U bënë rreth dhjetë ditë nga
vrasja e Artan Santos dhe ngjarja tashmë thuajse është harruar nga pikëpamja e
interesit publik që ajo paraqet. Nuk e kam fjalën për punën e Prokurorisë, por
për atë vetinë e shoqërisë shqiptare për t'i thënë vetes: "S'ka ç'të
duhet.", "Mos e vrit mendjen", "Ai gjarpër që s'të kafshon
ty rroftë 110 vjet." Dhe them se ata që kanë organizuar vrasjen e kanë
njohur mirë këtë mendësi, por edhe diçka tjetër: Ma do mendja, se ata kanë
zgjedhur jo rastësisht kohën e "Kampionatin Botëror të Futbollit" kur
shqiptarët i ke të gjithë të qorrollepsur para ekraneve të panumërta të të
gjitha madhësive, duke ndjekur ndeshjet në një proces trushpëlarjeje përzierë
me adrenalinë bixhozi që mund të them se nuk ia gjen shoqin në botë. “Nëse në një sistem, iluzioni me format e tij spektakolare
arrin deri atje sa të mbizotërojë ndaj realitetit, kjo tregon se i gjithë rendi
social është në një krizë të thellë” - thotë Debord. Ne jemi rasti më ekstrem i
një shoqërie të arratisur nga realiteti nëpërmjet iluzionit dhe spektaklit.
Edhe vetë tragjedia e Santos menjëherë u kthye në spektakël në funksion të
arratisjes nga realiteti.
***
Në deklarimet e pakta që u bënë
fill pas vrasjes më tërhoqi vëmendjen
ai i Jozefina Topallit e cila e krahasoi me vrasjen e Azem Hajdarit, duke e
quajtur si më e rënda pas asaj. Kjo personalisht më kujtoi edhe diçka: Për
vrasjen e Azemit ne dimë detajet më të hollësishme, madje me minuta nga pikëpamja
kronologjike, se si lëvizën vrasësit, se si u krye vrasja, cilët qenë
ekzekutuesit, etj. por ajo që s'kemi të qartë edhe sot janë motivet. Sali
Berisha e Jozefina Topalli na thanë se atë e vrau Fatos Nano. Me këtë akuzë
organizuan edhe një "puç' apo "grusht shteti" duke pushtuar edhe
zyrat e Kryeministrisë dhe të TVSH-së. Por disa vjet më vonë thanë se akuzat e
tyre ndaj Nanos kishin qenë për
efekte elektorale. Spektakël politik dhe mediatik me një fjalë. Edhe prokurorët
dhe gjykatat, nuk na i dhanë motivet, por vetëm dinamikën e vrasjes. Motivet
qarkullojnë në "media" që mbetet ende më e lira, por edhe më
paranojakja e më e papërgjegjshmja në Shqipëri: ajo e bisedave të kafeneve
midis njerëzve, që tani është transferuar edhe në rrjetet sociale, duke u shndërruar
edhe ajo gjithnjë e më shumë në iluzion e spektakël.
Sigurisht dikujt nuk i ka interesuar të zbulojë deri në fund
motivet e vrasjes së Azem Hajdarit. Dhe ky dikush, sipas meje, është elita jonë
politike, ekonomike, mediatike që kontrollon edhe drejtësinë duke i dhënë
sinjale të qarta se deri ku duhet t'i fusë hundët e duart. Nuk dua këtu të shes
të vërteta pa pasur mjetet për t'i provuar, por nuk mund të mos them se, sipas
meje, motivet e vrasjes nuk kanë qenë fort të lëvdueshme përderisa u mbajtën të
fshehura. Dhe kjo jo thjesht për interes të të vdekurit, por për interes të të
gjallëve.
Të njëjtën ndjesi kam edhe për
vrasjen e Santos ndoshta me ndryshimin se përpjekjet për të mbuluar motivet nëpërmjet
spektaklit politik kësah here janë më të dobëta. Nuk se mungojnë akuzat depistuese se e vrau kundërshtari,
por s'janë aq të forta. Para disa
ditësh pati një përplasje midis eksponentësh të opozitës dhe ministrit Tahiri.
Ata të opozitës akuzuan se kohët e fundit janë vrarë 13 biznesmenë dhe nuk u është
gjetur vrasësi dhe as motivi, kuptohet. Tahiri u përgjigj se nëse ju quani
biznesmenë ata që pastrojnë para të pista kjo është puna juaj, duke nënkuptuar
se këto vrasje janë larje hesapesh brenda grupesh kriminale. Të nesërmen RD e
hapi faqen e parë me akuzën se qeveritarët edhe e lëvduan Santon edhe e akuzojnë
për pastrues parash. Në fakt ministri nuk e kishte për Santon, por ajo që
ndjehet nëpër ajër është se të dy palët nuk duan të thellohen. Ajo që bije në
sy tek opozita është se asaj i pëlqen vetëm të akuzojë, por jo të analizojë dhe
reflektojë sadopak mbi atë se si dhe pse gjatë qeverisjes së tyre është rritur
kaq shumë numri i njerëzve ndaj të cilëve mund të ketë motive për t'i vrarë.
Kurse tek maxhoranca dominon gjetja e alibisë në bëmat e paraardhësve, pa
munguar edhe premtimet mbi një fillim të ri, - por pa pikë reflektimi e
besueshmërie se ndonjë gjë do të ndryshojë.
Përgjithësisht klasa jonë
politike, e biznesit, por edhe ajo mediatike, e vlerësoi Santon si një njeri me
kontribute të mëdha gjatë këtyre njëzet vjetëve. Me këtë, sipas meje, ajo sikur
u mbylli dyert analizave dhe reflektimeve problematizuese, jo për Santon, por për
atë vetë. Sepse duhet thënë se, megjithë fjalët e mira që dëgjojmë për Santon
nga ata që e kanë njohur, - ku
kuptohet se ka edhe shumë hipokrizi - kjo e tija nuk është historia e qartë e
vrasjes së një njeriu të institucioneve nga mafia siç janë vrarë, psh. Falcone
apo Borselino apo gazetari Giusepe Fava në Itali. Kjo është historia e paqartë
e vrasjes së një bankieri, biznesmeni dhe pronari mediesh - me një fjalë të një
oligarku nga ata që kemi shumë në Shqipëri - i cili, ashtu siç janë korkolepsur
tek ne punët, ku nuk dallon më se ku mbaron krimi dhe ku fillon shteti, në një
mënyrë apo në një tjetër ka pasur lidhje sa me njerëzit e politikës së madhe aq
edhe me njerëz nga ata që janë në gjendje edhe të paguajnë vrasës për ta vrarë.
Është thënë se Prokuroria po
skarton një nga një pistat duke arritur në ato më të mundshmet. Nëse pistat që
po krasit Prokuroria mund të krahasohen me degët e një peme dhe ato të
krasiturat nuk na interesojnë për hetimin, gjykoj se ato janë shumë domethënëse për njohjen e sistemit
tonë oligarkik. Sepse ato pista nuk janë ngritur më kot. Ato janë, si të
thuash, degë që të çojnë tek rrënjët e këtij sistemi; çka do të thotë se i
gjithë degëzimi na ndihmon për ta njohur - për ta ndryshuar pastaj - këtë sistem
që prodhon kaq shumë vrasje.
Dhe teza ime e këtij shkrimi është
se ne duhet ta zbulojmë këtë "pemë", përtej "degës" që mund
të na zbulojë Prokuroria se si dhe kush e vrau Santon. Duhet të kërkojmë
"pse" - në. Në fakt ne do të duhej ta kishim bërë me kohë këtë, me
rastet e vrasjeve të shumnta para kësaj, sepse në këtë mënyrë mund ta kishim
shpëtuar jetën e Santos, por duhet ta bëjmë sot për të shpëtuar jetë të tjera
gjithashtu.
Për ta ilustruar po marr vetëm një
nga pistat, ndoshta më të përfolurën. E përsëris: këto më poshtë janë thjesht
reflektime në funksion të interesit publik, dhe jo sugjestion për hetuesit, që
jam i bindur se dinë shumë më tepër sesa unë.
Pista më e përfolur është ajo se
kemi të bëjmë me hakmarrjen apo paralajmërimin e mafies apo biznesmenëve azerë,
pasi banka Credins u ka bërë ca
hile që lidhen me privatizimin e Armos.
Në këtë aferë qindra milionëshe - në thelb e luajtur në kurriz të
shqiptarëve - thuhet se janë përfshirë shumë aktorë: qeveritarë, biznesmenë
shqiptarë dhe të huaj, bankierë,
por edhe gazetarë. Them gazetarë pasi kush ndjek shtypin ka vënë re se mbi këtë
aferë ra një heshtje investigative
e pashoqe, nga mediet e të dyja llogoreve dhe, sipas zërave që
qarkullojnë nëpër korridoret e medieve, kjo ndodhi sepse mediet apo gazetarë të
veçantë të tyre u paguan për të heshtur me sponsorizime nga Credins apo me para
të thata në dorë.
E përsëris, mund të mos jetë kjo
pista e vrasjes, por është një pistë që është marrë në shqyrtim si një aferë që
mund të çojë deri në vrasje dhe kjo pistë do të duhej të na nxiste fuqimisht të
flisnim e hetonim mbi shumëçka që lidhet me sistemin tonë. A nuk ka ardhur koha
që t'i rikthehemi edhe një herë diskursit mbi konfliktin e interesave që sikur është
harruar fare? Si ka mundësi që nuk flitet fare për faktin se rëndom tek ne një
biznesmen, mund të jetë njëherësh edhe bankier edhe ndërtues edhe pronar
mediesh edhe deputet (po të përdorim fjalët e Tahirit edhe pastrues parash të
pista) dhe ne ta konsiderojmë këtë normale? Unë gjykoj se nëse ne do të kishim
folur e shkruar më hapur për këto raste në media, që do të duhej të kishin qenë
të pavarura nga interesat e pronarëve të tyre, të gjithë aktorët rrezikues apo
të rrezikuar do të kishin qenë më të survejuar, por edhe më të mbrojtur nga
shteti njëherësh. Po ashtu, sikur privatizimet të mos bëheshin në mënyrë
korruptive dhe jotransparente dhe me konflikte interesash dhe opozita të
ngrinte zërin dhe drejtësia të nxiste hetime, sikur të gjitha institucionet,
pra, të kishin kryer detyrën që u ngarkon ligji i shkruar dhe ligji moral, ne
do të kishim shpëtuar edhe jetën e Santos, e shumë jetë të tjera përveç
interesit publik.
Sigurisht kjo situatë mund të çojë
edhe një numër individësh në dyert e drejtësisë e të burgjeve, por kjo është
rruga për të mos jetuar në një shoqëri vetëgjyqësie ku, ndërkohë që kemi hequr
dënimin me vdekje edhe për kriminelët më të egër, brenda disa muajsh kemi 13
vrasje të pazbuluara ku edhe më i keqi syresh nuk meriton t'i ikë jeta ashtu siç
i iku Santos.
No comments:
Post a Comment