Friday, January 19, 2007

Pikëpyetje mbi të ardhmen e shtypit

Para disa ditësh ndërkohë që në parlamentin tonë zjente, siç zjen përditë, sherri iracional i rradhës, në Gazetën Shqiptare u botua një shkrim me titull “Shtypi në Shqipëri në prag të falimentimit’’, që kaloi nën hundën e bllokuar me skandale të politikanëve tanë sikur të mos kishte ndodhur asgjë. Çka është më e keqja edhe në vetë shtypin e përditshëm ai shkrim nuk u pasua me komente. Nëpërmjet të dhënash goxha bindëse ky shkrim tregonte se përparimi i sëmundjes/ve të shtypit tonë ka arritur në një pikë kulminante dhe jepte një prognozë të errët. Mirëpo duket se mu prej kësaj, ashtu si i sëmuri që nuk do ta shohë dhe njohë sëmundjen e tij, edhe shtypi ynë e shtyu ballafaqimin me spitalin duke preferuar, ndoshta, më mirë të shkojë drejt e në morgun e tij.
Ajo çka mund të konkludosh duke parë të dhënat e artikullit autori i të cilit (Vëzhguesi) ka preferuar të mbetet anonim është se tashmë po jetojmë periudhën e pragrënies së sistemit piramidal të shtypi që u ngrit në periudhën 1997 – 2006 që ishte një shtyp që lindi nga shpresa të mëdha lirije shprehjeje dhe u katandis në një lloj aneksi të bizneseve të pronarëve botues që tërhoqi brenda gazetarët duke i shndërruar ata gradualisht në mëditës gjithnjë e më të kondicionuar nga interesat e këtyre bizneseve të tjera. Është një fenomen i njohur që e dinë të gjithë tashmë që punojnë më afër shtypit për të cilin edhe është shkruar ndonëse jo aq dhe ashtu si duhet. Nga sa duket një nga shkaqet kryesore të fillimrënies së këtyre piramidave është se qeveria ka ndërprerë “sponsorizimin” indirekt që i bëhej këtij shtypi nëpërmjet klientelizmit të pronarëve botues e shoqëruar kjo me humbjen e asaj fuqie abuzive me pushtetin e vet që kishte ky lloj shtypi. Mesa duket tani po del në shesh se shtypi nuk i paguante shtypshkronjat ose i paguante me shumë vonesë duke akumuluar borxhe dhe nga ana e vet shtypshkronjat nuk paguanin taksa që nuk i kërkoheshin pasi ky shtyp i mbronte. Tani na del se shteti i kërkon shtypshkronjave të paguajnë taksat kurse nga ana tjetër shtypshkronja i kërkon këto të hollat për të paguar taksat (por edhe për të blerë letër) tek botuesit që nuk kanë paguar. Sipas artikullshkruesit kemi të bëjmë me një goditje të qëllimtë të shtetit sepse ai ka zgjedhur të godasë me forcën e ligjit këto shtypshkronja ndërkohë që psh. nuk i kërkon AMC të paguajë borxhet që i ka edhe më të mëdha. Mbetet për tu provuar nëse është apo jo kështu, por nga ana tjetër fakti që AMC nuk ka paguar borxhe nuk mund të shërbejë si gjethe fiku për gjendjen e shtypit që denoncon shkrimi.
Problemi që del është shumë i madhe sepse ka të bëjë me mbarimin e një sistemi mediash ndërkohë që në horizont nuk duket ndonjë projekt për ndërtimin e diçkaje tjetër.
Projekti për diçka tjetër zëvendësohej në shkrimin në fjalë me disa propozime që thjeshtë shtyjnë për një farë kohe këtë gjendje. Të tilla dukeshin shumica e rekomandimeve të Vëzhguesit të Gazetë Shqiptare si amnistia fiskale për shtypshkronjat dhe botuesit apo edhe lehtësira të tjera si dhënia kredi botuesve për të blerë shtypshkronjat apo pagesa nga ana e qeverisë e shtypshkronjave. Ka disa arësye pse sipas meje kjo nuk duhet bërë. Së pari sepse detyra kryesore e një shteti është të garantojë barazi përpara ligjit dhe kompeticion të drejtë. Në Shqipëri duhet të mbarojë situata kur të padrejtët, ata që nuk zbatojnë ligjin, pasurohen gjithnjë e më shumë kurse të drejtët mbeten pa mundësi iniciative mu pse respektojnë ligjin. Kjo situatë nuk rrit pasurimin e meritokracinë dhe ekonominë e shëndoshë në një shoqëri, por kriminalitetin dhe padrejtësitë shoqërore dhe zhvillon ekonomitë mafjoze. Sepse pyetja që mund të shtrohet është: a janë apo nuk janë milionerë këta botues gazetash siç reklamojnë në gazetat e tyre. Nëse janë milionerë çfarë i pengon të paguajnë shtypshkronjën, nëse nuk janë milionerë pse shpenzojnë për të botuar gazeta nën kosto? Së dyti, si mund të shpërblehen përsëri nga shteti ata që kanë abuzuar me shtypin dhe lirinë e shtypit? Por nuk janë vetëm këto arësye që, si të thuash, kanë të bëjë sa me respektin ndaj ligjit edhe me moralin, që i bëjnë të papranueshme propozime të tilla. Problemi është se këto masa thjeshtë do të zgjasnin jetën e një sitemit mediatik që mu pse ka humbur rolin e vet, nuk do të mund të mbijetojë veçse duke pritur një amnisti tjetër fiskale pas disa kohësh abuzimesh e manipulimesh të tjera.
Mirëpo edhe që Shqipëria të mbetej pa shtyp kjo do të ishte një situatë e rëndë. Atëher çfarë duhet bërë?
Duke dashur të shpreh ndonjë sugjerim më së pari do të thoja atë që e kam thënë për tërë sistemin e mediave në tërësi se Shqipëria duhet të normalizohet se ky sistem është si një mish i huaj që ka pushtuar trupin e Shqipërisë se ajo nuk është në peshën e saj normale me këtë tumorr mbi shpinë që në vend se t’i shërbejë e ha. Dua të them pra se shtypi, ashtu si sistemi ynë i mediave në tërësi, duhet të reduktohet në mënyrë të tillë që të jetë organik me tërë peshën dhe zhvillimin e vendit. Mjafton të bësh një kalkulim të thjeshtë të nevojave dhe të aftësive që ka vendi për reklama me një anë – që janë burimi kryesor sëbashku me shitjen – dhe shpenzimet për të mbajtur këto media për të parë se jemi jashtë çdo lloj ekonomie normale, ose, thënë ndryshe, se ky shtyp është produkt i një ekonomie mafjoze. Rregullimi i kësaj ekonime do të ishte edhe regullimi i kësaj mediaje, por edhe e kundërta mund të thuhet: se rregulimi i kësaj mediaje mund të kontribuojë për rregullimin e kësaj ekonomie. Më së pari pra duhet të pranojmë parimisht se Shqipëria nuk mund të gëzojë luksin e pasjes së tërë këtyre të prëditëshmëve që ka sot duke mos pasur jo vetëm mundësitë financiare, por as forcat intelektuale për t’i ushqyer ato. Duhet pra një projekt që do të synojë reduktimin i cili do të rrisë edhe cilësinë. Por më anë tjetër mbetet rreziku i një reduktimi të kryer nën dikatin e politikës në mënyrë selektive ose nën diktatin e ekonomive më të forta mafjoze, çka përsëri do të vejë në rrezik, ndoshta edhe më të madh nga ç’është sot, lirinë e shtypit. Sipas meje është për tu përgëzuar nëse qeveria ka ndërprerë vërtet lidhjet abuzive me mediat. Por në këtë kontekst ajo duket të jetë e kujdesëshme që të mos bëjë luftë selektive. Nëse ajo do të marrë në mbrojtje gazetat që janë pro qeverisë dhe do të kërkojë pagesën e borxhit vetëm nga ato që janë kundër kredibiliteti i saj se po zbaton ligjin do të bjerë menjëherë. Por edhe nëse nuk është e vendosur dhe e drejtë në luftën kundër ekonomive mafjoze që përdorin shtypin si sperstrukturë të tyre përsëri asgjë nuk do të kemi në vijë.
Gjithsesi sipas meje problemi më i madh mbetet ai i gjetjes së rrugëdaljeve para kolapsit e për këtë them se ka ardhur koha të mendojnë jo vetëm tërë aktorët e interesuar që vendi të ketë një shtyp mbijetues në sajë të profesionalizmit, por edhe gjithë ata që dashur pa dashur e kanë futur në rrugën e falimentimit. (Korrieri, 11 tetor 2006)

No comments: