Midis rrënimit dhe shkatërrimit

(Shënime udhëtimi)

 

Në plazhin e Palasës, ku përveç tre bunkerëve nuk kishte asgjë të ndërtuar nga umanët, kishte shumë pak njerëz. Ndër ta shumica qenë turistë të huaj që e pëlqenin veçanërisht atë vend, sepse ishte bukur, qetë dhe pastër. Një grup italianësh që po dilnin nga dy kampera që i kishin vendosur në fillim të rërës, afër bunkerëve, sapo dëgjuan që po flisnim në gjuhën e tyre, na përshëndetën. Ndaluam disa çaste me ta. Na thanë se kishin ardhur nga Greqia; ishin futur në kufi nga Saranda dhe, pas xhiros që kishin parashikuar të bënin, do të ktheheshin përsëri me traget prej andej për në Itali. Duke na përshkruar rrugën nga kishin hyrë prej Butrintit në Sarandë, na paralajmëruan qe, nëse do të shkonim në Butrint, të mos merrnim atë rrugë sepse ishte një ferr i vërtetë. Por në përgjithësi ishin entuziastë për vizitën e tyre në Shqipëri.

"Për ne ishte një zbulim ky vend."

"Duhet ardhur këtu pa u shkatërruar ende, sepse duket sheshit se kjo do të ndodhë."

"Jeni popull inteligjent, të dashur dhe mikpritës. Gjynah nuk keni shumë besim tek vetvetja." - ishin disa nga mbresat që nxorrën spontanisht në ato pak minuta që ndejtëm bashkë.

Nuk e pashë me vend të hidhja pak nga helmi im kritik në entuziazmin e tyre për popullin tonë të dashur dhe mikpritës, sepse të dy palët kishim një interes më universal dhe më mikpritës atë çast: detin.

Sa më shumë më duket se njoh botën dhe njeriun aq më shumë e refuzoj atë reduktimin e një njeriu apo të një populli në një identitet të vetëm çka bëhet në rastin më të mirë nga dembelia e mendjes për të kuptuar kompleksitetin, por shpesh edhe për të instrumentalizuar dashuri ose urrejtje ndaj një individi apo ndaj një populli. Sikurse thotë edhe Amarty Sen në librin e tij "Identiteti dhe dhuna" ne jemi një kompleksitet identitetesh dhe zgjedhja për t'i mshuar njërit apo tjetrit identitet varet nga konteksti. Kur flas me të huaj ve re se i mshoj më shumë identitetit tim shqiptar - edhe ky një kompleks identitetesh më vete, sepse jo të gjithë ndjehemi shqiptarë në të njëjtën mënyrë. Por jo në çdo kontekst më ndodh kështu. Ka raste kur i mëshoj më shumë identiteteve të tjera si gazetar, shkrimtar, ish i burgosur apo qënie universale. Por në bregun me zalle të bardhë të plazhit të Palasës, nën thirrjen e identitetit bazë, atij biologjik, zgjodha kënaqësinë fizike të zhytjes në ujrat e kaltra e të pastra të detit Jon.

Por më mbeti në mendje, megjithatë, ai konstatimi i italianes - ishte një grua ajo që e tha - se jemi të dashur e të mirësjellë, por me mosbesim tek vetja. Më pas, duke ngarë makinën për në fshatin Palasë, iu ktheva vetmevete (kur jam me veten ndjehem më i plotë në shumidentitetet e mija) reflektimit për atë konstatimin e saj. Nuk mohoet se sado që jemi të ndryshëm në larushinë tonë njerëzore ne shqiptarët kemi, megjithatë, larat tona mbizotëruese. Është jo realiste të thuash se jemi si gjithë bota ashtu sikurse edhe që jemi krejt të veçantë. E nga pikpamja e gjykimit tim për veçanësitë shqiptare konstatimi i italianes ishte sipërfaqësor dhe kontradiktor madje. Ai mosbesimi tek vetja që ajo ka parë tek ne, është i vërtetë. Sa shumë e dëgjova edhe gjatë këtij udhëtimi shprehjen: "ky vend nuk bëhet". Por ky mosbesim vjen bash nga mungesa e mirësjelljes dhe dashurisë për të cilën fliste italiania. Në fakt ne dukemi/bëjmë sikur jemi të mirësjellë me të huajt pasi kemi kulturën e dukjes, sepse për ne ka më shumë rëndësi çfarë thonë për ne të tjerët se sa si jemi në të vërtetë. Kurse atë se sa të mirësjellë jemi, e tregon sjellja ndaj njëri tjetrit dhe është bash kjo që ka krijuar mosbesimin tek vetja. Por kultura e dukjes s'është vetëm shqiptare, do të thotë dikush. Sigurisht që jo. E kanë dhe të tjerë, por ne e kemi me doza më të forta, për shkak të kanunit e komunizmit që iu mbivendos atij. Për pushtetin e të dyve ishte më e rëndësishme dukja sesa e vërteta. Megjithatë, akoma më shqiptare, por prap jo vetëm shqiptare, them se është një ndjenjë inferioriteti ndaj perëndimorëve që na bën të sillemi ndaj tyre në një mënyrë të tillë që ata e ngatërrojnë me mirësjelljen.

Gjithsesi ai shkërbimi i mirësjelljes, që shfaqet kryesisht në formën e mikpritjes ndaj të huajit tek ne,  është interesant të analizohet. Ai është edhe një formë kompensimi ndaj lodhjes me të tutë. Por gjithashtu ai tregon edhe se nuk mjafton ta dish se ç'është e mira e ta shkërbesh atë; se ajo bëhet e mirë e vërtetë vetëm kur edhe ndjehet. Vetëm atëhere ajo shkrihet e bëhet një me njeriun, bëhet kulturë, dmth, mënyrë jetese. Kurse ne (si  shumë të tjerë në botë, sigurisht) vazhdojmë të dominohemi nga kultura e vjetër, që mirësjelljen dhe dashurinë ndaj tjetrit thellë thellë e përçmon, e quan dobësi dhe që dijen e saj e mban në xhep thjeshtë si instrument për ta përdorur. Gjatë rrugës nuk qe e vështirë të vije re se sa të gatshëm për të të ndihmuar ishin vendallinjtë kur të merrnin për të huaj. Por ama, kur vinte puna për të blerë ndonjë frut rrugës, paraqitesha unë tek kandari, me shqipen time, sepse të huajve u vinin dyfishin e çmimit.

* * *

Duke u ngjitur për në Palasë na thanë dy herë se, për të shkuar tek rrapi dhe kisha, duhej të ngjiteshim edhe më lart. Ishte hera e parë që e vizitoja edhe unë këtë fshat. Në fakt zemra e Palasës ishte gati në majë të fshatit. Atje rrinin pranë e pranë rrapi katërqindvjeçar, kisha përmbi të, një basorelief i kohës së komunizmit nën të, si dhe klubi përballë basoreliefit, në anën tjetër të rrugës. Vura rrapin të parin jo pse i falem më shumë tempullit të natyrës sesa një tempulli fetar, por pasi rrap si ai nuk kam parë. Nuk di të them për besueshmërinë e vjetërsisë së tij katërqindvjeçare, që qe shkruar diku përbri tij sëbashku me faktin se ishte monument kulture, por di të them se është pema më gjigante që kam parë në Shqipëri.

Kisha ishte restauruar dhe lyer me të bardhë, por oborri i saj i vogël, që mbulohej thuajse i gjithi nga hija e rrapit, ishte i lënë pas dore. Ai oborr ishte i vetmi vend ku fatmirësisht dhe fatkeqësisht mund të parkoje makinën. Në fakt këta fshatra nuk janë bërë për makina, madje as për karroca. Nëpër rrugicat e tyre mund të transportohen gjërat vetëm me gomerë, karakteristikë e fshatrave të Jugut kjo. Disa syresh ishin të pranishëm dhe aty si për të treguar që kishte ende jetë në ato rrugica ku pak frymë njeriu shihje të lëvizte.

Ajo zemra e vogël në majë të Palasës e përbërë nga kisha, rrapi, basoreliefi dhe lokali na u duk pa lidhje me pjesën tjetër të fshatit. U ulëm për disa çaste tek disa karrike të vjetra, jashtë lokalit të mbyllur, në shoqërinë e një gomari që hipi edhe ai aty i tërhequr nga Luna që i zgjaste gjethe rrapi për të ngrënë. Prej aty dukej më mirë se nga çdo pikë tjetër basoreliefi, që ishte lyer edhe ai me të bardhën e kishës. Ishte një triptik në atë stilin e viteve të komunizmit pas prishjes me BS që mund ta quash socrealizëm folkloristik ku figura njerëzore, veçanërisht e të rinjve, paraqitet e stilizuar me qaftën të gjatë dhe trupin të fuqishëm e elegant njëherësh, por pa ndonjë identitet të vetin. Identitetin ia japin simbolet e punës si kazma, shati, lopata si dhe ata folklorike si shtama, pagurja, fyelli. Janë kompozime që asokohe i shihje gjithandej, por sot, duke qenë se, ashtu si bunkerët, janë në zhdukje e sipër ke një ndjenjë të veçantë kur i sheh. Një ndjenjë që edhe atë idealizimin që i bënte socrealizmi njeriut në artet figurative, që asokohe e kemi përjetuar si një dhunë imagjinative e figurative ndaj njeriut të vërtetë, sot sikur e sheh më me butësi, edhe si një formë krijimtarie, edhe si një endërr të parealizuar të njeriut ideal.

 * * *   

Pak përmbi kishë disa burra po merreshin me rikonstruktimin e një shtëpie. Njëri prej tyre u tregua i gatshëm të na hapte kishën për ta parë nga brenda. Nuk kemi prift, më tha, vjen nga Dhërmiu me raste.

Kur dolëm nga kisha vura re se shtëpija që po rikonstruktohej po ngrihej me shtylla betoni dhe në vend të çatisë me qeramidhe apo rrasa guri po i hidhnin taracë.

"Pse kështu? - e pyeta.

"Edhe unë kështu e kam bërë. Nuk kemi para për ta bërë me gurë."

"Me çfarë jetoni?

"Me lekët që na jep shteti grek dhe me ndonjë lek që na sjellin njerëzit që punojnë në Greqi."

"Po për të ngrënë drekë a mund të gjejmë ndonj vend këtu?"

"Jo - më tha, - mos u lodhni. Shkoni në Dhërmi, poshtë, tek plazhistët, sepse në fshat lart nuk gjen gjë."

Dhërmi

Duke zbritur për tek plazhi i Dhërmiut e ndjemë rrëmujën që na priste. Problemi i parë ishte parkimi i makinave. Mu në fund të rrugës zbritëse, prapa lokaleve në buzë të detit, ku mund të hanim, pamë një si shesh parkimi me dhe të kuq të sapozhvendosur nga ndonjë buldozer. Gjë më të shëmtuar nuk mund të të shihnin sytë aty. Nuk qe më shumë se pesëdhjetë metra në vijë të drejtë nga deti. I parkuam makinat mirëpo sapo dolëm na u afrua një burrë që na tha se duhet të paguanim.

"Sa kushton?" - e pyeta.

"300 lekë ora na tha, po qe se do të rrini gjatë atëhere çmimi ndryshon."

"Ti dashke për një orë më shumë sesa bashkia në qendër të Tiranës që merr më shumë sesa parkimet në qendër të Evropës." - i thashë. Morëm makinat dhe dolën prej andej, por pamë se parkimi i makinave ishte bërë një nga bizneset e Dhërmiut. Vështirë të gjeje vend aty afër lokaleve ku të mos të të afrohej një njeri e të të kërkonte lekë sepse ai ishte parkimi i tij. Një emigrant që kishte ardhur nga Gjermania na tha se ky ishte biznesi i pronarëve të tokës. "Këtu në Shqipëri jeni çmendur, - më tha - kërkojnë 100 euro në ditë për dhomë."

* * *

Shumë shpejt e patëm të qartë se Plazhi i Dhërmiut ishte për ne "ha e ik." Natyra e atij vendi ishte transformuar krejt. Ay ku më parë kishte shkëmbinj që zhyteshin në det tani ishin vendosur lokale që vazhdonin njëri pas tjetrit si një ballkon çimentoje nëpër rruginat e të cilëve kalonin njerëz pa fund, kryesisht të rinj. U vura në kërkim të një kujtimi të rinisë: një plazhi të virgjër poshtë një shtëpie, ku kam kaluar një herë pushimet me familjen. Nuk po njihja asgjë. As shtëpinë vetë që ishte shpërndërruar me restorantet përpara saj. Plazhin e vogël mu duk se e gjeta më në fund. Ishte përplot me shezllongje gjysëm metri pranë njëri tjetrit që me siguri jepshin me lekë nga ndonjë privat që kishte privatizuar kësisoj edhe plazhin.

E vetmja pamje atje rrotull që kishte mbetur ashtu siç e kisha parë afro dyzet vjet më parë ishte  ajo e vilës së Enver Hoxhës me atë stilin modern që projektuesit tanë s'di se çfarë i kanë ndryshuar për ta bërë të shëmtuar fare.

Dikush më tha se tek vila, që vazhdonte të ishte zonë e ndaluar ndodhej me pushime ato ditë Kryeministri Sali Berisha. Seç më krijoi një shije të keqe ky fakt. Që kryeministri të gëzojë mundësinë e pushimit në rezidenca shtetërore kjo është normale, por që këto vila të jenë po ato ku ka pushuar nomenklatura, kjo më kërcet. Më  kujtohet gjithmonë Ernesto Sabato që kur erdhi në Tiranë, për t'i bërë nder, i thanë të vendosej në shtëpinë e diktatorin, që ishte kthyer në vilë pritjeje qeveritare, por ai nuk pranoi duke thënë se nuk do ta zinte gjumi ngase do t'i shfaqej fantazma e diktatorit. Por ne shqiptarët kemi stomak të fortë.

Italianëve të mi iu tregova edhe historinë e një telashi të vogël që na hapi gjatë atyre atyre pushimeve ajo vilë. Asokohe ishte atje kryetari i partisë marksiste - leniniste polake Kazhimir Mihal. Im vëlla duke folur me disa shokë u kishte thënë se kishte dëgjuar se atje ishte një polak. Pas disa ditësh tim eti i erdhi një pusulle nga Sigurimi ku i thuhej të bënin kujdes me fëmijët kur flisnin sepse shoku Kazhimir, që punonte për revolucionin proletar në Poloninë revizioniste, ishte ilegal në Shqipëri dhe se  këto informacine që përhapeshin vinin në rrezik jetën e tij. Im atë na thirri dhe na dha porosinë që të mos e zinim me gojë polakun. Unë duke mbajtur veshët ngrehur mësova se kjo letër mund të na kishte ardhur nga drejtori i kampit të punëtorëve që ishte njeri i Sigurimit.

* * *

Pastën në restorantin ku hëngrëm e bënin të mirë "al dente" sikurse e kërkojnë italianët. Hëngrëm, paguam dhe u nisëm me synimin që të vizitojmë fshatin Dhërmi e të kërkojmë atje ndonjë dhomë për të fjetur.

Isha shumë kurioz të shihja Dhërmiun që e kam përshkrua para dhjetë vjetësh "si një shtëpi të vetme të madhe të vendosur në harmoni me malin", me rruginat e ngushta prej kalldrëmi që ngjiten apo zbresin mes havllive prej guri dhe pragjeve të portave të shtëpive duke të krijuar një ndjenjë të veçantë intimiteti, me dritaret e atyre shtëpive magjike ku në ato të banuarat spikasnin vazot me lule mullage dhe perdet e bardha karakteristike, por ku shumica qenë të zhveshura, pa xhama e të ngjallnin trishtimin e braktiksjes.

Këtë ndjenjë bukurie dhe trishtimi ma ngjalli përsëri, Dhërmiu. Në pjesën më të vjetër të fshatit mu duk se ndjehej edhe më shumë braktisja e rrënimi. Një burrë që kaloi aty e na pa duke fotografuar, pasi na pëshëndeti, nxitoi të na thotë:

"Nuk jetohet këtu jo, juve ju duket bukur se vini për një ditë, por këtu nuk jetohet." U ngjita rrugicës nga zbriti ai me kuriozitetin për të parë se nga cila shtëpi kishte dalë dhe pashë se shumica e shtëpive të asaj rrugice ishin të braktisura. U futa në njërën prej tyre ku më goditi pamja e murit të dhomës së oxhakut mbi të cilin binte dritë hija e çatisë së shkatërruar mbi të. Mendova se ndoshta ai burri kishte të drejtë. Ne po vinim në kohën e verës kur kishte gjallëri, ku mes shtëpive të rrënuara kishte megjithatë diell, gjelbërim dhe lule që u jepnin jetë dhe bukuri edhe atyre gërmadhave. Por të vije në dimër në atë vend duhet të ishte vërtet e trishtë.

Por në Dhërmi nuk gjetëm vetëm këtë lloj trishtimi. Gjetëm edhe një pamje tjetër, që të shkaktonte një tjetër lloj trishtimi, në fakt duhet thënë dëshpërim: ndërtime të reja me beton e me taraca që, ashtu si në Palasë, po e prishnin krejt atmosferën e fshatit.

Edit Durhami, njëqid vjet më parë, pasi ka vizituar konakun e Ali Pashë Tepelenës shkruan: "Tani konaku i Aliut është një pirg i madh gërmadhash, dhe brenda mbeturinave të tij, tani banojnë një grumbull jevgjish të zes të një tipi zuzarësh shumë të ulët.[...] Germadhat me madhështi të kohëve të kaluara dhe fëlliqësitë e majmunëve të tashëm qe e kanë ndyrë brendine e tyre, të japin pamjen më melankonike që kam parë deri me sot."

Megjithatë janë më të bukura ato rrënoja me  malinkolinë e tyre të trishtë sesa braktisja apo barbaria e atyre umanëve që i prishin ato pa pikë dhimbjeje dhe i bëjnë të reja duke fshirë çdo gjurmë të historisë e të vetë jetës së tyre në to.

* * *

Kërkuam shtëpinë e Petro Markos. E gjetëm prapa një sheshi të vogël që e kishin shtruar dhe i kishin vënë emrin e Petros. Shtëpia e markove ishte gjysma e një ndërtese të madhe që në gjysmën tjetër, banohej, nga një familje që ndodhej aty. Në zakonin e përhapur të umanëve të këtyre kohëve gjysma e banuar ia kishte ndrruar arkitekturën shtëpisë. Ishte shtuar një ballkon i gjatë me shtylla betoni dhe çatia me qeramidhe ishte zëvendësuar me një taracë betoni. Pjesa e markove ishte e braktisur dhe në rrënim e sipër në origjinalitein e saj. Një burrë na tha se kishte mbetur ashtu sepse ishte pronë e përbashkët me fëmijët e vëllati të Petros që e kishin vrarë komunistë gjatë Luftës së Dytë. Shumë nga ndërtesat, që do të duhej të kishin bërë pjesë në trashëgiminë kulturore, janë shkatërruar tek ne për shkak të këtyre pronësive të shumëfishta që na i la trashëgim komunizmi.

U futa në oborrin e saj të shkretë dhe ngjita shkalllët për ta parë nga afër. Dritaret ishin pa xhama. Prapa tyre pashë rrënimin e asaj se si ka qenë: dollape muri gjysëm të prishura, një oxhak që s'dihej se ç'prej kur nuk ishte ndezur, dërrasa dyshemeje gjysëm të kalbura, një sunduk druri dhe disa rraqe të hedhura andej këndej. Megjithatë, po ta shihje me syrin e restauratorit, ajo i kishte mundësitë të bëhej një mrekulli. Më mirë të mbetet kështu edhe pak kohë - thashë me vete - derisa të dilte ndonjë që të kujtohej se mund të bëhet nje shtepi muze, se sa të shkatërrohet duke u rindërtuar në atë mënyrën banale që sheh gjithandej.

Filluam të pyesim se mos në fshat mund të gjenim dy dhoma për të kaluar atë natë.

"Për një dhomë të një shtëpie si kjo e Petros edhe mund t'i paguaj 100 euro." - tha Debora. Personi që na tregoi për shtëpinë e markove bëri një telefon dikujt, por nga ana tjetër iu përgjigjën se i kishin të zëna. 

E lamë Dhërmiun në të ngrysur me shpresën se do të gjenim ndonjë dhomë në Vuno a Himarë.

* * *

Në këtë pikë të udhëtmit, duke kujtuar titullin e dhjetë vjetëve më parë "Udhëtim midis magjisë dhe shkatërrimit", që ma ka inspiruar shumë Dhërmiu, mendova që këtë udhëpërshkrim të dytë ta titulloja "Midis dy shkatërrimesh" ose më saktë "Midis rrënimit dhe shkatërrimit". Sepse dhjetë vjet më parë kam përshkruar në thelb kontrastin midis ndjenjës së mrekullisë e befasisë që të ngjallin bukuritë e Jugut dhe atij shkatërrimi që ka ardhur kryesisht nga braktisja e tyre nga njeriu. Braktisja në kuptimin fizik, por edhe në kuptimin intelektual, si mosnjohje e vlerave të tyre. Tani, pas dhjetë vjetësh, po provoja një përshtypje të re të ngjashme me të parën, por edhe të ndryshme, që më bëri të rishikoj edhe fjalët që kam përdorur. Ai që e kam quajtur shkatërrim, por që meriton të quhet rrënim, ishte ende aty, por atij i shtohej shumë më i fortë ai që meriton të quhet shkatërrim: ai i barbarisë së ndërtimeve të umanëve të kthyer nga emigrimi apo të mbrritur nga s'di se prej ku, që po prishnin jo vetëm fshatrat e Jugut brenda përbrenda, por edhe natyrën e tyre përreth edhe bregdetin e tij të virgjër. Jugu ndodhej kështu midis rrënimit dhe shkatërrimit ndër të cilët, ky i dyti më dukej më agresiv dhe më i pashpresë për t'u rekuperuar. Injoranca pasive që kishte lejuar rrënimin, ishte kthyer tani në aktive duke kryer shkatërrime. Por a do të thoshte kjo se magjia kishte marrë fund. Ende nuk mund ta thoje dot këtë.

Princesha Mononoke

Më duket se ka ardhur momenti të shpjegoj se pse gjatë udhëpërshkrimit kam përdorur aq shpesh fjalën "umanët" në vend se njerëzit. Lidhet me përrallën e fundit me të cilën është dashuruar Luna që ajo, në mungesë të DVD, kërkon t'ia rrëfejë e rirrëfejë e ëma veçanërisht kur jemi në makinë. E kështu ndërsa unë ngas makinën për në Vuno dëgjoj në italisht për luftën e kafshëve të pyllit, që i udhëhiqte pricesha Mononoke, kundër umanëve, siç i quanin ata, banorët e qytetit prej hekuri.

Në një fshat të largët paqësor vjen një derr i egër i transformuar në demon. Ai kërkon të shkatërrojë gjithshka, por princi i ri i fshatit, Ashitaka, arrin t'ia ndalë turrin e ta vrasë. Mirëpo gjatë përleshjes edhe Ashitaka plagoset në një krah. Plaka e urtë e fshatit shkon tek derri i egër që po vdes dhe i kërkon falje, të vdesë në paqe, pa urrejtje ndaj tyre, por derri i egër duke vdekur u thotë: do të vuani të njëjtat vuajte që kam vuajtur edhe unë.

Pastaj plake e urtë i sheh plagën princit dhe i thotë se ajo nuk mund të shërohet, se ajo do t'i përhapet në të gjithë trupin dhe ai do të vdesë me dhimbje të mëdha. Ajo zbulon se derrin e  egër e ka plagosur një plumb i hekurt dhe kjo i ka shkaktuar dhimbje të tilla që e kanë transformuar në demon. Derri vjen nga një vend i largët ku ka një pyll të madh ku mbretëron hyu dre. E vetmja mundësi për Ashitakën të shpëtojë është që të shkojë atje dhe, me sy të patrazuar nga urrejtja, të kërkojë të kuptojë se çfarë po ndodh.

Princi i ri qeth flokët dhe niset. Kur mbrrin në pyllin e hyut dre sheh matanë një përroi një vajzë të re të shoqëruar me tre ujq të mëdhenj të bardhë. Është pincesha Mononoke. Ajo është një umane, por që e ka rritur ulkonja e madhe e bardhë që e ka adoptuar si bijën e saj.

Ashitaka shumë shpejt mëson se një grua shumë e fortë ka ndërtuar atje qytetin e hekurt, për të nxjerrë hekurin nga pylli, dhe të bëjë me to armë zjarri. Dhe për këtë ajo ka filluar të shkatërrojë pyllin duke i prerë pemët. Prandaj ka lindur lufta midis saj dhe kafshëve e bimëve të pyllit të cilët i udhëheq pricesha Mononoke. Plumbi i hekurt që kishte goditur derrin e egër ishte shtirë nga umanët sepse ky kishte luftuar kundër tyre.

Ashitaka ndërhyn tek gruaja në emër të paqes, por ajo i thotë se është e bindur se kafshët dhe pylli duhet të shkatërrohen në mënyrë që umanët të bëhen edhe më të fortë.

"Po pastaj?" pyet Luna vazhdimisht gjatë përrallës, kur e ëma ndalon. Por ne na duhet të ndalemi në Vuno për të pyetur nëse mund të gjejmë dy dhoma për të fjetur. Yuri me Davidin janë nisur para nesh për në Himarë.

Në klubin e Vunoit më drejtuan tek një tryezë ku ishin disa burra të vjetër që merreshin me dhoma. Më thanë se s'më ndihmonin dot, por të provonim një herë poshtë, në Jalë. (Vijon nga Panorama, 10 shtator 2010)

(vijon)