo?
Duke kerkuar progresin nuk mund te mos te te vijne ne mendje nje varg pyetjesh kundershtuese, te cilat veshtire t'i rradhitesh njera pas tjetres sipas kriterit te rendesise, sepse duken te gjitha njelloj te renda ose faqe te ndryshme te te njejtit realitet te rende:
A mund te quhet progres nje shoqeri ku nuk ka drejtesi?
A mund te quhet progres kapja e shtetit nga mafia?
A mund te quhet progres ndertimi i nje shoqerie, ku vlere e vetme dhe absolute eshte paraja?
A mund te quhet progres ikja masive e trurit nga Shqiperia?
A mund te quhet progres katandisja e shtresave pa fund te shoqerise ne individe pa jete dhe ndjenje sociale?
A mund te quhet progres gjendja ne te cilen eshte katandisur arsimi yne?
A mund te quhet progres shkaterrimi ekologjik qe ka pesuar natyra jone?
A mund te quhet progres transformimi i kryeqytetit ne nje ferr urban me ajrin pese here me te ndotur se norma?
A mund te quhet progres shkaterrimi i pandalshen i trashegimise sone kulturore?
Pergjigja "jo"ndaj ketyre pyetjeve eshte, ne fakt, pergjigja ndaj pyetjes pse humbi partia qe qeverisi per tete vjet Shqiperine. Me shume sesa per progres, kur ke parasysh pergjigjen negative ndaj ketyre pyetjeve e te tjerave si keto, mund te flitet per nje spirale qe zbret poshte e me poshte. Mirepo, kur thua spirale zbritese, nenkupton sikur te kemi patur nje gjendje me te mire ne kohen kur ka filluar zbritja. A eshte vertet keshtu? Kuptohet, metafora e spirales ka kufizimet e veta, nuk mund te ngertheje nje realitet shume me kompleks por, nese do te ngulmojme te perdorim ate, atehere do te duhet te themi se, qe nga renia e komunizmit e ketej, ne shume aspekte nuk kemi bere tjeter vecse kemi vazhduar zbritjen dhe kjo qe po ndodh, ne shume aspekte, nuk eshte tjeter vecse vazhdim i degradimit te komunizmit, ku spikat degradimi i klases politike me origjine prej asaj kohe dhe asaj kulture.
Por, nga ana tjeter, nuk mund te mohohen disa ndryshime gjate ketyre vjeteve qe, tek e fundit, nuk mund te mos u vesh emer tjeter, pervecse progres. E kam me te veshtire te bej nje liste te gjate, por po permend ato qe me duken me kryesoret dhe me te pakundershueshmet:
Njerezit kane shume me teper mundesi te zhvillojne dhe te shprehin lirisht mendimet e tyre, te krijojne ndergjegjen dhe personalitetin e tyre.
Njerezit jane shume me te lire per te levizur atje ku duan.
Njerezit kane shume me teper mundesi te njohin dhe te kerkojne te drejten e tyre, te mbrojne dinjitetin e tyre.
Njerezit kane shume me teper mundesi te shkojne te votojne dhe te ndryshojne qeverite me voten e tyre.
Pra, tek e fundit, nuk mund ta mohojme se, pervec nje spiraleje zbritese, kemi edhe nje spirale ngjitese. Nese do te tentojme t'i japim nje emer kesaj spiraleje ngjitese besoj se nuk mund ta vecojme ate nga nje spirale universale, qe me Tocquevillin do ta quanim "marshimi i paevitueshem i demokracise dhe i lirise". Lirise si energji qe pastron rrugen, duke shembur pengesat. Lirise qe, nga privilegj i pak vetave, transformohet ne te drejte te te gjitheve, duke gjeneruar keshtu "barazi sociale dhe nga barazia sociale demokraci". "Nese shfletojme faqet e historise sone mund te thuhet se ne keto shtateqind vjet nuk mund te ndeshim as edhe nje ngjarje te vetme te njefare rendesie (kryqezatat, luftrat fetare, komunat, armet e zjarrit, funksionimi politik i klerit, shtypi, sherbimet postare, pasurite imobiliare, industria dhe tregetia, arritjet e shkences, protestantizmi, zbulimi i Amerikes...) qe te mos jete zgjidhur ne favor te barazise sociale dmth. te demokracise." thote Alexis de Tocqueville.
Kemi te bejme me nje spirale sa ideale, sepse ekziston ne ndergjegjet e njerezve, me sakte te njerezimit aq edhe reale, sepse e ka ndryshuar shume boten ku jetojme. Dikush mund ta vere ne dyshim, sebashku me progresin, duke e vene theksin tek tragjedite e panumerta qe kane ndodhur ne bote, ku ato shqiptare nuk jane te pakta. Por, kush merret me politike dhe vecanerisht me politike te angazhuar per liri dhe demokraci, duhet t'i besoje ose perndryshe nuk duhet te merret me te.
Kjo spirale i jep pergjigje pyetjes, pse fitoi opozita? Sepse zgjedhjet e fundit shqiptare i permbanin brenda te dyja spiralet, me nje ane degradimin e klases politike ne pushtet, me ane tjeter thirrjen e lirise per ta pastruar rrugen nga kjo klase politike. Me keto zgjedhje shqiptaret me voten e tyre denuan nje regjim te degraduar, dhe me ane tjeter i dhane besimin forcave politike qe premtuan ndryshimin e ketij regjimi, perkundrejt me shume lirie dhe demokracie. Prandaj ato mund te shihen si nje moment piketakimi i ketyre dy spiraleve, asaj zbritese dhe asaj ngjitese.
Dinamika e ketyre dy spiraleve do te vazhdoje. Nese nje vend perparon apo jo ne momente te caktuara, ndoshta kjo mund te matet me ate se sa te forte e ka spiralen e tij ngjitese ne ato momente. Edhe rotacioni i pushteteve i sherben pikerish ketij perforcimi. Nje klase politike vleresohet apo denohet tek e fundit me ate nese punon me shume ose me pak nen frymezimin e spirales ngjitese.
Ajo qe pritet sot eshte, qe spirales zbritese t'i frenohet turri theqafes dhe spiralja ngjitese te filloje te mbizoteroje ne emer te "marshimit te paevitueshem te demokracise dhe i lirise". Fatkeq ata qe nuk e kuptojne e nuk e besojne kete marrshim.
Pyetja qe me duket me thelbesorja dhe njeheresh me intriguesja ne kete moment eshte ajo, nese ka pasur progres Shqiperia gjate ketyre viteve apo jo? Si mund te matet ay? A e treguan ate keto zgjedhje apo jo?
Duke kerkuar progresin nuk mund te mos te te vijne ne mendje nje varg pyetjesh kundershtuese, te cilat veshtire t'i rradhitesh njera pas tjetres sipas kriterit te rendesise, sepse duken te gjitha njelloj te renda ose faqe te ndryshme te te njejtit realitet te rende:
A mund te quhet progres nje shoqeri ku nuk ka drejtesi?
A mund te quhet progres kapja e shtetit nga mafia?
A mund te quhet progres ndertimi i nje shoqerie, ku vlere e vetme dhe absolute eshte paraja?
A mund te quhet progres ikja masive e trurit nga Shqiperia?
A mund te quhet progres katandisja e shtresave pa fund te shoqerise ne individe pa jete dhe ndjenje sociale?
A mund te quhet progres gjendja ne te cilen eshte katandisur arsimi yne?
A mund te quhet progres shkaterrimi ekologjik qe ka pesuar natyra jone?
A mund te quhet progres transformimi i kryeqytetit ne nje ferr urban me ajrin pese here me te ndotur se norma?
A mund te quhet progres shkaterrimi i pandalshen i trashegimise sone kulturore?
Pergjigja "jo"ndaj ketyre pyetjeve eshte, ne fakt, pergjigja ndaj pyetjes pse humbi partia qe qeverisi per tete vjet Shqiperine. Me shume sesa per progres, kur ke parasysh pergjigjen negative ndaj ketyre pyetjeve e te tjerave si keto, mund te flitet per nje spirale qe zbret poshte e me poshte. Mirepo, kur thua spirale zbritese, nenkupton sikur te kemi patur nje gjendje me te mire ne kohen kur ka filluar zbritja. A eshte vertet keshtu? Kuptohet, metafora e spirales ka kufizimet e veta, nuk mund te ngertheje nje realitet shume me kompleks por, nese do te ngulmojme te perdorim ate, atehere do te duhet te themi se, qe nga renia e komunizmit e ketej, ne shume aspekte nuk kemi bere tjeter vecse kemi vazhduar zbritjen dhe kjo qe po ndodh, ne shume aspekte, nuk eshte tjeter vecse vazhdim i degradimit te komunizmit, ku spikat degradimi i klases politike me origjine prej asaj kohe dhe asaj kulture.
Por, nga ana tjeter, nuk mund te mohohen disa ndryshime gjate ketyre vjeteve qe, tek e fundit, nuk mund te mos u vesh emer tjeter, pervecse progres. E kam me te veshtire te bej nje liste te gjate, por po permend ato qe me duken me kryesoret dhe me te pakundershueshmet:
Njerezit kane shume me teper mundesi te zhvillojne dhe te shprehin lirisht mendimet e tyre, te krijojne ndergjegjen dhe personalitetin e tyre.
Njerezit jane shume me te lire per te levizur atje ku duan.
Njerezit kane shume me teper mundesi te njohin dhe te kerkojne te drejten e tyre, te mbrojne dinjitetin e tyre.
Njerezit kane shume me teper mundesi te shkojne te votojne dhe te ndryshojne qeverite me voten e tyre.
Pra, tek e fundit, nuk mund ta mohojme se, pervec nje spiraleje zbritese, kemi edhe nje spirale ngjitese. Nese do te tentojme t'i japim nje emer kesaj spiraleje ngjitese besoj se nuk mund ta vecojme ate nga nje spirale universale, qe me Tocquevillin do ta quanim "marshimi i paevitueshem i demokracise dhe i lirise". Lirise si energji qe pastron rrugen, duke shembur pengesat. Lirise qe, nga privilegj i pak vetave, transformohet ne te drejte te te gjitheve, duke gjeneruar keshtu "barazi sociale dhe nga barazia sociale demokraci". "Nese shfletojme faqet e historise sone mund te thuhet se ne keto shtateqind vjet nuk mund te ndeshim as edhe nje ngjarje te vetme te njefare rendesie (kryqezatat, luftrat fetare, komunat, armet e zjarrit, funksionimi politik i klerit, shtypi, sherbimet postare, pasurite imobiliare, industria dhe tregetia, arritjet e shkences, protestantizmi, zbulimi i Amerikes...) qe te mos jete zgjidhur ne favor te barazise sociale dmth. te demokracise." thote Alexis de Tocqueville.
Kemi te bejme me nje spirale sa ideale, sepse ekziston ne ndergjegjet e njerezve, me sakte te njerezimit aq edhe reale, sepse e ka ndryshuar shume boten ku jetojme. Dikush mund ta vere ne dyshim, sebashku me progresin, duke e vene theksin tek tragjedite e panumerta qe kane ndodhur ne bote, ku ato shqiptare nuk jane te pakta. Por, kush merret me politike dhe vecanerisht me politike te angazhuar per liri dhe demokraci, duhet t'i besoje ose perndryshe nuk duhet te merret me te.
Kjo spirale i jep pergjigje pyetjes, pse fitoi opozita? Sepse zgjedhjet e fundit shqiptare i permbanin brenda te dyja spiralet, me nje ane degradimin e klases politike ne pushtet, me ane tjeter thirrjen e lirise per ta pastruar rrugen nga kjo klase politike. Me keto zgjedhje shqiptaret me voten e tyre denuan nje regjim te degraduar, dhe me ane tjeter i dhane besimin forcave politike qe premtuan ndryshimin e ketij regjimi, perkundrejt me shume lirie dhe demokracie. Prandaj ato mund te shihen si nje moment piketakimi i ketyre dy spiraleve, asaj zbritese dhe asaj ngjitese.
Dinamika e ketyre dy spiraleve do te vazhdoje. Nese nje vend perparon apo jo ne momente te caktuara, ndoshta kjo mund te matet me ate se sa te forte e ka spiralen e tij ngjitese ne ato momente. Edhe rotacioni i pushteteve i sherben pikerish ketij perforcimi. Nje klase politike vleresohet apo denohet tek e fundit me ate nese punon me shume ose me pak nen frymezimin e spirales ngjitese.
Ajo qe pritet sot eshte, qe spirales zbritese t'i frenohet turri theqafes dhe spiralja ngjitese te filloje te mbizoteroje ne emer te "marshimit te paevitueshem te demokracise dhe i lirise". Fatkeq ata qe nuk e kuptojne e nuk e besojne kete marrshim.
No comments:
Post a Comment